E TASOVA ena Toba kei Mexico ena 2010 e rauta ni 800 na milioni na lita na waiwai, ni kacabote e dua na misini ni kelikeli qai dromu. Ia ena loma ga ni vica na vula sa yali na waiwai era tasova qori. E rawa vakacava?

Vakasamataka mada: E laurai ena ka era vakadikeva na saenitisi nira kania na kaboni (carbon) era tiko ena waiwai na manumanu somidi na bacteria era bula tu e wai. E vakamacalataka o Parofesa Terry Hazen, e kenadau ena nodra vulici na kabula, nira vaka na “gasau ni dakai era vaqara waiwai” na manumanu somidi qo. Era vakavuna tale ga na yali ni waiwai a tasova ena Toba kei Mexico, me vaka ga e vakamacalataki toka mai cake.

E tukuni ena dua na ripote mai na siteseni ni kaburaki itukutuku na BBC me baleta na ulutaga qori ni “sega ni kurabuitaki nodra bula tu na manumanu somidi walokai va qori e wasawasa.” Sa dua tale ga na gauna balavu na “kena dau vure tiko mai botonisauloa na waiwai qai dewa yani ina wai kece e vuravura.”

E dau yaga na noda sasaga meda vakasavasavataka na waiwai era tasova e wai. Ia so na gauna e dau vakavu leqa tale vakalevu. Na wainimate eda vakayagataka e vakaleqa na kena dau yali ga vakataki koya na waiwai. Era gaga na wainimate qori qai rawa ni vakacacani kina na veika bula me dua na gauna balavu. Ia na veika bula era vukea na yali ni waiwai, wili kina na manumanu somidi qo, e rawa kina ni vakasavasavataki koya ga na wasawasa qai sega ni vakaleqai me vaka na kena vakayagataki na ka eda bulia. *

Na cava o nanuma? Era bula vakaidewadewa se ra buli na manumanu somidi qo era dau kania na waiwai?