1. Nɛ̌ dò nǔ ɖi nú majiki kpo azě kpo ka gbakpé sɔ?

WEMA La religion traditionnelle africaine ɖɔ: “Ðò Aflika ɔ, xlonɔnú wɛ é na nyí ɖɔ è ni kanbyɔ mɛɖé ɖɔ azě tíìn alǒ gbɔ à jí.” É lɛ́ ɖɔ gɔ́ na ɖɔ: “Mɛ e ɖò Aflika lɛ é bǐ ɖi nǔ ɖɔ nǔ nyí azě bo tíìn.” Mɛ e ma sè wema ǎ lɛ é kpo wemasetɔ́ ɖaxó lɛ kpo bǐ wɛ nɔ ɖi nǔ nú majiki kpo azě kpo. Sinsɛngán Malɛnu lɛ kpo Klisanwun-Nyijɛtɔ́ lɛ kpo tɔn lɛ lɔmɔ̌ ɖi nǔ ɖɔ azě tíìn.

2. Sɔgbe xá nǔɖiɖi kpaa e mɛ lɛ ɖó é ɔ, fitɛ hlɔnhlɔn majiki biblo tɔn ka gosin?

² Sɔgbe xá nǔ e mɛ lɛ nɔ ɖi nǔ na ɖò kpaa mɛ ɖò Aflika é ɔ, hlɔnhlɔn yɛswímɛ tɔn ɖé tíìn bɔ ye nɔ ɖi ɖɔ Mawu ɖ’acɛ d’eji. Nǔɖiɖó gbigbɔ tɔn lɛ kpo tɔ́gbó lɛ kpo sixu zán. Bɔ gbɛtɔ́ ɖé lɛ tuùn lee è nɔ zán gbɔn é, é sixu nyí dó ɖagbe jí alǒ dó nyanya jí.

3. Etɛ ka nɔ nyí azě? Etɛ é ka sixu wà bɔ mɛ lɛ nɔ lin?

³ Kɛntɔ́ lɛ wɛ è nɔ sɛ́ azě dó. Mɛ e ɖu azě lɛ é ɖi ɖɔ emi ɖó hlɔnhlɔn bo na zán toké, xɛ, sukpɔ, alǒ kanlin ɖevo lɛ dó xò daka gbɛtɔ́ lɛ wu. Mɛ lɛ ɖi nǔ ɖɔ azě nɔ zɔ́n bɔ ahwan nɔ tíìn, é nɔ lɛ́ zɔ́n bɔ mɛ lɛ nɔ nyí wɛnsinɔ, nɔ jɛ azɔn bo tlɛ nɔ hu mɛ.

4. Etɛ mɛ gegě ka ɖi ɖɔ azětɔ́ lɛ nɔ wà? Etɛ mɛ ɖěɖee ko ɖu azě ɖ’ayǐ lɛ é ɖé lɛ ka ɖɔ?

⁴ È ɖɔ ɖɔ azětɔ́ lɛ nɔ jó agbaza yetɔn dó ɖò zǎnmɛ bo nɔ zɔn yì fí ɖevo, boya ye na yì kpé azětɔ́ ɖevo lɛ, alǒ ye na dóya nú mɛ e ba wɛ ye ɖè lɛ é kpɛɖé kpɛɖé. Azětɔ́ lɛ sín agbaza ka nɔ sɛ̀ tɛn sín zan yetɔn lɛ jí ǎ, gɔ́ na ɔ, ye mɛ e ko jó azě dó lɛ é wɛ nɔ lɛ́ nɔ gudo nú tan enɛ lɛ hwɛhwɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, xójlawema Aflika tɔn ɖé vɔ́ xó e mɛ e jó azě dó é ɖé lɛ ɖɔ lɛ é ɖɔ: “Un zán alitawoví dó hu gbɛtɔ́ 150.” “Un gbíngbɔ́n yɔkpɔvu atɔ́ɔ́n sín hun dó hu ye.” “Un hu sunnu xɔ́ntɔn atɔn ɖó ye jó mì dó wutu.” Gegě ye mɛ e ɖɔ xó enɛ lɛ é tɔn wɛ nyí ɖyɔvǐ.

5. Etɛ ka nyí majiki e è ɖɔ ɖɔ azɔngbletɔ́ ɖé lɛ nɔ zán é? Nɛ è ka nɔ zán gbɔn?

⁵ È ɖɔ ɖɔ majiki e azɔngbletɔ́ ɖé lɛ nɔ zán é nɔ nya xɛ ɖò mɛ jí bɔ nǔ nyanya kún nɔ wà mɛ ó. Azɔngbletɔ́ enɛ lɛ nɔ dó alɔkɛ́ alǒ alɔgan e è bló kpo majiki kpo é. Ye nɔ  nu amasin e nɔ nya xɛ ɖò mɛ jí lɛ é alǒ nɔ sá ye dó wǔtu. Ye nɔ sɛ̀ nǔ ɖěɖee ye ɖi ɖɔ ye ɖó hlɔnhlɔn bo nɔ nya xɛ ɖò mɛ jí lɛ é xwè dó xwé yetɔn lɛ gbè alǒ dó dò glɔ́. Ye nɔ ɖè nǔ sín Coran alǒ Biblu mɛ bo nɔ wlan ye dó tílá lɛ jí lobo nɔ ɖeji dó ye wu.

6. Etɛ Satáan kpo awoví tɔn lɛ kpo ka nɔ wà? Linlin tɛ mǐ ka ɖó na ɖó dó hlɔnhlɔn yetɔn wu?

⁶ Nǔgbo wɛ ɖɔ kɛntɔ́ nyanya lɛ wɛ Satáan kpo awoví tɔn lɛ kpo nyí nú gbɛtɔ́ lɛ. Ye ɖó hlɔnhlɔn bo nɔ wà nǔ dó linlin gbɛtɔ́ lɛ tɔn kpo gbɛzán yetɔn kpo wu, bo tlɛ sixu byɔ gbɛtɔ́ lɛ kpo kanlin lɛ kpo mɛ, bo nɔ nɔ ye jí. (Matie 12:43-45) Nǔgbo wɛ ɖɔ mǐ ɖó na hu tɛ́ nú hlɔnhlɔn yetɔn ǎ có, mǐ ka ɖó na sɔ́ hlɔnhlɔn yetɔn sù zɛ xwé wu ǎ.

7. Etɛ Satáan ka ba ɖɔ mǐ ni ɖi nǔ na? Jlɛ̌ dó nǔɖe wu.

⁷ Mɛblɛtɔ́ akowunká wɛ Satáan nyí. É nɔ blɛ́ gbɛtɔ́ lɛ bɔ ye nɔ lin ɖɔ é ɖó hlɔnhlɔn tawun hugǎn ee é ɖó nǔgbo nǔgbo é. Nǔjlɛdonǔwu ɖé ɖíe: Ðò ahwan e è fun ɖò agaɖanu ɖò Aflika tò ɖé mɛ é hwenu ɔ, sɔja lɛ zán mɔ gbezeyiaga tɔn lɛ dó dó xɛsi kɛntɔ́ yetɔn lɛ. Cobonu ahwan ɔ na bɛ́ ɔ, sɔja lɛ nɔ xò nǔɖiɖɔ tú ɖaxó ɖaxó e ɖò gbè dó wɛ bɔ è ko yí dó kan jí lɛ é tɔn d’aga. Ye jló ɖɔ kɛntɔ́ yetɔn lɛ ni lin ɖɔ tú agbɔ̌nnɔ lɛ wɛ emi hɛn bo wá tɔ́n ahwan ye. Mɔ̌ ɖokpo ɔ, Satáan nɔ ba ɖɔ gbɛtɔ́ lɛ ni ɖi ɖɔ hlɔnhlɔn emitɔn kún ɖó dogbó ó. Nǔ e gbé nya wɛ é ɖè é wɛ nyí ɖɔ é na dó xɛsi gbɛtɔ́ lɛ bɔ ye na jó jlǒ Jehovah tɔn wiwa dó, bo wà éyɛtɔn. Nǔ mǐ ni gbéjé adingban e Satáan nɔ ba ɖɔ gbɛtɔ́ lɛ ni ɖi nǔ na é atɔn kpɔ́n.

8. Ðɔ adingban e Satáan nɔ sɔ́ sù é ɖokpo.

⁸ Adingban e Satáan nɔ sɔ́ sù é ɖokpo ɖíe: Nǔ nyanya ɖé nɔ jɛ yayǎ ǎ. Nǔ nyanya e mɛɖé ma wà xá mɛ tlɔlɔ lě ǎ lɛ é bǐ ɔ, hlɔnhlɔn bú dò ɖé wu jɛn ye nɔ sín. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ ni ɖɔ ɖɔ zǎnsukpɛzɔn hu vǐ ɖé. Nɔ tɔn sixu tuùn fɛɛ ɖɔ zǎnsukpɛ lɛ wɛ nɔ dó zǎnsukpɛzɔn mɛ. Amɔ̌, é sixu lɛ́ ɖi ɖɔ mɛɖé wɛ zán azě dó sɛ́ zǎnsukpɛ ɖé dó b’ɛ wá ɖu vǐ tɔn.

9. Nɛ̌ Biblu ka xlɛ́ ɖɔ é kún nyí Satáan wɛ nɔ hɛn wuvɛ̌ lɛ bǐ wá ó gbɔn?

⁹ Nǔgbo wɛ ɖɔ Satáan ɖó hlɔnhlɔn bo nɔ dó wuvɛ̌ ɖé lɛ mɛ, amɔ̌, é sɔgbe ɖɔ è ni ɖi ɖɔ é wɛ nɔ dɔn wuvɛ̌ lɛ bǐ wá ǎ. Biblu ɖɔ: “È yì agbahwlɛnhwlɛn tɛnmɛ ɔ, wezunkantɔ́ e yá afɔ hú mɛ bǐ é jɛn nɔ ɖu ɖ’eji tɛgbɛ ǎ. Mɔ̌ ɖokpo ɔ, mɛ e dó hlɔnhlɔn hú mɛ bǐ é jɛn nɔ ɖu ɖò ahwan jí tɛgbɛ ǎ. Mɛ e nyí nǔnywɛtɔ́ é jɛn nɔ ɖu nǔ gɔ́ xò tɛgbɛ ǎ. Mɛ e bí é jɛn nɔ jɛ dɔkun tɛgbɛ ǎ. Mɛ e tuùn nǔ hú mɛ bǐ é kɛɖɛ jɛn ɖagbe nɔ hun hɔn na tɛgbɛ ǎ. [‘Ðó hwenu kpo nǔmaɖónukún lɛ kpo nɔ wá nú ye bǐ,’ nwt].” (Nǔnywɛtɔ́xó 9:11) Afɔ sixu yá nú wezunkantɔ́ ɖé ɖò agbahwlɛnhwlɛn ɖé hwenu hú mɛ bǐ, amɔ̌, é sixu gɔn ma ɖu ɖ’eji. “Nǔmaɖónukún” ɖé lɛ sixu zɔ́n bɔ é gbɔ ajɔ ɔ yí. É sixu klɛ́n nǔ bo j’ayǐ, alǒ é wlí azɔn abǐ afɔ tɔn ɖɔ̀. Nǔ enɛ lɛ sixu gbò mɛ ɖebǔ. É nyí Satáan alǒ azětɔ́ lɛ wɛ zɔ́n bɔ ye jɛ dandan ǎ; ye jɛ kpowun wɛ.

10. Etɛ è ka ɖɔ dó azětɔ́ lɛ wu? Nɛ̌ mǐ ka wà gbɔn bo tuùn ɖɔ é kún nyí nǔgbo ó?

¹⁰ Adingban wegɔ́ e Satáan nɔ sɔ́ sù é ɖíe: Azětɔ́ lɛ nɔ jó agbaza yetɔn dó ɖò zǎnmɛ bo nɔ yí kplé xá azětɔ́ gbɛ̌ yetɔn lɛ,  bo nɔ nu mɛ e ye sɔ́ bo na ɖu lɛ é sín hun, alǒ ɖu lan yetɔn. Dìn ɔ, kan nǔ elɔ byɔ hwiɖée: ‘Enyi azětɔ́ lɛ sixu wà mɔ̌ ɔ, etɛ ka nɔ jó agbaza ɔ dó tawun?’ Lee mǐ ko mɔ gbɔn é ɔ, gbɛtɔ́ wɛ nyí lindɔ̌n, é nyí nǔɖe bo nɔ gosin gbɛtɔ́ mɛ ǎ. Gɔ́ na ɔ, gbigbɔ ɔ wɛ nyí hlɔnhlɔn e nɔ na gbɛ̀ mɛ é, bo nɔ na hlɔnhlɔn agbaza ɔ, amɔ̌, é sixu wà nǔ ɖebǔ agbaza ɔ mɛvo ǎ.

11. Nɛ̌ mǐ ka wà gbɔn bo tuùn ɖɔ azětɔ́ lɛ kún sixu jó agbaza yetɔn dó ó? A ka ɖi nǔ nú nǔ enɛ à?

¹¹ Lindɔ̌n kpo gbigbɔ kpo ɖě sixu jó agbaza dó bo yì wà nǔ ɖagbe alǒ nǔ nyanya ǎ. Hǔn, azětɔ́ lɛ sixu jó agbaza yetɔn lɛ dó ǎ. Ye nɔ wà nǔ e ye nɔ ɖɔ emi wà alǒ lin ɖɔ emi wà dóo lɛ é ɖě ǎ.

12. Nɛ̌ Satáan ka nɔ bló bɔ mɛ lɛ nɔ ɖi ɖɔ ye wà nǔ e ye ma wà ǎ lɛ é gbɔn?

¹² Nɛ̌ mǐ ka sixu tín nǔ e mɛ e ko ɖu azě kpɔ́n lɛ é nɔ ɖɔ lɛ é mɛ gbɔn? Satáan sixu bló bɔ mɛ lɛ na ɖi ɖɔ ye wà nǔ e ye ma wà ǎ é. É sixu zán nǔmimɔ lɛ dó bló bɔ mɛ lɛ na lin ɖɔ emi mɔ nǔ, sè nǔ, bo wà nǔ e ye ma wà ǎ lɛ é. Satáan nɔ bló mɔ̌ bo na dó lɛkɔ nú gbɛtɔ́ lɛ sín Jehovah gudo, lobo na bló bɔ ye na lin ɖɔ nǔ e Biblu ɖɔ é nyí adingban.

13. (a) Majiki e è ɖɔ ɖɔ é nɔ cyɔn alɔ mɛ jí é ka sɔgbe à? (b) Etɛ Biblu ka ɖɔ dó majiki wu?

¹³ Adingban atɔngɔ́ ɔ ɖíe: È ɖɔ ɖɔ majiki e azɔngbletɔ́ ɖé lɛ nɔ zán b’ɛ nɔ hwlɛn mɛ ɖò nǔ nyanya sí é nyí nǔ ɖagbe. Vogbingbɔn ɖě ɖò majiki e è nɔ dó wà nǔ nyanya na é kpo ee è nɔ dó cyɔn alɔ mɛɖée jí na é kpo tɛntin bɔ Biblu ɖɔ ǎ. Bǐ wɛ é gbɛ́. Ð’ayi sɛ́n e Jehovah na togun Izlayɛli tɔn dó majiki kpo majikiblotɔ́ lɛ kpo wu é wu:

• “Mi ma bló majiki ó.”—Levíi ví lɛ 19:26.

• “Nú sunnu ɖé, abǐ nyɔnu ɖé, nɔ kan bo, bo nɔ kan nǔ byɔ mɛkúkú lɛ nú mɛ ɔ, è ɖó na hu ye.”—Levíi ví lɛ 20:27.

• “Mɛ ɖebǔ ni ma ɖò mi mɛ, bo . . . bló  majiki abǐ é ni kan fá ó, mɛ ɖebǔ ni ma kan amɔɛ abǐ é ni ɖu azě ó; mɛ ɖebǔ ni ma ɖó bǒ nú mɛ ó; mɛ ɖebǔ ni ma yì bònu ó.”—Sɛ́nflínmɛ 18:10-14.

14. Etɛwu Jehovah ka dó majiki sɛ́n?

¹⁴ Sɛ́n enɛ lɛ xlɛ́ nyi wɛn ɖɔ Mawu kún jló ɖɔ togun tɔn ni bló majiki ó. Jehovah na sɛ́n enɛ lɛ togun tɔn ɖó é yí wǎn nú ye bo jló ɖɔ ye ni huzu kannumɔ nú xɛsi kpo xɛxó lɛ kpo ǎ. É ba ɖɔ awoví lɛ ni dó tagba nú ye ǎ.

15. Nɛ̌ Biblu ka xlɛ́ ɖɔ Jehovah ɖó hlɔnhlɔn hú Satáan gbɔn?

¹⁵ Biblu tinmɛ nǔ e awoví lɛ sixu wà alǒ ma sixu wà ǎ lɛ é bǐ mɛ hlɛ́nhlɛ́n ǎ có, é ka xlɛ́ ɖɔ Jehovah Mawu ɖó hlɔnhlɔn hú Satáan kpo awoví tɔn lɛ kpo flaflá tɔn. Jehovah bló bɔ è nya Satáan sín jixwé. (Nǔɖexlɛ́mɛ 12:9) Lɛ̌ flín ɖɔ Satáan byɔ gbè Mawu cobo tɛ́n Jɔbu kpɔ́n, bo lɛ́ setónú nú akpá e Mawu gbá n’i ɖɔ é ni ma hu i ó é.—Jɔbu 2:4-6.

16. Mɛ̌ gɔ́n mǐ ka ɖó na ba alɔcyɔnmɛji ɖè?

¹⁶ Nǔnywɛxó 18:10 ɖɔ: “[‘Nyikɔ Jehovah tɔn ɔ,’ nwt], ahohó wɛ é nyí; hwɛjijɔnɔ nɔ bɛ ta ɖò glɔ̌ tɔn, bo nɔ gló nǔ.” Enɛ wu ɔ, Jehovah gɔ́n wɛ mǐ ɖó na ba alɔcyɔnmɛji ɖè. Mɛsɛntɔ́ Mawu tɔn lɛ nɔ bló majiki bá dó gló Satáan kpo awoví tɔn lɛ kpo ǎ, mɔ̌ jɛn ye ma ka nɔ ɖi xɛsi nú acɛ e azětɔ́ lɛ nɔ tún dó mɛ é ǎ é nɛ. Mɛsɛntɔ́ Mawu tɔn lɛ nɔ ɖi nǔ nú xó e Biblu ɖɔ é: “Mawu Mavɔmavɔ bló mɔ̌, ɖó nukún tɔn ɖò ayikúngban ɔ bǐ jí, bɔ é nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ e yí wǎn n’i kpo ayixa yetɔn bǐ kpo lɛ” é.—2 Tan 16:9.

17. Jiɖe tɛ Jaki 4:7 ka na mǐ? Amɔ̌, etɛ mǐ ka ɖó na wà?

¹⁷ Enyi a nɔ sɛn Jehovah ɔ, hwi lɔ sixu ɖó jiɖe enɛ. Jaki 4:7 ɖɔ: “Mi bo hwíhwɛ́ miɖée ɖó Mawu glɔ́; mi lodǒ ɖò awoví nukɔn; enɛ ɔ, é na hɔn yì zɔ nú mi.” Enyi a nɔ sɛn Jehovah Mawu nǔgbo ɔ, bo nɔ hwíhwɛ́ hwiɖée ɖò glɔ̌ tɔn ɔ, a sixu ɖeji ɖɔ é na cyɔn alɔ jǐ we.