1-3. Baikara baika riki ae e oti iai bwa bon te bong ae okoro Bentekota, ao a kangaa baikanne ni kakoroi nanon taetae ni burabeti n te Koroboki ae Tabu? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

BON te Taabati te tai aei ae tao te aoa ruaiwa n te ingabong. E bon okoro te Taabati aio ibukia naake i Ierutarem. Bon te bongi n toa ae te bongi n Taabati naba. A boni bae n tia ni karaoaki karea ake ni katoa ingabong n te tembora. E kakukurei te bong aei ngkai e a tauraoi te ibonga ae rietata bwa e na anga te karea ni katiotioaki ae kariki aika uoua aika karaoaki man te uita ae boou. (NakIbo. 23:15-20) Te karea aei e kanikinaea moanakin taiakin te uita. Te tai aei boni Bentekota 33 C.E.

² Ngke a tabe n riki baikai n te tembora ao iai te bwai ae moan te kakawaki riki ae nang riki ma tiaki n te tembora bwa e na riki n te ruu are i eta n te kaawa. A ikotaki Kristian aika tao 120 ao a “teimatoa n tataro.” (Mwa. 1:13-15) Te bwai ae nang riki aei nakoia naakai e rangi n irekereke ma baike e karaoi te ibonga ae rietata ni katoaa Bentekota, ao e kakororaoaki naba iai te taetae ni burabeti teuana iroun te burabeti ae Ioera tao 800 te ririki imwain te bong anne. (Ioera 2:28-32; Mwa. 2:16-21) Tera te bwai ae riki ae rangi ni kakawaki?

 ³ Wareka Mwakuri 2:2-4. E kabwaroaki taamnein te Atua i aoia Kristian akanne ake a ikotaki n te ruu are i eta. (Mwa. 1:8) N te tai naba anne ao a taetae ni burabeti ke a kaotiotii baika kamimi ake a nori ao n ongo. E kabwarabwaraa kakawakin te bwai are riki te abotoro Betero nakoia te koraki ae bati ake a botaki n te tai anne. E taku nakoia: “Rairi nanomi, ao kam na bwabetitoaki n tatabemaningkami nako n aran Iesu Kristo ibukini kabwaraan ami bure, ao kam na karekea te bwaintituaraoi ae te taamnei ae raoiroi.” Tao 3,000 ake a butimwaea te kakao n te bong anne, ao a bwabetitoaki ma ni karekea te taamnei ae raoiroi are e beritanaki.​—Mwa. 2:37, 38, 41.

4. (a) E aera bwa e kakawaki ataan te baere riki ni Bentekota? (b) Tera riki te bwai ae kakawaki ae tao e riki naba n te bong anne n ririki aika bati ake mai mwaina? (Nora kabwarabwaraana riki.)

⁴ E aera bwa e rangi ni kakawaki iroura Bentekota 33 C.E.? Tiaki ibukin te baere riki n te tembora i Ierutarem. Ma ibukina bwa e kakororaoa bannan te taetae ni burabeti anne Iesu Kristo ngkai te Ibonga ae Rietata ae Kakannato ngaia. ^[1] E kareani kariki ni kaikonaki aika uoua te ibonga ae rietata nakon Iehova n te bong anne. A tei kariki ake a kareanaki n te tembora ibukia taan rimwini Kristo aika kabiraki, ake a anaaki mai buakon te natannaomata ae bubure bwa a na natinaki iroun te Atua. Ngaia are e a uki te kawai ibukia tabeman aika taiani “moan uaa” man te natannaomata ake a na nako karawa, ao ni kaaina naba te Tautaeka n Uea are e na uotii kakabwaia aika rangi ni bati nakoia nikiraia te botannaomata aika ongeaba. (Iak. 1:18; 1Bet. 2:9) Ma e ngae ngke tao ti kantaningaa te maiu i karawa ma Iesu ke te maiu n aki toki n te aonnaba ae bwaretaiti, ma a rangi n rotaki maiura ni baike a riki n te bong anne!

5. Ti kangaa n ataia bwa a aki bane n titeboo aroni kabirakia n te taamnei ae raoiroi taani kabiraki?

⁵ Ko na bon aki mwaninga te bong anne ngke arona bwa ngkoe naba temanna te tia rimwini Kristo are e kaoti naba i aon atum te newe ae ai aron te ai. Akea am nanokokoraki bwa ko boni kabiraki n te taamnei ae raoiroi, ai moarara riki ngkana ko karekea naba te bwaintangira ae kamimi ae te kona n taetae n te taetae ae kaokoro. (Mwa. 2:6-12) Ma titeboo ni kabane aroni kabirakia n te taamnei ae raoiroi naake a kabiraki ma te moani koraki ake tao 120 ake taan rimwini Kristo? Tiaki. A kabiraki nikiraia naake a mena n te tai anne i Ierutarem n taini bwabetitoaia. (Mwa. 2:38) Bon akea te newe ae ai aron te ai i aon atuia. Irarikin anne, a aki bane Kristian aika kabiraki ni karekea kabirakia n taini bwabetitoaia. A karekea kabirakia n te taamnei ae raoiroi kaain Tamaria tabeua te tai imwini bwabetitoaia. (Mwa. 8:14-17) N te itera are teuana, a kabiraki n te taamnei ae raoiroi Korenerio ma kaaini batana imwaini bwabetitoaia, ae burenibwai rikina.​—Mwa. 10:44-48.

6. Tera ae a karekea ni kabane aomata aika kabiraki, ao a kangaa n rotaki iai?

⁶ E oti raoi bwa a aki bane n titeboo aroni kabirakia Kristian. Iai tabeman ake a ataa naba ngkekei weteakia, ma iai tabeman ae teutana imwin teutana ao a a tibwa ataia. Ma e ngae ngke e kangaa aroni kabirakin temanna ma temanna, ma a bane ni karekea te bwai are e kabwarabwaraa te abotoro Bauro aei: “Imwini kakoauaakina, ao rinanon naba teuaei, kam a kanikinaeaki n te taamnei ae raoiroi are beritanaki, ae te bwai ni kakoaua ibukin reken tibwangara.” (IEbe. 1:13, 14) Mwakurin te taamnei ae raoiroi n te aro ae okoro aei e riki bwa kaanga te kabwakamwane ae te  bwai ni kakoaua ibukin te bwai ae e na roko. E kakoauaa raoi te Kristian ae kabiraki man te bwai ni kakoaua aei are e karekea.​—Wareka 2 I-Korinto 1:21, 22; 5:5.

7. Tera ae a riai ni karaoia Kristian aika kabiraki n tatabemania nako bwa e aonga n reke kaniwangaia i karawa?

⁷ E nanonaki iai bwa e nang boni karekea te maiu i karawa n te tai ae imwaina te Kristian are karekea te bwai ni kakoaua aei? Tiaki ngaia anne. E kakoauaa raoi ae e kaoaki. Ma ngkana e na reke kaniwangana ae te maiu i karawa ke e na aki, e a nakoina aroni kakaonimakina nakoni weteana. E kabwarabwaraa Betero ni kangai: “Ibukin aei taari, ao kam na kekeiaki mwaaka riki, bwa e aonga ni koaua raoi weteami ma rineami, bwa ngkana kam teimatoa ni karaoi baikai ao ane kam na bon aki kona ni bwaka. Ni koauana kam na kakabwaiaaki n anganaki te kariaia n rin n ana tautaeka n uea ara Uea ae ara tia Kamaiu ae Iesu Kristo, ae te tautaeka ae akea tokina.” (2Bet. 1:10, 11) Ngaia are a riai Kristian aika kabiraki n tatabemania nako ni kakorakoraia n teimatoa ni kakaonimaki. Ngkana a aki karaoa aei ao e na aki manena weteakia ke kaoakia mai karawa.​—Ebera 3:1; TeKao. 2:10.

8, 9. (a) E aera bwa e kangaanga otaia angia aomata n te baere riki ngkana e kabiraki temanna n te taamnei ae raoiroi? (b) E kangaa temanna n ataia ae e kaoaki bwa e na nako karawa?

⁸ A bae ni kunea angia ana toro te Atua ni boong aikai bwa e kangaanga te ota n aroni kabiran temanna n te taamnei ae raoiroi ao e boni koaua anne. Bon tiaki te bwai ae a taneiai n rinanona. Ana moani kantaninga te Atua ibukia aomata bwa a na maiu n aki toki ikai n te aonnaba. (KBwaai 1:28; TaiAre. 37:29) Rineaia tabeman bwa a na nako karawa n tautaeka bwa ueea ao n riki bwa ibonga bon tiaki te bwai ae e taneiai iai te aba. Bon te babaire ae raka arona. E karika te bitaki ae korakora te wewete aei n ana iango, ana taratara ao ana kantaninga te aomata ae kabiraki.​—Wareka I-Ebeto 1:18.

⁹ Ma e kangaa n ataia temanna bwa e weteaki mai karawa ao e a reke raoi irouna te bwai ni kakoaua ae okoro aei? E mataata raoi kaekaana n ana taeka Bauro nakoia taari aika kabiraki i Rom, ake a “weteaki bwa a na riki bwa te koraki aika itiaki.” E tuangia ni kangai: “Kam aki anganaki te taamnei ae na manga karikingkami bwa tooro aika maamaaku, ma kam anganaki te taamnei ae kairingkami bwa taan natinaki, ae te taamnei ae kairira bwa ti na takarua ni kangai: ‘Aba, Tamara!’ E kaotioti taamnein te Atua ma nanora, ni kaotia bwa natin te Atua ngaira.” (IRom 1:7; 8:15, 16) E katerea te Atua nakon te aomata anne rinanon taamneina ae raoiroi, bwa e kaoaki bwa e na uea n te tai ae na roko n te Tautaeka n Uea are e baireia.​—1Tet. 2:12.

10. Tera ae nanonaki n 1 Ioane 2:27 ngke e taekinaki iai bwa e aki kainnanoaki temanna bwa e na reireina te Kristian ae kabiraki?

¹⁰ A aki kainnanoa te tia kakoaua riki temanna man te tabo teuana naake a karekea te kakao ae okoro aei mairoun te Atua. A aki kainnanoa riki temanna bwa e na kakoauaa te bae e a tia n riki nakoia. E taraia raoi Iehova bwa a na aki nanokokoraki n aia iango ao i nanoia. E taekina aei te abotoro Ioane nakoia Kristian aika kabiraki: “Kam a tia ngkami ni kabiraki iroun teuare tabu, ao iai te atatai iroumi ni kabane.” E reitia n taku: “E kabiringkami te Atua n taamneina ao e teimatoa te taamnei ni mena i nanomi, ao kam aki kainnanoa temanna bwa e na reireiningkami. Ma kam reireinaki ni bwaai ni kabane rinanoni kabirakimi irouna, ao e koaua ao e aki kewe, ao kam riai n teimatoa ni katiteuanaaki ma ngaia ni kaineti ma reireinakimi ni kabirakimi.” (1Ioa. 2:20, 27) A kainnanoa  te kaetieti mairoun Iehova naakai n aroia aomata nako. Ma a aki kainnanoa temanna bwa e na kamatoaa koauani kabirakia. Bon te mwaaka ae moan te korakora n te iuniweeti are e angania te koaua aei!

11, 12. Tera ae e bae n iangoia te Kristian ae kabiraki, ma tera ae e aki kona n nanokokoraki iai?

¹¹ E bon rinanoni bitaki aika korakora te Kristian ngke e anganaki te bwai ni kakoaua rinanon te taamnei bwa e boni kabiraki. E arana Iesu te bitaki ae riki i nanona aei bwa te “manga bungiaki” ke te “bungiaki mai eta.” ^[2] (Ioa. 3:3, 5) E kabwarabwaraa riki ni kangai: “Tai mimi ngkai I tuangko, Bwa kam riai ni manga bungiaki. E kare te ang nakon te tabo are e kani kare nako iai, ao ko ongo neaana, ma ko aki ataa ike e nako mai iai ao ike e na nako iai. Mangaia are anne naba aroia ake a bungiaki n te taamnei.” (Ioa. 3:7, 8) E oti raoi bwa e kangaanga kabwarabwaraan raoi weteaia aei nakoia naake a tuai n rinanona.

¹² A bae n iango naake a kaoaki n aron aei ni kangai: ‘E aera bwa I rineaki ao tiaki temanna riki?’ A kona n nanokokoraki ibukin aki taun aroia. Ma a aki nanokokoraki n te koaua ae a boni kaoaki. A rotaki nanoia n te kimwareirei ao te kakaitau. A namakina naba are e namakinna Betero ngke e taku ni kairana rinanon te taamnei: “E na karaoiroaki te Atua ae Atuan ao Taman ara Uea ae Iesu Kristo, bwa ibukin ana nanoanga ae bati, ti a manga bungiaki nakon te kantaninga ae nene, rinanoni mangautin Iesu Kristo man te mate, nakon te tibwanga ae aki kona ni mka, ni baareka, ke ni mane. E kawakinaki i karawa ibukimi.” (1Bet. 1:3, 4) Ngkana a wareki taeka akanne aomata aika kabiraki, a aki nanokokoraki teutana bwa e bon taetae Tamaia are i karawa nakoia n tatabemania nako.

13. E kangaa ni bitaki ana iango te aomata ngkana e kabiraki, ao tera ae karika te bitaki aei?

¹³ A kakantaningaa te maiu i aon te aba Kristian aikai imwain anganakia te kaotioti n taamnein te Atua. A ingainga nakon te tai are e na kaitiaka iai te aonnaba aei Iehova ao a kani karekea te kakabwaia anne n te tai ae na roko. Tao a bae ni kataamneia ae a butimwaeia aia koraki aika tangiraki irouia aika a tia ni mate ngkana a a kautaki. A kakantaningaa te tai are a na maeka n auti ake a boni katei ao ni kang amwarake man aroka ake a uniki. (Ita. 65:21-23) E aera ngke a a moanna ni bitaki aia iango? Tiaki nanona bwa a aki rauaki n te kantaninga anne. A aki bita aia iango ibukina bwa a tabeaianga ke a rawawata. A aki naba iangoa te maeka n te aonnaba aei bwa e kakua ke e kabotu te maiu n aki toki iai, ke tao a bon tii kan ataia bwa tera aron te maiu i karawa. Ma a bitaki ibukini mwamwakurin taamnein te Atua are e aki tii weteiia ke ni kaoia ma e bitii naba aia iango ao aia kantaninga.

14. Tera aia namakin aomata aika kabiraki ni maiuia ngkai i aon te aba?

¹⁴ Ti riai ngkanne n iangoia bwa a tangiria ni mate aomata aika kabiraki aikai? E kairaki n te taamnei ae raoiroi Bauro bwa e na kaekaa ni kangai: “Ni koauana, ti ngirangira ngaira ake ti maeka n te umwanrianna aei kioina ngkai ti karawawataaki, ibukina bwa ti aki kani buuta te umwanrianna aei, ma ti kani karina are teuana, bwa e aonga n oneaki mwin are mamate n te maiu.” (2Kor. 5:4) A aki kakeaa bongan te maiu aei ni babareka mateia. N oneani mwin anne, a kukurei ni kabongana maiuia ni katoabong ni beku ibukin Iehova ma raoraoia ao aia utu. Ma n aki ongei baike a karaoi, a teimatoa n uringa te kantaninga ibukia ae kakukurei ae imwaia.​—1Kor. 15:53; 2Bet. 1:4; 1Ioa. 3:2, 3; TeKao. 20:6.

15. Tera te bwai ae e aki nanonaki iai bwa e a tia ni kabiraki temanna n te taamnei ae raoiroi?

¹⁵ Tao ko iangoia bwa aongkoa ko karekea te kakao ae tamaroa aei. Ngkana tao ngaia anne, iangoi titiraki tabeua aika kakawaki aikai. Ko namakinna bwa e a korakora riki ingaingan nanom n te mwakuri ni minita? Ko tatangiria n reiakina te Baibara ao n neneri ‘ana bwai te Atua aika nano’? (1Kor. 2:10) Ko a tia n nora ana kakabwaia ae okoro Iehova n am mwakuri ni minita? E korakora kani karaoan nanon Iehova iroum? E korakora kani buokaia tabemwaang iroum bwa a na beku ibukin te Atua? Iai te bwai ni kakoaua bwa e a tia ni buokiko Iehova i nanoni maium? Ngkana eng am kaeka nakon titiraki aikai, nanona ngkanne bwa ko a weteaki mai karawa? Tiaki ngaia anne. Bukin tera? Ibukina bwa a aki tii onoti namakin aikai nakoia naake a weteaki mai karawa. E mwamwakuri naba taamnein Iehova nakoia naake a kantaningaa te maiu n aki toki i aon te aba. Ni koauana, ngkana ko iangoia bwa ko karekea te wewete mai karawa ke ko aki, e kaotaki iai ngkanne bwa ko aki karekea. A aki iango n aron aei naake a kaoaki iroun Iehova! A bon ataia!

16. Ti kangaa n ataia bwa a aki bane ni kaoaki nako karawa naake a karekea taamnein te Atua?

¹⁶ A bati katoto n te Baibara ibukia aomata aika onimaki ake a kairaki n te taamnei ae raoiroi, ma a aki kantaningaa te maiu i karawa. Temanna bon Ioane te tia Bwabetito. E rangi ni kamoamoaa taekan teuaei Iesu ma e taekinna naba bwa Ioane tiaki kaain te Tautaeka n Uea i karawa. (Mat. 11:10, 11) E kairaki naba Tawita n te taamnei ae raoiroi. (1Tam. 16:13) Bon te aomata ae e buokaki rinanon te taamnei bwa e na ota ni baika nano ibukin Iehova ao e kairaki naba iai bwa e na korei mwakoron te Baibara. (Mareko 12:36) Ma e taekinna Betero ni Bentekota bwa e “aki rierake nako karawa” Tawita. (Mwa. 2:34) E korakora mwamwakurin te taamnei ae raoiroi irouia aomata akanne, ma tiaki nanona bwa e angania te kaotioti ae okoro bwa a rineaki nakon te maiu i karawa. E aki nanonaki iai bwa a kabwaka ke a aki tau n tautaeka i karawa. Ma e nanonaki iai bwa e na kautiia Iehova nakon te maiu i aon te aonnaba ae te bwaretaiti.​—Ioa. 5:28, 29; Mwa. 24:15.

17, 18. (a) Tera te kaniwanga ae a kariariaa angia ana toro te Atua ni boong aikai? (b) Baikara titiraki aika ti na rinanoi n te kaongora ae imwina?

¹⁷ A aki weteaki mai karawa angia ana toro te Atua ni boong aikai. A karekea te kantaninga are iroun naba Tawita, Ioane te tia Bwabetito, ao aine ma mwaane rimoa aika kakaonimaki. A kakantaningaa te maiu n te aonnaba i aan te Tautaeka n Uea n aron naba Aberaam. (Ebera 11:10) Ai tii tabeman nikiraia naake a kabiraki aika maiu ngkai i aon te aba n tain te toki. (TeKao. 12:17) Ae nanona bwa a a tia ni mate i nanoni kakaonimakia angiina mai buakoia te koraki are 144,000 ake a rineaki.

¹⁸ Ngaia are, tera aron iangoan te aomata ae taku bwa kaain te nako karawa irouia naake a kantaningaa te maiu i aon te aba? Ngkana iai n am ekaretia ae e a tibwa katoong banna n ana Katairiki te Uea, tera arom iai? Ko riai n tabeaianga n rikirakeni mwaitiia naake a taku bwa a weteaki mai karawa? A na kaekaaki titiraki aikai n te kaongora ae imwina.