E KAYA o Ana *: “Au dau sega ni via cakava e dua na ka niu lomabibi, na veika mada ga au taleitaka. Au moce tu ga, au nanuma niu sega ni taleitaki, e sega na kequ yaga, au ikuri ga ni icolacola vei ira eso tale.”

E kaya o Tulia: “Au sega ni via mate, ia au nanuma meu vakamatei au niu sega ni taleitaka na kequ ituvaki. Au dau veikauaitaki, ia e yali na veikauaitaki qori ena gauna au lomabibi kina.”

Erau lomabibi o Ana kei Tulia ena gauna rau se itabagone kina, e rawa sara ga ni vakamacawa se vakavula nodrau lomabibi. Ia eso tale na itabagone e sega sara ni va qori na ka era vakila. E kaya o Ana: “E vaka ga o tu ena dua na qara butobuto, o sega ni rawa ni lako tani mai kina. O nanuma ga ni o sa lialia ni sa duatani nomu ivakarau.”

E sega ni kurabuitaki na kedrau ituvaki o Ana kei Tulia. E laurai ni tubu tiko ga na kedra iwiliwili na itabagone era lomabibi. E kaya kina na World Health Organization (WHO) ni lomabibi “e vakavuna nodra tauvimate, kei na nodra sotava eso tale  na leqa na gonetagane kei na goneyalewa yabaki 10 ina 19.”

O ira na itabagone era lomabibi era sega ni dau moce se kana vinaka, lutu na yagodra, era nuiqawaqawa, rarawa, qai nanuma ni sega na kedra yaga. Era via tu taudua ga, era veilecayaki, guiguileca, via vakamatei ira, se laurai vei ira eso tale na ivakatakilakila era sega ni kila na vuniwai. Era dau via kila na vuniwai ni vakasama na veika e vakavuna nona lomabibi e dua kei na kena dede.

E kaya na WHO “ni rawa ni vakavuna na lomabibi na ivakarau ni bula, levu ni ka eda vakasamataka, kei na veiveisau ni yagoda.” Qo eso tale na ka e rawa ni vakavuna na lomabibi.

Bula vakayago. Me vakataki  Tulia, na lomabibi e rawa ni mate ni kawa, lai vakaleqa sara na mona. E rawa ni vakavuna tale ga na mate ni uto, veitubuyaki ni dua na mataqali wai na hormone, kei na bobula ina wainimate gaga. Na leqa kece qori e ikuri ni lomabibi vua e dua. *

Oca. E rawa ni vakavuna na lomabibi na oca sivia ni vakasama kei na yago. Se sega tiko ga ni matata na vuna e yaco kina qori kei na so tale na ivakatakilakila sa vakamacalataki oti mai.

Nodra veisere na itubutubu, mate e dua na weka voleka, ivalavala kaukaua kei na veivaqaseni, na vakacalaka, tauvimate bibi, se nona sega ni vuli vinaka e dua na gone e rawa ni vakavuna na nuiqawaqawa.  Ena nanuma kina o gone ni sega ni kauaitaki. E rawa ni vakavuna tale ga na nuiqawaqawa na nodra namaka vakasivia na ka na itubutubu ena nodra rawaka vakavuli na luvedra, na veivakasagai, leqataki ni veigauna se bera mai, se na nodra lomabibi kei na nodra itovo na itubutubu. Na cava o rawa ni cakava ke o lomabibi?

Na wainimate kei na veiqaravi vakavuniwai ena rawa ni vukei koya e lomabibi. * E kaya o Jisu Karisito: “E sega ni yaga na vuniwai vei ira na bula vinaka, e yaga ga vei ira na tauvimate.” (Marika 2:17) Io na tauvimate ena rawa ni vakaleqa na yagoda, wili kina noda mona! Ni rau cakacaka vata na yagoda kei na noda vakasama, ena rairai vinakati meda cakava eso na veiveisau ena noda bula.

Qarauna nomu bula ke o dau lomabibi. Kena ivakaraitaki, kania na kakana bulabula, vakacegu vinaka, qai vakaukauayago. Na vakaukauayago ena rawa ni vakacegui iko, o na bulabula qai vukei iko mo moce vinaka. Saga mo kila na vu ni leqa se na ivakatakilakila ni lomabibi, vakasamataka rawa tale ga na ka mo cakava ke o lomabibi. Talaucaka na lomamu vua e dua o nuitaka. Era na rawa ni vukei iko na wekamu kei na nomu itokani. E vinaka mo dau vola tale ga na veika o vakasamataka se vakila me vaka e dau cakava o Tulia, qai vakaliuca na veika vakayalo. E kaya o Jisu Karisito: “Era  marau o ira na kauaitaka nodra bula vakayalo.”—Maciu 5:3.

Erau vakadinata na vosa qori i Jisu o Ana kei Tulia. E kaya o Ana: “Na veika vakayalo e vukei au meu dau kauaitaki ira eso tale, meu kua ni kauaitaka ga noqu leqa. E sega ni rawarawa, ia au marau vakalevu niu cakava qori.” E vakacegui Tulia na masu kei na wili iVolatabu. E kaya: “Au vakila na vakacegu niu talaucaka na lomaqu vua na Kalou ena masu. E vakadeitaka vei au na iVolatabu ni kauaitaki au na Kalou qai tiko na kequ yaga. E vukei au na wili iVolatabu me donu tiko ga na noqu rai me baleta na veigauna se bera mai.”

E kila vinaka na Kalou o Jiova na noda isususu, na ka eda sotava, kei na keda ibulicaki ni a buli keda. E tu vakarau me vukei keda qai vakacegui keda. Ena vakaotia kece na tauvimate na Kalou ni kaya na Aisea 33:24: “Ena sega ni kaya e dua na lewenivanua: ‘Au tauvimate.’”

E kaya na iVolatabu ni sa yalataka tu na Kalou me “qusia tani . . . na wainimata kece mai na [matada], sa na sega tale na mate, na lolosi, na tagiyaso, kei na mosi.” (Vakatakila 21:4) E veivakacegui dina qori! Ke o via kila e levu tale na ka e vauca na inaki ni Kalou me baleta na kawatamata kei na vuravura, rai ena jw.org. O rawa ni wilika kina na iVolatabu, kei na so tale na ulutaga wili kina na kena qo me baleta na lomabibi.