Raica sara na lewena

Raica na lewenivola

“E Sega ni Lasu Rawa na Ka sa Yaco Oti”

“E Sega ni Lasu Rawa na Ka sa Yaco Oti”

Ena 14 June, 2007, a vakarautaka na National Post Office e Estonia e dua na sitaba ni waqanivola me ivakananumi, e vakaraitaki toka ena yasana imatau. Ena gauna a sevutaki kina, a vakarogoi tale ga e dua na itukutuku: “E vakarautaki na suvania qori me kedra ivakananumi na kai Estonia era mate ena labakawa ena gauna ni veiliutaki i Stalin.” Mai na 1941 ina 1951, e vica vata na udolu na kai Estonia era vakasaurarataki mera biuta na nodra vanua.

“E SEGA ni lasu rawa na ka sa yaco oti.” Qori e dua na ivosavosa kilai levu e Estonia, e tautauvata tale ga kei na so na ivosavosa ena so tale na vanua. Io, eda sega ni rawa ni veisautaka na ka sa yaco oti, eda rawa ga ni vuli mai kina. A tukuna na tui vuku o Solomoni e Isireli makawa: “Au sa qai raica na ka kece qo ena gauna au vakasamataka kina na ka kece e caka ena dela ni vuravura, na vuravura era veiliutaki kina eso ra qai vakalolomataki o ira era vakarurugi ena nodra lewa.”​—Dauvunau 8:9, Today’s English Version.

A laurai votu sara ga na dina ni itukutuku vakaivolatabu qori ena vicasagavulu na yabaki sa oti e Estonia, wili kina e levu na vanua ena Tokalau kei Urope. Na veiliutaki vakatamata e vakavuna mera rarawa e levu era sega ni cala, ra qai vakasaurarataki mera biuta nodra vale mera lai bula ena dua tale na vanua, eso tale mera lai vesu ena keba ni veivakararawataki.

Era tukuna na daunitukutuku makawa e Estonia, ni sivia e 46,000 na lewenivanua era vakasaurarataki mera biuta na vanua lailai qo mai na 1941 ina 1951. Levu era vakasaurarataki mera biubiu baleta nira vakaitavi ena veika vakapolitiki, eso tale ena vuku ni matatamata era lewena se nodra itutu. Ia o ira na iVakadinadina i Jiova, era vakasaurarataki mera biubiu ena vuku ni nodra vakabauta.

Vakacacani na Tamata Vinaka

Ena dua na vakadidike a tabaka na Tartu University Press ena 2004, a tukuna kina na dauvolaitukutuku makawa o Aigi Rahi-Tamm: “Mai na 1948 ina 1951, era vesu e 72 na iVakadinadina i Jiova kei ira na wekadra. Ia ena bogi ni 1 Epereli, 1951 era vakau kina e dua iwiliwili levu ni lewenivanua, a sega ni caka ga qori ena yasayasa o Baltic wili tale ga kina o Moldova, ra kei Ukraine, kei Belorussia.”

Ni bera na 1951, era vesu, sagai mera vakacalai, era vakatarogi, ra qai bala i valeniveivesu na iVakadinadina i Jiova e Estonia. Na nodra vakau qo na lewenivanua e kena inaki mera vakawabokotaki vakadua na iVakadinadina i Jiova e Estonia.

E laurai ni tabaki tu ena sitaba ni waqanivola, sa cavuti oti mai, na tikinisiga 1 Epereli, 1951. Na naba 382 ena sitaba e dusia na kedra iwiliwili na iVakadinadina kei ira na luvedra era vesu ra qai vakau ena siga ya. Era wili tale ga ena naba qori eso na wekadra, kei ira era tiko veitikivi era sega ni iVakadinadina. Na nodra vesu na lewenivanua ena vanua kece qori a caka ena siga. Ena bogi ni siga ya, era vakavodoki o ira era vesu​—gone kei na qase​—ena dua qiqi vakavale era dau usa kina manumanu, ra qai vakau i Siberia.

O Ella Toom, * e dua na iVakadinadina i Jiova, e se yabaki 25 ena gauna ya. A nanuma lesu na veivaqaqai e dau caka, e tukuna: “A via vakarerei au e dua na vakailesilesi qai vakarota meu kua ni vunau. A tarogi au ena dua na gauna: ‘O via bula? Se o via mate vata kei na nomu Kalou ena vanua o Siberia?’” Ia e doudou tiko ga o Ella ni vunautaka na itukutuku vinaka. A vakau i Siberia, qai voleka ni ono na yabaki na nona toki mai na dua na keba ni veivakararawataki ina dua tale.

A dua tale ga vei ira na vica vata na udolu era vakau vakatawadodonu o Hiisi Lember, e dua na goneyalewa iVakadinadina. A nanuma lesu na ka a yaco ena 1 Epereli, 1951, e tukuna: “Vakasauri ga nodra gole mai na bogi, ra qai vakarota: ‘E soli ga qo vei kemudrau e veimama na aua. Drau tawana nomudrau iyaya!’” Oti rau sa qai kau vakavuni ena bogi ya o Hiisi kei na luvena yalewa yabaki ono ina siteseni ni sitimanivanua. Na sitima makawa qori e kele yarayara ena siteseni kece mera vakavodoki e levu tale na iVakadinadina. “Keimami vakavodoki ena dua na qiqi vakavale e dau usa kina na manumanu. E vinaka ga ni sa cevata na denimanumanu; ke sega, ena dredre toka me keimami butu kina. E vaka ga ni keimami vakavodoki tu na manumanu.”

Sa bau mosimosi dina na rua na macawa keimami vodo tiko kina. Dua na ka na kena oso qai duka na qiqi vakavale qori. Era vakalolomataki qai vakamadualaki na gone kei na qase. Eso vei ira qori era tagi ra qai bese ni kana. Ia o ira na iVakadinadina era veivakaukauataki ra qai veivukei ena nodra lagata vata na nodra sere ni lotu, era wasea tale ga na kakana e vo tu vei ira. Era sa qai vakau ena vanua era na “tiko tudei kina” qai tukuni vei ira ni sa na “sega na lesu tale.”

A nanuma lesu o Hiisi na veitokoni yalololoma e vakila vei ira na tacina vakayalo ena gauna dredre qori: “Ena dua na siteseni ni sitimanivanua, a kele voleka na neitou sitima ena nodra sitima mai Moldova. Ena maliwa ni lalaga ni qiqi, keimami rogoca e dua na turaga e taroga se o cei o keimami kei na vanua keimami gole tiko kina. Keimami tukuna ni keimami sega ni kila, ia keimami iVakadinadina i Jiova mai Estonia. Era rogoca qori eso na iVakadinadina era tiko ena sitima mai Moldova. Era qai viritaka mai ena dua katuba lailai e dua na ibuli madrai levu kei na so na vuanikau lalai.” E tomana: “Keimami sa qai kila e keri nira vesu tale ga na iVakadinadina i Jiova mai na veiyasana kece​—qori na veivanua kece era vakarurugi ena matanitu na Soviet Union!”

E rua na iVakadinadina yalewa itabagone​—o Corinna kei na tacina o Ene​—erau sa sega ni raici tinadrau tu me sivia e ono na yabaki. E iVakadinadina tale ga na tinadrau, a vesu e liu qai vakau ina keba ni veivakararawataki ni bera ni rau vesu na veitacini qori. Ena bogi vakaloloma ni Epereli, rau vakasaurarataki me rau biuta na nodrau vale me rau qai vakavodoki ena qiqi vakavale. E vakavinavinakataka o Corinna: “Ena sitima, a tukuna e dua na iVakadinadina, e rua na luvena, ni rawa ni qaravi keirau, qai vakadeitaka ni keitou sa na dua na vuvale.”

Na cava e qai yaco ena vanua keimami kau tiko kina? Na siga keimami yaco yani kina ena lomanivanua batabata e Siberia, e vaka ga keimami “volitaki vakabobula.” Era gole mai na tagane era vakaiteitei voleka mera digia eso mera lai cakacaka ena nodra iteitei. E nanuma lesu o Corinna: “Keimami rogoci ira nira veiba tiko, ra qai tukuna: ‘Sa tiko mada ga na draiva ni nomu treketa. Qo sa na noqu,’ se, ‘Au sa kauta e rua na uabula. Mo kauta tale ga eso na uabula.’”

Erau goneyalewa yaloqaqa o Corinna kei Ene. Erau qai tukuna e muri: “Keirau dau nanumi neirau Na vakalevu, keirau diva me keirau vakila tale na nona loloma vakatina!” Ia erau nuitaki Jiova tiko ga, rau qai marautaka na nodrau veiqaravi. E tomana o Corinna: “Ena dua tale na yasana, e vinaka me kua ni raici keirau o Na baleta ni keirau dau cakacaka ena so na gauna e tuba ni batabata na draki, keirau qai sega ni vakaisulu vinaka.”

E sega ni vakabekataki nira vakalolomataki na lewenivanua e sega nodra cala e Estonia kei na so tale na vanua, wili kina o ira na na iVakadinadina i Jiova. (Raica na kato “Sega ni Tukuni Rawa na ‘Levu ni Rere.’”) Dina ni yaco na veika rarawa kei na veivakalolomataki ena gauna sa oti, era se gumatua tiko ga na iVakadinadina i Jiova e Estonia ra qai tamata mamarau.

Nuinui Totoka ena Gauna se Bera Mai

E vakadeitaka vei keda na iVolatabu ni cata o Jiova na ivalavala tawadodonu. E kaya: “Ni ra ka vakasisila vei Jiova na nomuni Kalou ko ira kecega era kitaka na ka vakaoqo, ko ira kece era sega ni caka dodonu.” (Vakarua 25:16) E dina ni vakalaiva na Kalou me yaco na ivakarau ca ena gauna sa oti, ia sa voleka ni na vakaotia na ivalavala tawadodonu kei na ivakarau ca. E tukuna na daunisame: “Malua mada vakalailai, ena qai takali na tamata ca; io, ko na vakananuma na nona yasana, ia sa na yali kina ko koya. Ia ko ira na yalomalumalumu era na taukena na vanua; ka na daumarau tiko e na veivakacegui vakaidina.”​—Same 37:10, 11.

Io, sa tu e matada e dua na inuinui totoka! Eda na sega ni veisautaka rawa na ka sa yaco oti, ia na ka eda cakava ena gauna qo eda na rawa ni marautaka kina na bula vinaka ena gauna se bera mai. Toro voleka vua na Kalou, qai raica na sala o rawa ni marautaka kina na gauna vinaka se bera mai ni na vakilai kina na lewadodonu dina.​—Aisea 11:9.

^ para. 10 O rawa ni raica na italanoa ni nona bula o Ella Toom ena Yadra! Epereli-June 2006, tabana e 12-16.