1. ¿Jamüsü mojukuwaʼipatka tü naainjakat chi aluwataakai Israel otta chi aluwataakai Siiria?

SOʼUTPÜNAA juyaka 762 sünainmüin 759 süpülapünaa wakalia, atkaainjachia chi aluwataakai Siiria otta chi aluwataakai Israel namaa na wayuu kepiakana Judá. ¿Jamüsü naainjeekat tia? Süpüla nashutüinjanain saaʼu Jerusalén otta niʼitaainjachin wanee aluwataai niiʼiraka Acaz. Eeshijaʼa süpüla nnojolin nuuʼuliwoʼuin David chi wayuu naneekakai süpula tia (Is. 7:5, 6). Makalaka mojukuwaʼipalüin tü naainjakat. ¿Jamüsü? Süka nüküjatüjülin Jeʼwaa niainjachin aluwataain wanee nuuʼuliwoʼu David. Ekeraajüsü waneepia tü nümakat Maleiwa ( Jos. 23:14; 2 Sam. 7:16).

2-4. Püküja jamüin shikeraajia tü pütchi suluʼukat Isaías 7:14, 16 (1) soʼutpünaa tü juyakat 762 sünainmüin 759 süpülapünaa wakalia otta (2) soʼu nükalia Jesuu.

² Akanajuutaichije Acaz nutuma chi aluwataakai Israel otta Siiria. ¡Oʼutüna aaʼinchii 120.000 nusurulaatse soʼuleʼeya wanee kaʼi! Naʼaka na oʼuwoʼutkana eejachi Maaseya, nüchon Acaz (2 Crón. 28:6, 7). Niʼrüin Jeʼwaa tü alatakat otta nnojotsü motuin naaʼin tü nümakat nümüin David. Makalaka nuluwataain Isaías, chi nünüikimaajachikai sünain aküjaa wanee pütchi anasü maʼin.

³ Müshi Isaías: «¡Jülüja jaaʼin! Ipuoleerü tü majayütkat, kachonjeerü shia wanee joʼuu toolo otta shiʼitaajeerü nünülia Emmanuel». Nümaka süchikijee: «Süpülapünaa nütüjüin chi jintüikai ayouktaa tü mojusükat jee aneeka tü anasükat, nnojoleerü wayuu suluʼu noumain na piamashii aluwataalii mmotkana maʼin eema pia [chi aluwataakai Israel otta Siiria]» (Is. 7:14, 16, NM). Tü palajatkat shiʼipa, sünainpünaasü joʼuuin chi Mesíaskai (Mat. 1:23). Sutuma nnojoliin eejanain naya piamashiikana aluwataalii soʼu nükalia Jesuu, ¿joujatü maʼin ekeraajüin tü aküjünakat nüchiki Emmanuel? Eesüjaʼa süpüla shikeraajüin nükalioʼu Isaías.

⁴ Mapa, süchikijee nüküjüin Isaías tia pütchikat, ipuotsü  tü nuʼwayuusekat otta jemeyutsü shia nümaa wanee joʼuu toolo Maher-salal-has-baz nünülia. Eeshi süpüla niain chi «Emmanuel» nüküjakai achiki Isaías. * Sümaiwa paala, niweetaiwaʼaya wanee joʼuu süleʼeruʼujee nii, eesü shiʼitaanüle nünülia wanaapünaa sümaa wanee kasa eeka sülatüin. Mayaapejeʼe müin shia, naata nünülia nutuma nüshi, nii otta nüpüshi (2 Sam. 12:24, 25). Nnojotsü eein wanee kasa eeʼiyataka niʼraajünüin Jesuu süka tü anülieekat Emmanuel (paashajeʼera Isaías 7:14; 8:3, 4 *).

5. ¿Kasa naainjaka Acaz sutuma nnojolin niʼitaain naaʼin nünain Maleiwa?

⁵ Wanaa sümaa sushuteein Israel otta Siiria saaʼu Judá, eejatü waneʼeya pueulo ashuteeka saaʼu tia mmakat, ¿jarat shia? Tü pueulokot Asiiria. Saashin tü pütchi suluʼukat Isaías 8:3, 4, süpülapünaa sushutüin Asiiria saaʼu Judá, shiainjatü sushutakalü aaʼu Israel otta Siiria. Sülüʼüjüinjatü «tü suwashirüinkat Damasco» otta «tü süsünalakat Samaria suulia waneeirua pueulo». Akatsaʼa nnojolin niʼitaain naaʼin Acaz sünain tü nümakat Maleiwa nükajee Isaías. ¿Kasakaʼa naainjüin? Achuntüshi nia kaaliinwaa namüin na asiiriajeʼewaliikana sümaa nüikkaleʼerüin wanee pütchi namaa. Makalaka nüpütüin Judá najapuluʼu na asiiriajeʼewaliikana (2 Rey. 16:7-10). Nnojotsü anain nutuma Acaz naaʼinmajia na wayuu chejeʼewaliikana Judá. Sutuma tia, anasü wasakireʼerüle waaʼin: «Taneeküinjatpa tü kasa taaʼinrajatkat, ¿jarai chi teʼitaakai anain taaʼin? ¿Nia Maleiwa nayataapa na wayuukana?» (Prov. 3:5, 6).

6. ¿Kasa naataka anainjee nukuwaʼipa Ezequías nuulia Acaz?

⁶ Soʼu tü juyakat 746 süpülapünaa wakalia, wanaa sümaa ouktüin Acaz, nia Ezequías, chi nüchonkai nüchikumüinka sünain aluwataa saaʼu tü mmakat Judá. Mojusü maʼin sukuwaʼipa wayuu soʼu tia otta nnojotsü anayaain tü nanoulakat. ¿Kasakaʼa naaʼinrüin Ezequías? ¿Aʼyataashiche nia süchiirua washirüinjanain naya nachikuaʼa? Nnojo. Wayuu jüüjüüshi nümüin Jeʼwaa Ezequías. Makalaka anain nia süpüla naaʼinmajüin na wayuu laülaakana aaʼu nia. Nuʼttaiwaʼaya sünain aluwatawaa, aʼyataashi maʼin süchiirua nuʼwaajünüinjachin Jeʼwaa nüchikuaʼa. Nükaaliinjüin na wayuukana süpüla anajiraainjanain naya nümaa Jeʼwaa. Nütüjaa aaʼu tü keeʼireekat naaʼin Maleiwa otta oonoomaatüshi nia nümaa. ¡Anashaatasü maʼin washatüle nukuwaʼipa Ezequías! (2 Crón. 29:1-19.)

7. ¿Jamüsü choʼujaaka namüin na leviitakana nakaaliinjünüin nutuma Ezequías?

⁷ Naya na leviitakana akaaliinjüinjanaka na israeliitakana süpüla naʼwaajüinjachin Jeʼwaa nachikuaʼa. Makalaka noutkajeʼennüin nutuma Ezequías süpüla nüküjüin namüin nükaaliinjüinjanain naya sünain aaʼinraa tia. Eesüjaʼa süpüla süpalanajaain süʼwüira noʼu sutuma talatüin naaʼin suʼunnaa naapajüin nünüiki Ezequías, müshi nia namüin: «Jia jiakana aneekünaka nutuma Jeʼwaa süpüla jiʼyataainjanain nümüin» (2 Crón. 29:11, NM). Naya eʼitaanaka na leviitakana süpüla nakaaliinjüinjatüin wayuu sünain aʼwaajaa chi Maleiwa shiimainshikai.

8. (1) ¿Kasa maa naainjaka Ezequías süpüla nuʼwaajünüinjachin Jeʼwaa nüchikuaʼa natuma na israeliitakana? (2) ¿Kasa naainjaka na israeliitakana sutuma tia?

⁸ Nuunejaain Ezequías napüshuaʼa na wayuu kepiakana Judá otta Israel süpüla naainjüinjatüin tü Pascuakat otta süchikijee, naainjüinjatü tü miʼiraa ekaanakat anain Pan maʼakasat Soolojia. Akaratshi kaʼi naya sünain tia miʼiraakat. Shiasaʼa sutuma talatüin maʼin naaʼin, nooʼulaain akaratshi kaʼi sooʼomüin. Müsü tü Wiwüliakat: «Talatashaatasü maʼin saaʼin wayuu chaa Jerusalén süka nnojoluin shiʼrüirüin wanee miʼiraa eeka müin aka saaʼin  tüü, soʼujee nükalia Salomón, chi aluwataakai Israel» (2 Crón. 30:25, 26, NM). ¡Atütülaasü maʼin naaʼin na wayuu kepiakana Judá sutuma tia miʼiraakat! Müsü tü Wiwüliakat: «Süchikijee sujutaain tüü, [...] nasoʼlujüin shiyaakua tü maleiwayaasükalüirua, tü ipairua jutpünasü aʼwaajünakat, shiyaakua tü maleiwayaasü eʼitaanakat saaʼu namüna otta tü ipa apaaʼuwajuushi aʼwaajüleekat» (2 Crón. 31:1, NM). Aʼwaajünüshi Jeʼwaa nüchikuaʼa natuma na israeliitakana. Sutuma nasünneʼerüin tü maleiwayaasükalüirua, yapashii naya süpüla tü alatajatkat.

9. (1) ¿Jamüsü sümalajaaka tü naainjüinjatiaakat na israeliitakana? (2) ¿Kasa naainjaka Senaquerib wanaa sümaa nushutüin saaʼu Judá?

⁹ Ekeraajüsü tü nümakat Isaías süchiki nashutüinjanain na asiiriokana saaʼu tü mmakat Israel, palaapünaa saaʼu Judá otta amaanüshii na wayuu kepiakana suluʼu. Makalaka sümalajaain tü naainjüinjatiaakat na israeliitakana: neʼitaainjachin wanee aluwataai nnojoikai nuuʼuliwoʼuin David chayaa Judá. ¿Kasa maa naainjeeka na asiiriokana? Ashuteeshii saaʼu Judá. Müsü tü Wiwüliakat: «Wanaa sümaa polooin pienchimüin juya Ezequías sünain aluwatawaa, ashutüna aaʼu tü pueuloirua kasepükat chayaa Judá nutuma Senaquerib, chi aluwataakai Asiiria». Ashutüshi Senaquerib saaʼu pienchi shikii aipiruamüin pueulo. Piʼrüle sajaʼttinnüin süpüshuaʼa tü pueulokalüirua natuma na surulaat asiiriokana, ¿jamüsüjeʼe paaʼin sutuma tia? (2 Rey. 18:13, NM.)

10. ¿Jamüsü sütütüleʼetka naaʼin Ezequías tü pütchi suluʼukat Miqueas 5:5, 6?

¹⁰ Nütüjaa aaʼu Ezequías mojuin maʼin tü alatajatkat. Nnojotpejeʼe naainjüin tü naainjakat Acaz, chi nüshikai. Nnojoishi nia achuntüin kaaliinwaa namüin na wayuu kepiakana suluʼu waneeirua mma. Niʼitaain naaʼin Ezequías nünain Jeʼwaa (2 Crón. 28:20, 21). Eesüjaʼa süpüla nütüjaain aaʼu tü nümakat Miqueas, chi nünüikimaajachikai Maleiwa, müsü nünüiki: «Eekajasaʼa na Asiiriokana, [...] weʼitaajeena akaratshishii anneetpüʼü, mekiisatshii laülaashii saʼakajee wayuu süpüshuaʼa neʼipoloinjanaka. Najaʼttireena na asiiriokana süka chajaruuta» (Miq. 5:5, 6, NM). Eesü shiale atütüleʼerüin naaʼin Ezequías tia pütchikat. Süka jamüin, aashajaasü nachiki waneeirua surulaat ayamülüinjanaka na asiiriokana.

11. ¿Joujeerü maʼin shikeraajaka tü aküjünakat nachiki na akaratshishiikana anneetpüʼü otta na mekiisatshiikana laülaashii?

¹¹ ¿Joujeetche maʼin shikeraajaka tü aküjünakat nachiki na akaratshishiikana anneetpüʼü otta na mekiisatshiikana laülaashii? Ekeraajeerü kakalia maʼin süchikijee joʼuuin Jesuu, chi «aluwataainjachikai Israel, eetüjüikaʼaya sümaiwa  paala» (paashajeʼera Miqueas 5:1, 2 *). Ekeraajeerü tüü mapeena. Nashutapa na nüʼünüükana Jeʼwaa naaʼu na wayuu aʼyataakana nümüin. ¿Kasakaʼa naaʼinrüinjatüin Jeʼwaa nükajee chi Nüchonkai süpüla najaʼlajeʼerüin na nüʼünüükana, na makana aka saaʼin «na asiiriokana»? Süpülapünaa wasouktüin shiʼipajee pütchikat tüü, wekirajaa sünain tü naaʼinrakat Ezequías wanaa sümaa nashuteein na asiiriokana saaʼu Judá.

12. ¿Kasa naainjaka Ezequías otta na wayuu nümaajanakana süpüla naaʼinmajüin tü nupueulosekat Maleiwa?

¹² Nükaaliinjüin waya Jeʼwaa waneepia sünain aaʼinraa tü isakat wachiki wamüiwaʼa. Akanasaʼa nnojoliinjanain jimatüin neʼe waya sünain aʼatapajaa nükaaliinjüin waya Jeʼwaa. Jamüshijaʼa Ezequías, nüsakirüin «na laülaashiikana otta na wayuu katsüinshii nümaajanakana». Makalaka naneeküin tü naainjüinjatkat: «Maʼülainjatü natuma tü shikiikat wüin anuuipaʼaka suulia tü pueulokot [...]. Atütülaasü naaʼin, nüshaʼwaleʼetka süchikuaʼa süsepü tü pueulokot süka sujuttüin paala. Nukumajaka torre anajiainjatka otta piantuasü nutuma süsepü tü pueulokot [...], nukumajüin wainmashaata jatü otta taapüla najapuluʼuinjatka suulia sülanüin jatü nanainmüin» (2 Crón. 32:3-5, NM). Naaʼinmajüin Jeʼwaa tü nupueulosekat nükajee Ezequías, na laülaashiikana otta na nünüikimaajana anakana maʼin anoula.

13. ¿Kasa naaʼinraka Ezequías süpüla nükaaliinjüin na wayuu chajanakana Jerusalén süpülapünaa nashutüin na asiiriokana?

¹³ Tü naainjakat Ezequías süchikijee tia, analeesia suulia maʼülain nutuma tü shikiikat wüin otta nukumajüin süsepü tü pueulokot. ¿Kasa naaʼinraka? Nuutkajeʼerüin na wayuukana sümaa nükatsüinrüin nanoula, müsü nünüiki namüin: «Nnojo jiyoʼujaain aaʼin nutuma chi aluwataakai Asiiria [...] süka jamüin, wainmaleeshiʼiya na wamaajanakana noulialeʼeya nayakana. Wayuu neʼe na nümaajanakana. Akaisaʼa chi wamaakai nia Jeʼwaa, chi Wamaleiwasekai. Nükaaliinjeena waya otta atkaajeechi nia wapüleerua». ¡Kooʼomüinkajasaʼa maʼin nanoula na wayuu chejeʼewaliikana Jerusalén süka natüjaain saaʼu eein Jeʼwaa namaa! Ayatsia müin tü Wiwüliakat nachiki: «Neʼitaain naaʼin na wayuukana sünain tü nümakat Ezequías namüin». Saashin tü Wiwüliakat, akatsüinraasü nanoula na wayuukana sutuma «tü nümakat Ezequías namüin». Maʼaka nüküjatüjülin Jeʼwaa nükajee chi nünüikimaajachikai, anasü maʼin saaʼinmajia tü nupueulosekat nutuma Ezequías, na laülaashiikana, na wayuu katsüinshii nümaajanakana, Miqueas otta Isaías (2 Crón. 32:7, 8; paashajeʼera Miqueas 5:5, 6 *).

14. (1) ¿Kasa nüküjaka Rabsaqué namüin na judíokana? (2) ¿Kasa naainjaka na judíokana?

¹⁴ Oʼotüshi chi aluwataakai Asiiria suluʼu tü mmakat Lakís namaa na nusurulaatsekana, uuchijeeruʼu sünain Jerusalén. Nuluwataaka yalejee apünüinshii anülieemaajana süpüla naküjüinjatüin namüin na wayuu chajanakana Jerusalén, nooʼulaainjatüin nashutünüin aaʼu. Niasaʼa Rabsaqué, chi nünüikimaajachikai chi aluwataakai Asiiria, nuluwataain na wayuukana süpüla nemeejüinjachin Ezequías otta nooʼulaainjanain na asiiriokana naluwataain naaʼu. Aashajaashi nia nanüikiruʼu na hebreokana süpüla nimeejüinjanain naya. Naashin niakai, anainjatü nakuwaʼipa chaa eemüinjanale namaanüin (2 Reyes 18:31, 32). Maʼaka nnojoliin nakaaliinjünüin na wayuu suluʼujeejanakana waneeirua pueulo natuma na namaleiwasekana, nnojoishii akaaliinjünüinjanain na judíokana nutuma Jeʼwaa noulia na asiiriokana naashin Rabsaqué. ¿Kasakaʼa naainjüin na judíokana? Nnojoishii jaa müin shiʼipajee tia alawaakat. Akaʼaya na aʼyataashiikana nümüin Jeʼwaa maaʼulu, nnojoishii jaa müin sümüin tü alawaa aküjünakat (paashajeʼera 2 Reyes 18:35, 36 *).

15. (1) ¿Kasa naainjüinjatka na wayuu kepiakana Jerusalén? (2) ¿Kasa naainjaka Jeʼwaa süpüla nükaaliinjüinjanain na wayuu kepiakana Jerusalén?

 ¹⁵ Shapaasü naaʼin Ezequías sutuma tü alatakat. Nnojoipejeʼe achuntüin nia kaaliinwaa sümüin wayuu suluʼujeejatka wanee mma naata. Nia nuunejiraka Isaías, chi nünüikimaajachikai Maleiwa. Müshi Isaías nümüin: «Nnojoleechi ashutüin [chi aluwataakai Asiiria] saaʼu pueulokot tüü otta nnojoleerü nujutüin yaamüin waneesiakaijeʼe jatü» (2 Rey. 19:32, NM). ¿Kasa naainjüinjatka na wayuu kepiakana Jerusalén? Jimatüinjana neʼe napüshuaʼa. Nnojoliinjana naya atkaain, nia Jeʼwaa atkaainjachikai napüleerua. ¡Shiaʼaya maʼin naainjakat tia! «Soʼu aikat tia, ojuʼitüshi chi aapiee nümaʼanajeejachikai Jeʼwaa, nuʼutaka naaʼin 185.000 surulaat asiiriajeʼewalii.» (2 Rey. 19:35, NM.) Nnojoishii jamajüin na wayuu chajanakana Judá sutuma nükaaliinjüin Jeʼwaa naya. Nnojotsü shiain sutuma maʼülain nutuma Ezequías tü shikiikat wüin otta nukumajüin süsepü tü pueulokot.

16. ¿Jaralii maaʼulu yaa (1) na wayuu kepiakana Jerusalén? (2) «na asiiriokana»? (3) na akaratshishiikana anneetpüʼü otta na mekiisatshiikana laülaashii?

¹⁶ Ekeraajüinjatü soʼu wakalia tü pütchi aküjünatüjütkalia nachiki na akaratshishiikana anneetpüʼü otta na mekiisatshiikana laülaashii. Ashutüna aaʼulu Jerusalén sümaiwa natuma na asiiriokana. Alüʼütsü maʼin süpüla sushutünüinjatüin aaʼu tü nupueulosekat Jeʼwaa natuma na nüʼünüükana otta najaʼlajeʼereein shia. Süküjüin tü Wiwüliakat tia alatajatkat otta müsia süküjüin nushutüinjachin «Gog chi chejeʼewaikai Magog», «chi aluwataai palaajeʼewaikai» otta «na aluwataashiikana sainküinjee mmakat süpüshua» (Ezeq. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Alat. Map. 17:14; 19:19). ¿Kojuyatuainjatka ashutünüin saaʼu nupueulose Maleiwa? Nnojotsü watüjaain aaʼu tia. Eesü shiale wainmain nanülia na nüʼünüükana Maleiwa suluʼu tü Wiwüliakat. ¿Kasa nütkaainjatka aka Jeʼwaa namaa na nüʼünüükana? Süküjüin tü Wiwüliakat niʼitaainjanain «akaratshishii anneetpüʼü, mekiisatshii laülaashii» (Miq. 5:5, NM). ¿Jaralii naya maaʼulu? Naya na laülaashiikana suluʼu tü outkajaaleekat (1 Ped. 5:2). Maaʼulu yaa, niʼitaain Jeʼwaa wainma laülaashii suluʼu tü outkajaaleekat sünain aaʼinmajaa na anoujüshiikana otta natütüleʼerüin naaʼin süpüla yapainjanain naya nashutünapa aaʼu. * Müsü tü karalouktakat Miqueas nachiki: «Najaʼttireena na asiiriokana süka chajaruuta» (Miq. 5:6, NM). Wanee kasa «natkaayainjatka» shia «nünüiki chi Maleiwakai» (2 Cor. 10:4, NM; Éf. 6:17).

17. ¿Jarat tü pienchisü kasa shikirajakalü anain na laülaashiikana ekirajaayakat tüü?

¹⁷ Jiakana laülaashiikana, eesü tü kasa shikirajakalü anain jia ekirajaayakat tüü. (1) Tü anakat maʼin süpüla jaaʼinrüin shia jukatsüinrüin junoula otta jükaaliinjüin na juwalayuukana süpüla katsüinjatüin nanoula. Müle shia jutuma, yapeena jia süpüla tü alatajatkat. (2) Nashutapa waaʼu na waʼünüükana, neʼitaainjatü naaʼin na laülaashiikana sünain nükaaliinjeenain waya Jeʼwaa. (3) Jaʼitairü nnojoluin müin anakai saaʼin jümüin tü sümeetkat jümüin tü nupueulosekat Jeʼwaa, oonooinjana jia sümaa. Akanasaʼa oonooinjanain waya wapüshuaʼa sümaa. Süka jamüin, süpülajatü katüin woʼu sutuma. (4) Chi eekai niʼitaain naaʼin sünain tü nikirajaakalü anain suluʼu wanee eʼikülee, sünain tü korolo nümaʼanakat otta nanain na aluwataaliikana saaʼu mmaka, acheküsü nunoukteʼerüinjatüin nukuwaʼipa. Na laülaashiikana nakaaliinjüinjana na anoujüshii nnojoliikana eʼitaain maʼin naaʼin nünain Jeʼwaa.

18. ¿Jamüshii sükaaliinjeenaka waya mapeena sotule waaʼin tü pütchi wekirajaaitpakalü anain?

¹⁸ Anteerü wanee kaʼi sülateetkalü oʼu wamüin tü alatakat namüin na judío ashutünakana aaʼu nükalioʼu Ezequías. Süntapa tia kaʼikat, katsüinjeerü wanoula sutuma tü nümakat Ezequías. Soto waaʼin wayuuin neʼe na namaajanakana na waʼünüükana. «Akaisaʼa chi wamaakai nia Jeʼwaa, chi Wamaleiwasekai. Nükaaliinjeena waya otta atkaajeechi nia wapüleerua.» (2 Crón. 32:8, NM.)