NÚ XWÈ mɔkpan ɔ, mɛ ɖěɖee nɔ mɔ xó ɖɔ dó Biblu wu lɛ é ɖɔ ɖɔ Axɔ́su Bɛlucasáa e xó wema Daniyɛli tɔn ɖɔ é kún nɔ gbɛ̀ kpɔ́n ó. (Dan. 5:1) Ye ɖó linlin enɛ, ɖó ye mɔ nǔ ɖě ɖò dobanúnǔ dokunkun tɔn yetɔn hwenu, nú é xlɛ́ ɖɔ é nɔ gbɛ̀ nǔgbo nǔgbo ǎ. Amɔ̌, enɛ huzu ɖò 1854. Etɛwu?

Ðò xwè enɛ mɛ ɔ, afɔsɔ́ɖótetɔ́ Grande-Bretagne tɔn e nɔ nyí J. G. Taylor é kíjé aglin ɖé lɛ kpɔ́n, ɖò toxo Wúu hwexónu tɔn tɔn e nyí tofɔligbé Irak tɔn dìn é mɛ. Dobanúnǔtɔ́ ɔ mɔ kozɛ́n gegě ɖò atɔxwɛ ɖaxó ɖé mɛ ɖò finɛ. Kozɛ́n lɛ ɖokpo ɖokpo ɖó santimɛtlu 10, bɔ nǔwlanwlán hwexónu tɔn ɖé ɖò ye jí. Nǔ e è wlan dó kozɛ́n lɛ ɖokpo jí é ɔ, ɖɛ e è xò bo byɔ jidɔ́ nú axɔ́su Babilɔnu tɔn Nabonidu kpo vǐsunnuɖaxó tɔn Bɛlucasáa kpo é ɖ’emɛ. Xómɔɖɔdónǔwutɔ́ lɛ gbɔ bo yí gbè ɖɔ: Nǔ enɛ e è mɔ é xlɛ́ ɖɔ Bɛlucasáa nɔ gbɛ̀.

Amɔ̌, é nyí gbɛ̀ kɛɖɛ wɛ Bɛlucasáa nɔ bonu Biblu xlɛ́ ǎ, é lɛ́ xlɛ́ ɖɔ é nyí axɔ́su. Xómɔɖɔdónǔwutɔ́ lɛ lɛ́ xò nǔ kpɔ́n dó enɛ wu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, nǔnywɛ xwitixwitizɔ́watɔ́ Glɛnsinu xwè kanweko 19gɔ́ ɔ tɔn William Talbot wlan ɖɔ mɛɖé lɛ ɖɔ ɖɔ “Bel-sar-ussur [Bɛlucasáa] ɖu axɔ́su ɖò hwe ɖokpo ɔ nu xá tɔ́ tɔn Nabonidu. Lé kúnnuɖenú ɖebǔ kún ka xlɛ́ enɛ ó.”

Amɔ̌, nǔxokpɔ́n lɛ bǐ blí bú, hwenu e nǔwlanwlán e ɖò kozɛ́n ɖevo jí é xlɛ́ ɖɔ, Bɛlucasáa sín tɔ́ Axɔ́su Nabonidu kún nɔ hɔ̌nkan tò ɔ tɔn ó nú xwè mɔkpan é. Mɛ̌ ka kp’acɛ dó tò ɔ nu hwenu e é ma ɖò finɛ ǎ é? Encyclopaedia Britannica ɖɔ, “Hwenu e Nabonidu ɖò tò ɖevo mɛ é ɔ, é sɔ́ axɔ́suzinkpo ɔ kpo akpáxwé taji ahwankpá tɔn tɔn kpo d’alɔ mɛ nú Bɛlucasáa.” Enɛ wu ɔ, Bɛlucasáa kp’acɛ dó tɔ́ tɔn tɛnmɛ hwe enɛ nu nǔgbo ɖò Babilɔnu. Enɛ zɔ́n bɔ Alan Millard ee nyí dobanúnǔtɔ́ dokunkun tɔn kpo akɔwé gbè tɔn ɖé kpo é ɖɔ é sɔgbe ɖɔ “Wema Daniyɛli tɔn ylɔ́ Bɛlucasáa ɖɔ ‘axɔ́su.’”

É ɖò wɛn ɖɔ nú mɛsɛntɔ́ Mawu tɔn lɛ ɔ, nǔ e xlɛ́ nyi wɛn ɖɔ wema Daniyɛli tɔn nyí wema ɖejid’ewu ɖé, bɔ Mawu wɛ lɛ́ sɔ́ nǔ e ɖ’emɛ lɛ é d’ayi mɛ nú Daniyɛli b’ɛ wlan é ɔ, è mɔ ɖò Biblu ɔ ɖesu mɛ.—2 Tim. 3:16.