1. Nɛ̌ mɛnújlojló ka wà nǔ dó xwédo e mɛ Jozɛfu sù ɖè é wu gbɔn?

JAKƆBU yí wǎn nú vǐ tɔn lɛ bǐ, amɔ̌, é yí wǎn nú vǐ sunnu tɔn Jozɛfu xwè 17 mɛví ɔ hugǎn. Nɛ̌ Jozɛfu sín nɔví sunnu lɛ ka wà nǔ gbɔn? Ye jló gbɛ̀ tɔn, bɔ enɛ zɔ́n bɔ ye gbɛ́ wǎn n’i. Jozɛfu wà nǔtí, nú é na zɔ́n bonu nɔví sunnu tɔn lɛ na gbɛ́ wǎn n’i ǎ. É ɖò mɔ̌ có, ye sà Jozɛfu dó kannumɔgbenu, bo ɖó adingban nú tɔ́ yetɔn ɖɔ gběkanlin ɖé hu vǐ vívɛ́ná tɔn. Mɛnújlojló zɔ́n bɔ ye d’avaja fífá e ɖò xwédo ɔ mɛ é mɛ, bo dɔn tɔ́ yetɔn dó aluwɛ ɖaxó ɖé mɛ.—Bǐb. 37:3, 4, 27-34.

2. Sɔgbe xá Galatinu lɛ 5:19-21 ɔ, etɛwu mɛnújlojló ka nyla ɖesu?

² Ðò Mawuxówema ɔ mɛ ɔ, è slɛ́ mɛnújlojló * dó “nǔ nyanya e gbɛtɔ́ nɔ wà” b’ɛ sixu zɔ́n bɔ mɛɖé na xò Axɔ́suɖuto Mawu tɔn kpò lɛ é mɛ. (Xà Galatinu lɛ 5:19-21.) Hwɛhwɛ ɔ, mɛnújlojló wɛ nɔ nyí ɖɔ nǔ nyanya lěhun lɛ tɔn: dakaxixo, adǎnjijɛ kpo xomɛsin kpo.

3. Etɛ lɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó ɖò xóta elɔ mɛ?

³ Jozɛfu sín nɔví lɛ sín kpɔ́ndéwú xlɛ́ lee mɛnújlojló sixu d’avaja kancica ɖagbe kpo fífá kpo e ko ɖò xwédo ɖé mɛ é mɛ gbɔn é. Nǔgbo wɛ ɖɔ mǐ na wà nǔ e nɔví sunnu Jozɛfu tɔn lɛ wà é gbeɖé ǎ, amɔ̌, gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ sín ayixa wɛ mǐ ɖó, bɔ ayixa enɛ lɛ́ hizi. (Jel. 17:9) É wɛ zɔ́n bɔ hweɖelɛnu ɔ, mǐ sixu jló mɛ ɖevo lɛ sín nǔ. Mǐ ni kpɔ́n akpágbánúmɛ sín kpɔ́ndéwú e ɖò Biblu mɛ, bo d’alɔ mǐ, bɔ mǐ tuùn hwɛjijɔ e wu mɛnújlojló sixu tɔ́n kun ɖò ayi mǐtɔn mɛ lɛ é é  ɖé lɛ. Enɛ gudo ɔ, mǐ na ɖɔ xó dó nǔ e mǐ sixu wà, bo tɔ́n ahwan mɛnújlojló, lobo xò fífá kan lɛ é jí.

4. Etɛwu Filisitɛ́ɛn lɛ ka jló Izaki sín gbɛ̀?

⁴ Dɔkun. Izaki nyí dawe dɔkunnɔ ɖé, bɔ Filisitɛ́ɛn lɛ jló nǔɖokan tɔn lɛ. (Bǐb. 26:12-14) Ye tlɛ bɛ́ kɔ́ dó sú tɔ̀ e mɛ Izaki nɔ dun sin ɖè nú kanlinkpó tɔn lɛ é. (Bǐb. 26:15, 16, 27) Filisitɛ́ɛn lɛ ɖɔhun ɔ, mɛɖé lɛ nɔ jló gbɛ̀ mɛ ɖěɖee ɖó nǔ kan hú ye lɛ é tɔn égbé. Enyi nǔ e mɛ ɖevo lɛ ɖó lɛ é kɛɖɛ wɛ ye nɔ jló ǎ, loɔ, ye nɔ jló ɖɔ ye ni ba nǔ enɛ lɛ kpò.

5. Etɛwu sinsɛngán lɛ ka jló Jezu sín gbɛ̀?

⁵ Hwenu e nǔ mɛɖé tɔn nyɔ́ mɛ gegě nukúnmɛ é. Sinsɛngán Jwifu lɛ tɔn lɛ jló Jezu sín gbɛ̀, ɖó nǔ tɔn nyɔ́ mɛ gegě nukúnmɛ tawun wutu. (Mat. 7:28, 29) Afɔsɔ́ɖótetɔ́ Mawu tɔn wɛ Jezu nyí, bo nɔ kplɔ́n nǔgbo ɔ mɛ lɛ. É ɖò mɔ̌ có, sinsɛngán enɛ lɛ nɔ fúnfún adingbanxó lɛ kpé dó Jezu wu, bo nɔ dó jì i, bo na dó hɛn nyikɔ ɖagbe tɔn gblé. (Mak. 15:10; Jaan 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Nǔ akpágbánúmɛ tɔn tɛ tan enɛ ka sixu kplɔ́n mǐ? Mǐ ɖó na tɔ́n ahwan jlǒ ɖebǔ e mǐ sixu ɖó, bɔ nɔví ɖěɖee sín jijɔ nɔ jɛ agun ɔ tɔn jí lɛ é ɔ, mǐ na jló gbɛ̀ yetɔn é. Mǐ ɖó na tɛ́n kpɔ́n bá xwedó jijɔ ɖagbe yetɔn lɛ.—1 Kɔ. 11:1; 3 Jaan 11.

6. Nɛ̌ Diotlefɛsi ka jló gbɛ̀ mɛ ɖevo lɛ tɔn gbɔn?

⁶ Hwenu e mɛɖé mɔ wǔjɔmɛzɔ́ lɛ é. Ðò xwè kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ ɔ, Diotlefɛsi jló gbɛ̀ mɛ ɖěɖee nɔ nukɔn nú nǔ lɛ ɖò agun Klisanwun tɔn mɛ lɛ é tɔn. É yí wǎn nú “gǎnɖuɖu ɖò” mɛ e ɖò agun ɔ mɛ lɛ é nu. Enɛ wu ɔ, é fúnfún xó nyanya e na hɛn mɛsɛ́dó Jaan kpo nɔví agbanɖotananɔ ɖevo lɛ kpo gblé lɛ é kpé dó ye wu. (3 Jaan 9, 10) Nǔgbo wɛ ɖɔ mǐ na wà nǔ Diotlefɛsi ɖɔhun gbeɖé ǎ, amɔ̌, mǐ sixu jɛ Klisanwun hatɔ́ e è sɔ́ wǔjɔmɛzɔ́ e mǐdɛɛ lɛ ɖò nukún ɖó wɛ é ɖé d’así na é sín gbɛ̀ jló jí, ɖò taji ɔ, enyi mǐ mɔ ɖɔ mǐ lɔ jɛxa bo na kpé nukún dó azɔ̌ enɛ wu ɔ nɛ.

7. Etɛ mɛnújlojló ka sixu wà dó mǐ wu?

⁷ Mɛnújlojló cí gbehan e ɖó aɖǐ é ɖé ɖɔhun. Enyi mɛnújlojló sín kwín wú bo dó ɖɔ dò ɖò ayi mǐtɔn mɛ ɔ, é sixu vɛwǔ bɔ mǐ na hu. Linlin masɔgbe ɖevo lɛ ɖi wuhwinhwan masɔgbe, goyiyi kpo cejɛnnabi kpo sixu zɔ́n bɔ mɛnújlojló na vunkan. Mɛnújlojló sixu glɔ́n ali nú jijɔ ɖagbe lɛ ɖi wanyiyi, wuvɛ̌sexámɛ kpo xomɛnyínyɔ́ kpo, bɔ ye na gbɔ susu. Nú mǐ ɖ’ayi wu tlolo ɖɔ mɛnújlojló jɛ susu jí ɖò ayi mǐtɔn mɛ ɔ, mǐ ɖó na hɔn ɖɔ na.

8. Jijɔ tɛ lɛ ka sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na tɔ́n ahwan mɛnújlojló?

⁸ Nú mǐ nɔ sɔ́ mǐɖée hwe, bonu nǔ e mǐ ɖó é nɔ lɛ́ kpé mǐ ɔ, mǐ sixu tɔ́n ahwan mɛnújlojló. Jijɔ ɖagbe mɔhun lɛ gɔ́ ayi mǐtɔn mɛ ɔ, mɛnújlojló sɔ́ na mɔ tɛn ɖě ǎ. Mɛɖéesɔ́hwe na d’alɔ mǐ bɔ mǐ na lin mǐɖée zɛ xwé wu ǎ. Mɛɖéesɔ́hwetɔ́ ɖé nɔ mɔ ɖɔ emi jɛxa nǔ gegě hugǎn mɛ lɛ bǐ ǎ. (Ga. 6:3, 4) Mɛ e nǔ e é ɖó é nɔ kpé é nɔ jlɛ́ éɖée dó mɛ ɖevo lɛ wu ǎ. (1 Tim. 6:7, 8) Enyi mɛ e nɔ sɔ́ éɖée hwe, bɔ nǔ e é ɖó é nɔ kpé é mɔ bonu è na nǔ ɖagbe mɛɖé ɔ, é nɔ j’awǎ xá mɛ ɔ.

9. Sɔgbe xá Galatinu lɛ 5:16 kpo Filipunu lɛ 2:3, 4 kpo ɔ, etɛ gbigbɔ mímɛ́ ka na d’alɔ mǐ bɔ mǐ na wà?

⁹ Enyi mǐ na nyi alɔ nú linlin mɛnújlojló tɔn, bo na sɔnǔ nú mɛɖéesɔ́hwe, bɔ nǔ e mǐ ɖó é na nɔ lɛ́ kpé mǐ ɔ, mǐ ɖó hudo alɔdó gbigbɔ mímɛ́ Mawu tɔn tɔn. (Xà Galatinu lɛ 5:16; Filipunu lɛ  2:3, 4.) Gbigbɔ mímɛ́ Jehovah tɔn sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na gbéjé linlin e ɖò ayi gɔngɔn mǐtɔn mɛ lɛ é kpo nǔ e nɔ sísɛ́ mǐ lɛ é kpo kpɔ́n. Kpo alɔdó Mawu tɔn kpo ɔ, mǐ sixu sɔ́ linlin e na hɛn mɛ lidǒ lɛ é dó ɖyɔ ee na wà nǔ dó mǐ wu lɛ é na. (Ðɛh. 26:2; 51:12) Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú Mɔyizi kpo Pɔlu kpo ee kpéwú bo ɖu ɖò mɛnújlojló jí é tɔn.

10. Ninɔmɛ tɛ ka sixu ko tɛ́n Mɔyizi kpɔ́n? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖò akpa ɔ jí é.)

¹⁰ Mɔyizi ɖó acɛ gegě dó togun Mawu tɔn jí, amɔ̌, é hɛn wǔjɔmɛ enɛ nú éɖokponɔ ǎ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é jɛ hweɖenu bɔ Jehovah yí gbigbɔ mímɛ́ tɔn e ɖò Mɔyizi jí é ɖě, bo sɔ́ ɖó tomɛxo Izlayɛli tɔn ɖé lɛ jí ɖò Goxɔ ɔ kpá. Enɛ gudo zaan ɔ, Mɔyizi sè ɖɔ Mawu lɛ́ na gbigbɔ mímɛ́ tɔn tomɛxo e ma yì goxɔ ɔ kɔn ǎ lɛ é we, bɔ ye jɛ nǔ wà jí gbeyiɖɔ ɖɔhun. Nɛ̌ Mɔyizi ka wà nǔ gbɔn hwenu e Jozuwée byɔ ɛ ɖɔ é ni gbɛ́ nǔ nú tomɛxo we lɛ é? Mɔyizi hwanwǔ ɖó nukún Mawu tɔn e ɖò sunnu we enɛ lɛ jí é wu ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, é j’awǎ xá ye kpo mɛɖéesɔ́hwe kpo ɖó wǔjɔmɛ e ye mɔ é wu. (Kɛ́n. 11:24-29) Etɛ kpɔ́ndéwú Mɔyizi tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ?

11. Nɛ̌ mɛxo agun tɔn lɛ ka sixu xwedó kpɔ́ndéwú Mɔyizi tɔn gbɔn?

¹¹ Enyi mɛxo agun tɔn wɛ nú we ɔ, è ka ko byɔ we ɖɔ a ni kplɔ́n azɔ̌ mɛ ɖevo bonu é na kpé nukún dó wǔjɔmɛzɔ́ e a yí wǎn na tawun é ɖé wu kpɔ́n à? Ði kpɔ́ndéwú ɔ, a sixu yí wǎn nú wǔ e è jɔ we bɔ a nɔ kpé nukún dó Atɔxwɛ Kplɔnkplɔn wu ɖò aklunɔzán gbla lɛ bǐ mɛ é. Amɔ̌, nú a nɔ sɔ́ hwiɖée hwe Mɔyizi ɖɔhun, bonu è wá byɔ ɖò así we ɖɔ a ni kplɔ́n azɔ̌ nɔví sunnu ɖevo bonu é na wá w’azɔ̌ enɛ ɔ, é na vɛwǔ nú we ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, kpo awǎjijɛ kpo wɛ a na d’alɔ nɔví towe.

12. Nɛ̌ Klisanwun gegě ka ɖò ɖiɖexlɛ́ wɛ égbé ɖɔ nǔ e emi ɖó é nɔ kpé emi, bɔ emi nɔ lɛ́ zé emiɖée hwe gbɔn?

¹² Mǐ ni lɛ́ kpɔ́n ninɔmɛ e nɔ kpannukɔn nɔví sunnu mɛxomɔ gegě ɖò égbé é. Nú xwè mɔkpan ɔ, ye ko nyí titoblonunutɔ́ kplékplé mɛxo lɛ tɔn tɔn. Amɔ̌ enyi ye ɖó xwè 80 ɔ, ye nɔ sɔ́ jlǒ dó jó azɔ̌ enɛ dó. Nukúnkpénuwutɔ́ lɛdo tɔn e ɖó xwè 70 lɛ é nɔ sɔ́ yeɖée hwe, bo nɔ jó wǔjɔmɛzɔ́ enɛ dó, lobo nɔ yí gbè nú sinsɛnzɔ́ alɔkpa ɖevo. Xwè gudogudo tɔn elɔ lɛ mɛ ɔ, mɛ e ɖò xwédo Betɛli tɔn mɛ gbɔn gbɛ̀ ɔ mɛ lɛ é gegě bɛ́ azɔ̌ yɔyɔ̌ ɖevo ɖò gle ɔ mɛ. Nɔví gbejinɔtɔ́ enɛ lɛ nɔ hɛn mɛ ɖěɖee ɖò azɔ̌ e ye ko wà kpɔ́n lɛ é wu kpé nukún dó wɛ lɛ é dó xomɛ ǎ.

13. Etɛ ka sixu ko zɔ́n bɔ mɛsɛ́dó 12 lɛ sín gbɛ̀ na jló Pɔlu?

¹³ Mɛsɛ́dó Pɔlu lɔ tɛ́n kpɔ́n bɔ tɛn e mɛ é ɖè é nyɔ́ n’i, bɔ é lɛ́ zé éɖée hwe. Pɔlu lɔn nú mɛnújlojló vunkan ɖò ayi tɔn mɛ ǎ. É nɔ w’azɔ̌ syɛnsyɛn ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ, amɔ̌, é zé éɖée hwe bo ɖɔ: “Nyɛ wɛ nyí mɛ e gbɔn gudo bǐ ɖò mɛsɛ́dó lɛ mɛ é. Enyi è na ɖɔ nǔgbo ɔ, é jɛxa ɖɔ è ni ylɔ́ mì ɖɔ mɛsɛ́dó ǎ.” (1 Kɔ. 15:9, 10) Mɛsɛ́dó 12 lɛ xwedó Jezu ɖò sinsɛnzɔ́ tɔn ayikúngban jí tɔn ɔ hwenu, amɔ̌, Jezu ko kú, bo fɔ́n sín kú gudo cobɔ Pɔlu wá huzu Klisanwun. Jezu wá sɔ́ Pɔlu b’ɛ “nyí mɛsɛ́dó nú mɛ e ma nyí Jwifu ǎ lɛ” é có, è ka jɔwǔ Pɔlu bonu é nɔ mɛsɛ́dó 12 lɛ mɛ gbeɖé ǎ. (Hlɔ. 11:13; Mɛ. 1:21-26) Kancica syɛnsyɛn e ɖò ahwanvu lɛ kpo Jezu kpo tɛntin é zɔ́n bonu Pɔlu jɛ gbɛ̀ yetɔn jló jí ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, tɛn e mɛ Pɔlu ɖè é nɔ nyɔ́ n’i.

14. Nú nǔ e mǐ ɖó é nɔ kpé mǐ, bonu mǐ nɔ lɛ́ sɔ́ mǐɖée hwe ɔ, etɛ mǐ ka na wà?

¹⁴ Nú nǔ e mǐ ɖó é nɔ kpé mǐ, bonu mǐ nɔ lɛ́ sɔ́ mǐɖée hwe ɔ, mǐ na cí Pɔlu ɖɔhun, bo na nɔ ɖó sísí nú mɛ ɖěɖee Jehovah sɔ́  acɛkpikpa d’así na lɛ é. (Mɛ. 21:20-26) È bló tuto bɔ mɛxo agun tɔn lɛ na nɔ xlɛ́ ali agun Klisanwun tɔn. Ye nyí gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ có, Jehovah nɔ kpɔ́n ye dó mɔ nǔnina. (Efɛ. 4:8, 11) Enyi mǐ nɔ ɖó sísí nú sunnu enɛ lɛ e Jehovah sɔ́ lɛ é, bo nɔ sɔ́ mǐɖée hwe dó xwedó alixlɛ́mɛ yetɔn lɛ ɔ, mǐ na vɛ́ kpo é kpo, bo na nɔ fífá mɛ xá Klisanwun hatɔ́ mǐtɔn lɛ.

15. Etɛ mǐ ka ɖó na wà?

¹⁵ Nú è na tɛn mɛnújlojló bonu é ɖò kan vun wɛ ɔ, fífá sixu tíìn ǎ. Mǐ ɖó na hɔn ɖɔ nú mɛnújlojló sín ayi mǐtɔn mɛ, bo ka na lɛ́ lɔn bo bló bonu mɛ ɖevo lɛ na jló gbɛ̀ mǐtɔn ǎ. Mǐ ɖó na ɖè afɔ taji enɛ lɛ cobo na kpéwú bo setónú nú gbeɖiɖe Jehovah tɔn e ɖɔ ɖɔ mǐ ni “ba nǔ e nɔ dɔn fífá wá, bo na zɔ́n bɔ mǐ na dó wusyɛn lanmɛ nú mǐɖée ɖò nǔɖiɖi mɛ é” é. (Hlɔ. 14:19) Nǔ tɛ lɛ mǐ ka sixu wà dó d’alɔ mɛ ɖevo lɛ bonu ye na tɔ́n ahwan mɛnújlojló? Nɛ̌ mǐ ka sixu xò fífá kan gbɔn?

16. Nɛ̌ mǐ ka sixu d’alɔ mɛ ɖevo lɛ bɔ ye na tɔ́n ahwan mɛnújlojló gbɔn?

¹⁶ Linlin mǐtɔn lɛ kpo nǔwalɔ mǐtɔn lɛ kpo sixu wà ɖagbe alǒ nyanya nú mɛ ɖevo lɛ. Gbɛ̀ ɔ nɔ ba ɖɔ mǐ ni ‘jla’ nǔɖokan mǐtɔn lɛ. (1 Jaan 2:16) Amɔ̌, mɛnújlojló wɛ linlin enɛ nɔ flɔ́ zo dó glɔ̌ na. Enyi mǐ ma nɔ ɖɔ xó dó nǔ e mǐ ɖó lɛ é, alǒ ee lin na xɔ wɛ mǐ ɖè lɛ é wu magbokɔ ǎ ɔ, mǐ sixu d’alɔ mɛ ɖevo lɛ bɔ ye na nɔ jló nǔ mǐtɔn ǎ. Ali ɖevo e nu mǐ sixu nyi alɔ nú zo fíflɔ́ dó glɔ̌ nú mɛnújlojló ɖè é wɛ  nyí ɖɔ, mǐ na nɔ nɔ jlɛ̌ jí hwenu e mǐ ɖó wǔjɔmɛzɔ́ lɛ ɖò agun mɛ é. Nú mǐ nɔ dɔn ayi mɛ lɛ tɔn wá wǔjɔmɛzɔ́ mǐtɔn lɛ jí ɔ, tɛnmɛ ɖagbe bló ɖ’ayǐ nú mɛnújlojló wɛ mǐ ɖè b’ɛ na vunkan nɛ. Amɔ̌, enyi nǔ mɛ ɖevo lɛ tɔn nɔ ɖu ayi mɛ nú mǐ ganji, bonu mǐ nɔ lɛ́ ɖ’ayi nǔ ɖagbe e ye ɖò wiwa wɛ lɛ é wu ɔ, mǐ nɔ d’alɔ ye bɔ nǔ e ye ɖó é nɔ kpé ye, bɔ mǐ nɔ lɛ́ xò bǔninɔ kpo fífá kpo sín kan ɖò agun ɔ mɛ.

17. Etɛ nɔví sunnu Jozɛfu tɔn lɛ ka kpéwú bo wà? Etɛwu?

¹⁷ Mǐ sixu ɖu ɖò ahwan e fun xá mɛnújlojló wɛ mǐ ɖè é jí! Mǐ ni lɛ́ ɖɔ xó dó kpɔ́ndéwú Jozɛfu sín nɔví lɛ tɔn jí. Ye wà nǔ agɔ xá ɛ b’ɛ ɖó xwè nabi ɖé gudo é ɔ, ye wá xò gò è ɖò Ejipu. Cobonu Jozɛfu na ɖɔ mɛ e é nyí é nú nɔví tɔn lɛ ɔ, é tó tɛ́n ye kpɔ́n, bo kpɔ́n ɖɔ ye huzu jijɔ à jí hwɛ̌. É bló tuto nǔɖuɖu ɖé tɔn, bɔ ɖò nǔɖuɖu ɔ hwenu ɔ, é kán nú nɔví sunnu tɔn kpodé Bɛnjamɛ́ɛ hugǎn mɛ ɖě lɛ. (Bǐb. 43:33, 34) Amɔ̌, nǔ ɖebǔ xlɛ́ ɖɔ nɔví tɔn lɛ jló Bɛnjamɛ́ɛ sín gbɛ̀ ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, ye xlɛ́ ɖɔ nɔví yetɔn kpo tɔ́ yetɔn Jakɔbu kpo sín nǔ ɖu ayi mɛ nú emi tawun. (Bǐb. 44:30-34) Ðó nɔví sunnu Jozɛfu tɔn lɛ ko jó mɛnújlojló dó wutu ɔ, ye kpéwú bo bló bɔ fífá lɛ́ wá nɔ xwédo yetɔn mɛ. (Bǐb. 45:4, 15) Ðò ali ɖokpo ɔ nu ɔ, nú mǐ hɔn ɖɔ nú linlin mɛnújlojló tɔn lɛ ɔ, mǐ na d’alɔ bɔ xwédo mǐtɔn kpo agun ɔ kpo na nɔ fífá mɛ.

18. Sɔgbe xá Jaki 3:17, 18 ɔ, enyi mǐ d’alɔ bo ɖè fífá sín ali lɛlɛ̌ dó mǐɖée ɔ, etɛ ka na jɛ?

¹⁸ Jehovah jló ɖɔ mǐ ni fun ahwan xá mɛnújlojló lobo ba fífá. Mǐ ɖó na w’azɔ̌ tawun bo wà nǔ we enɛ lɛ. Lee è ko ɖɔ gbɔn ɖò xóta elɔ mɛ é ɔ, mǐ nɔ ɖó linlin mɛnújlojló tɔn. (Ja. 4:5, nwt) Bɔ mɛ e lɛlɛ̌ dó mǐ lɛ é lɔ nɔ flɔ́ zo dó glɔ̌ nú mɛnújlojló. Amɔ̌, enyi mǐ tɛ́n kpɔ́n, bo nɔ sɔ́ mǐɖée hwe, bonu nǔ e mǐ ɖó é nɔ kpé mǐ, lobonu nǔ nɔ sù nukún mǐtɔn mɛ ɔ, mǐ na na tɛn ɖebǔ mɛnújlojló ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, mǐ na d’alɔ bɔ fífá na tíìn ɖò ayǐ e jí mǐ ɖè é, lobɔ sínsɛ́n nǔjlɔjlɔwiwa tɔn na vunkan ɖ’eji.—Xà Jaki 3:17, 18.