“Ai tibwa onoua ana ririki natira te aine n te tai are ti moana iai maroroakinan taekan te kamanging ma ngaia. Ma ti kubanako bwa e bati ana atatai iai nakon are ti kantaningaia.”​—Alexander.

•  Te bwai ae ko riai n ataia

•  Te bwai ae ko kona ni karaoia

•  Ana taeka te Baibara ibukin te kamanging

 E kakawaki te maroro nakoia ataei ibukin te kamanging. Tai tataninga ni karokoa e a roko natim n tebwi tabun ana ririki. E taku Khamit ae mena i Rutia: “E raoiroi riki ngke ti a kamani maroroakina kabonganaan te kamanging n te aro ae riai ma natira te mwaane n uarerekena. E reke reireiau ae kakawaki imwin te kangaanga ae I rinanona, ngke I a kunea bwa e momoi kamanging natiu ngke 13 ana ririki.”

 E aera bwa ko riai n tabeaianga iai?

•   A kona raon natim n reirei, taiani kaongora ma katanoata, ao te TV, n rotabuaka ana iango natim ni kaineti ma kabonganaan te kamanging.

•   E oti n ana rongorongo te U.S. Centers for Disease Control and Prevention, bwa mani mwaitini kamanging ake a nimaki n te United States ao 11 te katebubua mai iai, e nimaki irouia ataei ake a tuai n roro n te moi manging.

 E kamimi ngkai a tua aobitia man te botaki ni kuakua ae a riai kaaro n reireinia natiia man uarerekeia, taekan ana urubwai te kamanging. Ko na kangaa ni karaoa anne?

 Kantaningaa aia titiraki natim. A rangi ni kan ataibwai ataei ao e a korakora riki nanoia anne ngkana a a ikawai. Ai ngaia are, e na raoiroi riki ngkana ko katauraoi am kaeka. N te katoto:

•   Ngkana e kan ataia natim bwa tera aroni katoongan te kamanging, ko kona n taekinna ae te wain bon tii te arona katoongana ma te uaanikai ae mangingi, ao te biia e kona ni kamangingi riki.

•   Ngkana e tangiria natim ni kani katoonga te kamanging, ko kona n taekinna bwa e boni korakora riki ana mwakuri te arekooro n rabwataia ataei. Taekini baika a kona n riki imwin nimakin te kamanging: E kona n angan te aomata namakinan te rau, ma ngkana e nimma ni kabatiaa ao ane e na tanoi, e na karaoa te aro n nanobaba, ao n taekini baika e na manga uringaaba iai.​—Taeka N Rabakau 23:​29-​35.

 Karekea otam iai. E taku te Baibara: “E mwamwakuri ma te atatai te aomata ae ataibwai.” (Taeka N Rabakau 13:16) Kaotako ni baika a na kona n riki imwin te moi kamanging n ikotaki naba ma tuan te aba iai ao mwaitin te kamanging ae katauaki. Karaoan anne, e na kataubobongako ni buokan natim.

 Biririmoa ni maroroakina taekana. “E kona ni minotaki otaia ataei ni kaineti ma kabonganaan te kamanging,” e taku Mark ae te karo temanna mai Buritan. “I titirakina natiu te mwaane ae wanua ana ririki ngkana e riai ke e aki riai irouna te moi kamanging. I karaoa anne n te aro ae rau n aki kairoroa, ao aei are e a buokia bwa e na kaota ana iango n aki maakinai.”

 E na ururingi riki baike ko taekin natim, ngkana ko mamaroroakina taekan te kamanging ma ngaia n taai aika bati. Ngkana ko taku bwa e a tau ma rorona, ao karina i buakoni maroroakinan te kamanging reirei aika kakawaki ibukini maiuna, n aron te taratara raoi n te kawai ao ataakini bwain rabwatana.

 Katea te banna ni katoto. Titeboo ataei ma te ongantari​—a toomi baike a mena i rarikia​—ao e oti ni mwin te kakaae bwa boni kaaro riki ake a kakairi natiia irouia. Nanon aei bwa ngkana ko nima te kamanging ibukini karekean raum ke kakerikaakan tabeaiangam, ane e na taku ngkanne natim bwa te kamanging boni ngaia katokani baike a tabeaianga aomata iai. Ngaia are riiki bwa te banna ni katoto ae raoiroi. Taraia bwa ko na kabongana raoi te kamanging n te aro ae riai.