1, 2. (a) Etɛ ka sixu zɔ́n bɔ mǐ kanbyɔ ɖɔ: “Kaka jɛ hwetɛnu”? (b) Etɛwu kpɔ́ndéwú Jehovah sɛntɔ́ hwexónu tɔn lɛ tɔn ka sixu dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ?

“HWETƐNU é na fó dó?” Gbeyiɖɔ gbejinɔtɔ́ Ezayíi wɛ kàn nǔ enɛ byɔ, bɔ gbeyiɖɔ Xabakuku lɔ kàn nǔ mɔhun byɔ bo ɖɔ: “Kaka jɛ hwetɛnu?” (Eza. 6:11; Xab. 1:2) Hwenu e Axɔsu Davidi ɖò Ðɛhan 13gɔ́ ɔ kpa wɛ é ɔ, é lɔ kanbyɔ azɔn ɛnɛ ɖɔ: “Kaka hwetɛnu?” (Ðɛh. 13:2, 3) Aklunɔ mǐtɔn Jezu Klisu lɔ tlɛ kàn nǔ enɛ byɔ hwenu e é mɔ nùmaɖi núwiwa mɛ ɖěɖee lɛlɛ̌ dó è lɛ é tɔn é. (Mat. 17:17) Enɛ wu ɔ, enyi mǐ wá ɖò nǔ enɛ ɔ ɖokpo ɔ kanbyɔ mǐɖée wɛ hweɖelɛnu ɔ, é ɖó na kpaca mǐ ǎ.

² Etɛ ka sixu zɔ́n bɔ mǐ nɔ kanbyɔ mǐɖée ɖɔ, “Kaka jɛ hwetɛnu”? Vlafo é sixu nyí ɖɔ mǐ ɖò xwi ɖí xá nǔagɔwaxámɛ alɔkpa ɖé lɛ wɛ. Alǒ, mɛxoxwe kpo azɔn kpo alǒ kɔgbidinúmɛ e è nɔ mɔ ɖò “hwenu vɛwǔ” elɔ lɛ mɛ é ɖò ya dó nú mǐ wɛ. (2 Tim. 3:1) É sixu lɛ́ nyí nǔagɔwiwa mɛ ɖěɖee lɛlɛ̌ dó mǐ lɛ é tɔn wɛ ɖò nǔ wà dó mǐ wu wɛ. É na bo nyí nǔ ɖebǔ wɛ zɔ́n ɔ, tuùn e mǐ tuùn ɖɔ Jehovah sɛntɔ́ hwexónu tɔn lɛ vo bo kàn nǔ ɖokpo ɔ byɔ bɔ é ma ka dóhwɛ ye ǎ é dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ tawun.

3. Etɛ ka sixu d’alɔ mǐ hwenu e ninɔmɛ syɛnsyɛn lɛ na kpannukɔn mǐ é?

 ³ Amɔ̌, etɛ ka sixu d’alɔ mǐ hwenu e ninɔmɛ syɛnsyɛn mɔhun lɛ na wá kpannukɔn mǐ é? Ahwanvu Jaki e nyí nɔví Jezu tɔn é ɔ, Mawu sɔ́ d’ayi mɛ n’i bɔ é ɖɔ nú mǐ ɖɔ: “Nɔví lɛ mi, hǔn mi bo ɖó suúlu kaka, nú Aklunɔ na wá.” (Ja. 5:7) Nugbǒ ɔ, mǐ bǐ ɖó hudo suúlu tɔn. Amɔ̌, etɛ lɛ jijɔ Mawu tɔn enɛ ɖiɖó ka byɔ?

4, 5. (a) Etɛ lɛ suúluɖiɖo ka byɔ? (b) Nɛ̌ ahwanvu Jaki ka jlɛ́ suúluɖiɖo sín akpáxwé lɛ ɖokpo gbɔn? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖò bǐbɛ̌mɛ é.)

⁴ Sɔgbe kpo Biblu kpo ɔ, sínsɛ́n e gbigbɔ mímɛ́ nɔ na é ɖokpo wɛ nyí suúlu; alɔdo Mawu tɔn mɛvo ɔ, gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ lɛ sixu ɖó suúlu ɖó bǎ e mɛ é jɛxa dó é ǎ. Nùnina Mawu tɔn ɖé wɛ suúlu nyí, bɔ ali taji e nu mǐ sixu xlɛ́ wanyiyi e mǐ ɖó n’i é ɖè é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ mǐ ni ɖó suúlu. Suúluɖiɖo nɔ lɛ́ xlɛ́ ɖɔ mǐ yí wǎn nú mɛ ɖevo lɛ. Enyi suúlumaɖo ɖò nukɔn yì wɛ ɔ, é nɔ vɔ́da nú wanyiyi e ɖò mǐ kpo mɛ ɖevo lɛ kpo tɛntin é; suúluɖiɖo ka nɔ dó hlɔnhlɔn hlɔnhlɔn jí na. (1 Kɔ. 13:4; Ga. 5:22) Suúluɖiɖo nɔ byɔ ɖɔ è ni ɖó jijɔ Klisanwun tɔn taji ɖevo lɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é cá kàn tawun xá didɛ ee nyí jijɔ ɖé, bo nɔ zɔ́n bɔ è nɔ ɖu ɖò ninɔmɛ syɛnsyɛn lɛ jí, cobo ka nɔ lɛ́ ɖó linlin ɖagbe ɖò hwe ɖokpo ɔ nu é. (Kolo. 1:11; Ja. 1:3, 4) Suúluɖiɖo sixu lɛ́ byɔ ɖɔ mǐ na mɔ wuvɛ̌ cobo ka na sú axɔ́ dó axɔ́ tɛnmɛ ǎ, na sɛ̀ dò ǎ, lobo gbí dɔn, enyi nǔ ɖebǔ na bo wá kpannukɔn mǐ ɔ nɛ. Gɔ́ na ɔ, Biblu byɔ mǐ ɖɔ mǐ ni ɖò gbesisɔmɛ bo yí gbè bá nɔte. Jaki 5:7, 8 tɛɖɛ̌ enɛ jí. (Xà.)

⁵ Etɛwu mǐ ka ɖó na ɖò gbesisɔmɛ bo yí gbè bá nɔte kpɔ́n Jehovah bonu é na wà nǔ? Jaki jlɛ́ ninɔmɛ mǐtɔn dó glesi ɖé tɔn wu. Glesi ɖé nɔ w’azɔ̌ syɛnsyɛn bo nɔ dó jinukún tɔn, amɔ̌, é ɖó acɛ dó jǐ kpo hwesivɔ kpo alǒ dó lee jinukún lɛ na sù gbɔn é jí ǎ. É sixu kplɔ́ hwenu lɛ ǎ. É nɔ yí gbè ɖɔ emi ɖó na ɖó suúlu bo nɔte “bɔ ayikúngban [na] na jinukún ɖagbeɖagbe lɛ.” Mɔ̌ ɖokpo ɔ, nǔ gègě tíìn bo zɛ acɛ e mǐ ɖó é wu hwenu e mǐ ɖò te kpɔ́n akpá Jehovah tɔn lɛ sín jijɛnu é. (Mak. 13:32, 33; Mɛ. 1:7) Glesi ɔ ɖɔhun ɔ, mǐ ɖó na ɖó suúlu bo nɔte.

6. Etɛ kpɔ́ndéwú gbeyiɖɔ Micée tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ?

⁶ Ninɔmɛ e mɛ mǐ ɖè égbé é vlɛ́ gbeyiɖɔ Micée hwenu tɔn. É nɔ gbɛ̀ hwenu e axɔsu nyanya Akazi kp’acɛ bɔ nùɖuɖonǔmɛ alɔkpa lɛ bǐ kpa zinkpo é. Nugbǒ ɔ, gbɛtɔ́ lɛ huzu “nǔ nyanya wiwa sín gǎn.” (Xà Micée 7:1-3.) Micée mɔ ɖɔ emi kún sixu wà nǔ ɖě bo huzu ninɔmɛ enɛ lɛ ó. Enɛ wu ɔ, etɛ é ka sixu wà? É ɖɔ nú mǐ ɖɔ: ‘Nyɛ ɔ, un na nɔte kpɔ́n Jehovah ce; un ɖeji dó Mawu wǔ, ɖó é nɔ hwlɛn mì gan. Mawu ce na sè ɖɛ ce.’ (Micée 7:7) Micée ɖɔhun ɔ, mǐ lɔ ɖó na “nɔte.”

7. Etɛwu é ka byɔ nǔ ɖò mǐ sí hugǎn te ninɔ kpɔ́n Jehovah bonu é na ɖè akpá tɔn lɛ?

⁷ Enyi mǐ ɖi nǔ gbeyiɖɔ Micée ɖɔhun ɔ, mǐ na ɖò gbesisɔmɛ bo na nɔte kpɔ́n Jehovah. Ninɔmɛ mǐtɔn cí gantɔ́ e ɖò ganxó bo ɖò te kpɔ́n hwenu e è na hu i dó é tɔn ɖɔhun ǎ. È hɛn ɛ gannugánnú bɔ é ɖò te, é ka ɖò nukún ɖó te jijɛ wɛ ǎ. Ninɔmɛ mǐdɛɛ lɛ tɔn gbɔn vo tawun. Mǐ ɖò gbesisɔmɛ bá nɔte kpɔ́n Jehovah, ɖó mǐ tuùn ɖɔ é na ɖè akpá e é dó ɖɔ emi na na gbɛ̀ mavɔmavɔ mǐ dó hwetɔnnu pɛ́pɛ́pɛ́ é! Enɛ wu ɔ, mǐ nɔ “kú hǔn bo ɖó akɔ́n nǔ lɛ bǐ nu kpo xomɛhunhun kpo.” (Kolo. 1:11, 12) Enyi mǐ ma wà mɔ̌ ǎ, bɔ ɖò te ninɔ mǐtɔn hwenu ɔ, mǐ ɖò nǔ hlun ɖɔ wɛ bo lɛ́ ɖò akpɔ̀ mɔ wɛ ɖɔ Jehovah kún ɖò hwinhwlɛndo wɛ bo na wà nǔ ó ɔ, é na nyɔ́ nukún tɔn mɛ ǎ.​—Kolo. 3:12.

8. Etɛ mǐ ka ɖó na flín hwenu e mǐ na ɖò tamɛ lin dó kpɔ́ndéwú sunnu kpo nyɔnu kpo gbejinɔtɔ́ hwexónu tɔn lɛ tɔn jí wɛ é?

⁸ Enyi mǐ flín sunnu kpo nyɔnu kpo gbejinɔtɔ́ hwexónu tɔn ɖěɖee ɖó suúlu, bo nɔte kpɔ́n Jehovah bonu é na ɖè akpá tɔn lɛ é ɔ, mǐ na ɖò gbesisɔmɛ hugǎn bo na nɔte. (Hlɔ. 15:4) Hwenu e mǐ na ɖò tamɛ lin dó kpɔ́ndéwú yetɔn lɛ jí wɛ é ɔ, é na nyɔ́ ɖɔ mǐ ni flín táan nabi e ye ɖó na nɔte xɔ é, nǔ e wu ye ɖò gbesisɔmɛ bo na nɔte é kpo nyɔna e mɛ suúluɖiɖo yetɔn tɔ́n kɔ dó lɛ é kpo.

9, 10. Táan nabi Ablaxamu kpo Sala kpo ka ɖó na nɔte kpɔ́n Jehovah xɔ?

⁹ Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú Ablaxamu kpo Sala kpo tɔn. Ye ɖò “mɛ e ɖi nǔ bo ɖó sɔxwixwe [alǒ suúlu], bo nɔ mɔ nǔ e sín akpá Mawu dó ɔ yí, ɖó enɛ wu lɛ é” mɛ. Mawuxówema ɔ ɖɔ nú mǐ ɖɔ “Ablaxamu ɖó sɔxwixwe,” bo mɔ bɔ Jehovah d’akpá n’i ɖɔ emi na dó n’i, bo na bló bɔ kúnkan tɔn na sukpɔ́. (Ebl. 6:12, 15) Etɛwu Ablaxamu ka ɖó na xlɛ́ ɖɔ emi ɖó suúlu? È na ɖɔ kpowun ɔ, akpá e è dó n’i é ɖiɖe na byɔ hwenu. Akɔ e Jehovah jɛ xá Ablaxamu é bɛ́ azɔ̌ ɖò azǎn 14gɔ́ Nisáan 1943 J.H.M. tɔn gbè. Hwenɛnu wɛ Sala kpo é kpo gɔ́ nú xwédo yetɔn d’asá Eflati Tɔ̀ ɔ, lobo yì Akpádídó Yikúngban ɔ jí. Ablaxamu ɖó na lɛ́ nɔte nú xwè 25 cobɔ è na jì vǐ sunnu tɔn Izaki ɖò 1918 J.H.M., bo ɖó na lɛ́ nɔte nú xwè 60 ɖevo cobɔ è na jì vivǔ tɔn Esawu kpo Jakɔbu kpo ɖò 1858 J.H.M.​—Ebl. 11:9.

¹⁰ Ayikúngban nabi sín gǔ Ablaxamu ka ɖu? Biblu ɖɔ nú mǐ ɖɔ: “Mawu na ayikúngban ɖebǔ Ablaxamu ɖò tomɛ fí ǎ;  ayikúngban alɔbá ɖokpo vɔ́vɔ́ nyí étɔn ǎ. Loɔ, Mawu dó akpá n’i ɖɔ emi na na ɛ tò ɔ, bɔ é na wá nyí vivǔ tɔn lɛ lɔ tɔn, có Ablaxamu ka ko jì vǐ ɖebǔ hwenɛnu ǎ.” (Mɛ. 7:5) Ee Ablaxamu d’asá Eflati Tɔ̀ ɔ b’ɛ ɖó xwè 430 gudo é wɛ è wá bló tuto nú kúnkan tɔn bɔ é nyí akɔta ɖé bo na ɖu gǔ ayikúngban ɔ tɔn.​—Tín. 12:40-42; Ga. 3:17.

11. Etɛwu Ablaxamu ka ɖò gbesisɔmɛ bo nɔte kpɔ́n Jehovah? Nyɔna tɛ lɛ é ka na mɔ, ɖó suúluɖiɖo tɔn wu?

¹¹ Ablaxamu ɖò gbesisɔmɛ bo na nɔte ɖó suúlu tɔn jinjɔn nùɖiɖi e é ɖó nú Jehovah é jí. (Xà Eblée lɛ 11:8-12.) Ablaxamu hun xomɛ dó nɔte; é mɔ nú Mawu ɖè akpá e é dó n’i lɛ é bǐ ɖò gbɛhwenu tɔn ǎ cobo ka wà mɔ̌. Amɔ̌, dǒ nukún mɛ, bo kpɔ́n awǎjijɛ e é na ɖó hwenu e è na fɔ́n ɛ sín kú wá gbɛ̀ ɖò palaɖisi mɛ ɖò ayikúngban jí é é. É na kpaca ɛ hwenu e é na mɔ azɔn nabi e Biblu ɖɔ tan é kpo kúnkan tɔn tɔn kpo sín xó é. * Hwenu e é na mɔ nǔ jɛ azɔ̌ taji e é wà, bɔ linlin Jehovah tɔn e kúnkplá kúnkan e sín akpá è dó é dó jɛnu é wu, azɔn nukɔntɔn ɔ é ɔ, dǒ nukún lee é na víví n’i sɔ́ é mɛ kpɔ́n! É ɖò wɛn ɖɔ é na mɔ ɖɔ te e emi nɔ é xɔ akwɛ.

12, 13. Etɛwu Jozɛfu ka ɖó na ɖó suúlu? Walɔ ɖagbe tɛ é ka ɖó?

¹² Ablaxamu sín vìvúvivu e nɔ nyí Jozɛfu é lɔ xlɛ́ ɖɔ emi ɖò gbesisɔmɛ bo ɖó suúlu. È wà nǔ agɔ baɖabaɖa ɖé lɛ xá ɛ. Nukɔntɔn ɔ, nɔví tɔn lɛ sà ɛ dó kannumɔgbenu hwenu e é ɖó xwè 17 mɔ̌ é. Enɛ gudo ɔ, è dó jì i ɖɔ é hwlɛn kàn xá gǎn tɔn sín asì bɔ é wá yì tɔn ɖò gankpa mɛ. (Bǐb. 39:11-20; Ðɛh. 105:17, 18) Ðó nǔjlɔjlɔwiwa tɔn wutu ɔ, dǒ wɛ è ɖó na dó n’i, loɔ, tó wɛ è lɛ́ dɔn n’i. Amɔ̌, xwè 13 gudo ɔ, nǔ lɛ bǐ ɖyɔ ajijimɛ. È ɖè è tɔ́n sín gankpa mɛ, bo sɔ́ ɛ bɔ é nyí mɛ taji hugǎn wegɔ ɔ ɖò Ejipu.​—Bǐb. 41:14, 37-43; Mɛ. 7:9, 10.

¹³ Nǔagɔwaxámɛ ɔ ɖó akpɔ̀ nú Jozɛfu wɛ à? É ka jó jiɖiɖe dó Mawu tɔn Jehovah wu dó wɛ à? Eǒ. Etɛ ka d’alɔ Jozɛfu bɔ é xwè sɔ bo nɔte? Nǔ e é ɖi nú Jehovah é wɛ. É mɔ alɔ Jehovah tɔn ɖò nǔ e jɛ lɛ é mɛ. Ðǒ ayi lee enɛ tɔ́n ɖò nǔ e é ɖɔ nú nɔví tɔn lɛ é mɛ gbɔn é wu: “Mi ma ɖi xɛsi ó, ɖó un sixu sɔ́ nyɛɖée ɖó Mawu tɛn mɛ ǎ. Nǔ nyanya wɛ mi lin na wà dó wutu ce, Mawu ka zé dó huzu nǔ ɖagbe na, bonu nǔ e ɖò jijɛ wɛ égbé ɔ na dó sixu jɛ, bonu mɛ gègě na gán.” (Bǐb. 50:19, 20) Gudo mɛ ɔ, Jozɛfu wá mɔ ɖɔ te e emi nɔ é xɔ akwɛ.

14, 15. (a) Etɛ ka nyí nǔ nukúnɖeji ɖò suúluɖiɖo Davidi tɔn mɛ? (b) Etɛ ka d’alɔ Davidi bɔ é ɖó suúlu bo nɔte?

¹⁴ Axɔsu Davidi lɔ ɔ, è wà nǔ agɔ gègě xá ɛ. Hwenu e Davidi kpò ɖò winnyawinnya mɛ é ɔ, Jehovah sɔ́ ami dó ɖè é bonu é na nyí axɔsu sɔgudo tɔn Izlayɛli tɔn, amɔ̌, é wá nɔte nú xwè 15 mɔ̌ hwɛ̌ cobo wá nyí axɔsu nú akɔta e mɛ éɖesunɔ jɔ ɖè é. (2 Sam. 2:3, 4) Ðò xwè enɛ lɛ ɖé lɛ vlamɛ ɔ, axɔsu gbejimanɔtɔ́ Sawulu nya gbě Davidi tɔn bo ba na hu i. * Davidi gbɔ bo hɔn jɛ gbě, é nɔ tò ɖevo mɛ ɖò hweɖenu, bɔ hwe ɖevo lɛ nu ɔ, é nɔ só xó lɛ mɛ ɖò gbetótló mɛ. Hwenu e è tlɛ wá hu Sawulu é ɔ, Davidi ɖó na lɛ́ nɔte nú xwè tɛnwe mɔ̌ gɔ́ na cobɔ è na sɔ́ ɛ axɔsu ɖó akɔta Izlayɛli tɔn ɔ bǐ jí.​—2 Sam. 5:4, 5.

¹⁵ Etɛwu Davidi ka ɖò gbesisɔmɛ bo ɖó  suúlu lobo nɔte? É na xósin ɔ mǐ ɖò ɖɛhan ɖokpo ɔ e mɛ é kanbyɔ azɔn ɛnɛ ɖè ɖɔ “Kaka hwetɛnu?” é. Nǔ e é ɖɔ é ɖíe: ‘Nyɛ ka ganjɛ xomɛnyínyɔ́ towe wu. Xomɛ ɖò hunhun mì wɛ ɖó hwlɛn e a hwlɛn mì gán é wu. Un na jihan dó kpa susu nú Jehovah, ɖó é wà ɖagbe nú mì.’ (Ðɛh. 13:6) Davidi ɖeji dó xomɛnyínyɔ́ Jehovah tɔn wu. É ɖó nukún hwlɛngán kpo awǎjijɛ kpo lobo lin tamɛ dó lee Jehovah ko d’ajɔ ɛ gbɔn lɛ é jí. Nugbǒ ɔ, Davidi mɔ ɖɔ te e emi nɔ kpɔ́n Jehovah é xɔ akwɛ.

16, 17. Nɛ̌ Jehovah Mawu kpo Jezu Klisu kpo ka zé kpɔ́ndéwú ɖagbe ɔ ɖ’ayǐ, nú nǔ e ɖu è na ɖò gbesisɔmɛ bá nɔte é gbɔn?

¹⁶ Nú nǔ e kàn suúluɖiɖo é ɔ, Jehovah nɔ ɖó nukún ɖɔ mǐ ni wà nǔ e éɖesunɔ ma ɖò gbesisɔmɛ bo na wà ǎ é ǎ. É zé kpɔ́ndéwú ɖagbe hugǎn ɔ ɖ’ayǐ, bo ɖexlɛ́ ɖɔ emi ɖò gbesisɔmɛ bá nɔte. (Xà 2 Piyɛ́ɛ 3:9.) Jehovah ko xwè sɔ bo ɖò te sín xwè afatɔ́n mɔkpan ɖíe, bonu xó taji e wá atɛ jí ɖò jikpá Edɛni tɔn mɛ é ɔ, é na sixu ɖeɖɛ bonu xó bǐ na fó. É “ɖó jlǒ [alǒ ‘ɖó suúlu bo ɖò te,’ nwt]” bo “ɖò nukún ɖó” hwenu e è na bló bɔ nyikɔ tɔn na nyí nǔ mímɛ́ bǐ mlɛ́mlɛ́ é wɛ. Enɛ na tɔ́n kɔ dó nyɔna ɖěɖee è ma sixu dó nukún mɛ kpɔ́n ǎ lɛ é mɛ nú mɛ ɖěɖee “ɖò nukún ɖó é wɛ lɛ bǐ.”​—Eza. 30:18.

¹⁷ Mɔ̌ ɖokpo ɔ, Jezu lɔ ɖò gbesisɔmɛ bo nɔte. É dín gbɔn mɛtɛnkpɔn e tɛ́n gbejininɔ tɔn kpɔ́n ɖò ayikúngban jí fí é mɛ, bo xwlé lee vɔsisa gbɛxɔnumɛ tɔn tɔn xɔ akwɛ gbɔn é Mawu ɖò 33 H.M. tɔn có, é ka ɖó na nɔte kaka jɛ 1914 cobo na jɛ axɔsu ɖu jí. (Mɛ. 2:33-35; Ebl. 10:12, 13) Vivɔnu Axɔsuɖuɖu Xwè Afatɔ́n Tɔn tɔn ɔ jɛn é ka na wá sú kún dó nú kɛntɔ́ tɔn lɛ bǐ mlɛ́mlɛ́. (1 Kɔ. 15:25) É byɔ ɖò así tɔn ɖɔ é ni nɔte tawun, amɔ̌, mǐ sixu ɖeji ɖɔ te ninɔ enɛ xɔ akwɛ.

18, 19. Etɛ ka na d’alɔ mǐ bɔ mǐ na ɖò gbesisɔmɛ, bo na ɖó suúlu bá nɔte?

¹⁸ É ɖò wɛn ɖɔ mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo ɖó na ɖò gbesisɔmɛ bá ɖò te, bo na ɖó suúlu. Amɔ̌, etɛ ka na d’alɔ mǐ bɔ mǐ na wà mɔ̌? Mǐ ɖó na xoɖɛ bo byɔ gbigbɔ Mawu tɔn. Flín ɖɔ suúluɖiɖo nyí akpáxwé sínsɛ́n gbigbɔ tɔn tɔn lɛ ɖokpo. (Efɛ. 3:16; 6:18; 1 Tɛ. 5:17-19) Byɔ Jehovah ɖɔ é ni d’alɔ we bonu a na ɖó suúlu bo dɛ.

¹⁹ Lɛ̌ flín nǔ e d’alɔ Ablaxamu, Jozɛfu kpo Davidi kpo bɔ ye ɖó suúlu bo nɔte kpɔ́n akpá Jehovah tɔn lɛ sín jijɛnu é. Nǔ e ye ɖi nú Jehovah é kpo jiɖe e ye ɖó dó lee é nɔ wà nǔ xá ye gbɔn é wu é kpo wɛ. Ye sɔ́ ayi ɖó yeɖesunɔ kpo vivo mimɔ yeɖesunɔ tɔn kpo jí kpowun ǎ. Enyi mǐ ɖò tamɛ lin kpɔ́n dó lee nǔ lɛ wá yì gbɔn nú ye é jí wɛ ɔ, é na dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ lɔ, bɔ mǐ na nɔ nɔte.

20. Etɛ jí mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo ka ɖó na kú dó?

²⁰ Mǐ na bo tlɛ mɔ mɛtɛnkpɔn lɛ ɔ, mǐ nɔ kanɖeji bá nɔte. Nugbǒ wɛ ɖɔ hweɖelɛnu ɔ, mǐ sixu súxó ɖɔ: “Aklunɔ, hwetɛnu é na fó dó?” (Eza. 6:11) Amɔ̌, kpo hlɔnhlɔn e gbigbɔ mímɛ́ Mawu tɔn nɔ na mɛ ɔ kpo ɔ, mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo kanɖeji bo na vɔ́ xó e Jelemíi ɖɔ é ɖɔ: “Jehovah wɛ nyí mimǎ ce, enɛ wɛ zɔ́n bɔ un na fá xomɛ dó nɔte kpɔ́n ɛ.”​—Gbɛ. 3:21, 24, nwt.