1. ¿Moõpa oviaha vaʼerã Jonás, ha mbaʼéichapa oñeñandúne raʼe?

 JONÁS itiempovéta ojepyʼamongeta hag̃ua heta mbaʼére, haʼe oviaha vaʼerã 800 kilómetro rasa ha un mes térã hetave tiémpo oikotevẽta og̃uahẽ hag̃ua Nínivepe. Osẽ mboyve, ohecháne raʼe mbaʼe tapérupipa ohóta: mbykyvehárupi térãpa ipuku ha isegurovehárupi. Heta ningo oguatáta, ohasa vaʼerã ñu, sérro ha ojerepaite vaʼerã Siria desiértore. Okrusa vaʼerã avei pe rrío Éufrates ipypukuetéva ha ohasakuévo umi siuda Siria, Mesopotamia ha Asíriarupi, opyta vaʼerã umi hénte oikuaaʼỹva rógape. Pe tapére oiméne Jonás opensa ohóvo mbaʼépa oikóta og̃uahẽ vove Nínivepe. Haʼe ningo okyhyjeterei umi hénte oikóvagui upépe.

 2. ¿Mbaʼéichapa Jonás oaprende raʼe ojapo vaʼerãha Ñandejára ojeruréva chupe?

² Péro koʼág̃a Jonás oikuaa porãma okañy reitaha ani hag̃ua ojapo Ñandejára omandáva chupe. Pe kapítulo 13-pe jahecha kuri Jonás ojapo hague upéva ha Jehová pyʼaporãme heʼi chupe iñumílde ha iñeʼẽrendúnte hag̃ua. Upérõ Jehová ombou peteĩ torménta ivaietereíva, ha upéi ojapo peteĩ milágro osalva hag̃ua chupe: ombou peteĩ pira tuichaitereíva omokõ hag̃ua Jonáspe, ha tres día haguépe pe pira oity jey chupe pe y rembeʼýpe ha ndojehúi chupe mbaʼevete. ¡Arakaʼeve ningo  ndahesaraichéne koʼã mbaʼe ohasa vaʼekuégui! (Jon., kap. 1 ha 2.)

 3. ¿Mbaʼéichapa Jehová ohechauka ipasiensiaha Jonás rehe, ha mbaʼe porandúpa ñambohováita?

³ Jehová heʼi jey Jonáspe oho hag̃ua Nínivepe. Péro koʼág̃a ko proféta ojapo ojeʼéva chupe ha osẽ oho upe siuda opytávape éste gotyo (elee Jonás 3:1-3). ¿Heʼisépa upéva Jonás okambiamaha Ñandejára okorrehi rire chupe? Jahecha haguéicha Jehová oiporiahuvereko kuri Jonáspe, upévare ndohejái ojahoga, ndokastigái chupe naiñeʼẽrendúi haguére ha omeʼẽ jey chupe peteĩ oportunida ojapo hag̃ua omandáva chupe. Péro, ¿ohechakuaápa Jonás oiporiahuvereko vaʼerãha hapichakuérape Jehová ojapoháicha? Upéva ningo peteĩ mbaʼe ijetuʼúva enterovépe jajapo hag̃ua. Péro jahechamína mbaʼépa oiko raʼe Jonás rehe ha mbaʼépa ikatu ñaaprende chugui.

4, 5. ¿Mbaʼérepa Jehová heʼi Nínive rehe pe siuda guasuete, ha mbaʼépa ohechauka upéva?

⁴ Jehová ha Jonás nopensái peteĩcha Nínive rehe. La Biblia heʼi Nínive haʼeha “peteĩ [siuda] ndetuichapa jepéva” Ñandejárape g̃uarã (Jon. 3:3). Ha Jonás kuatiañeʼẽme Jehová tres vése heʼi Nínive rehe “pe [siuda] guasuete” (Jon. 1:2; 3:2; 4:11). ¿Mbaʼérepa Jehovápe g̃uarã iñimportantete ko siuda?

⁵ Nínive ningo peteĩ siuda Nemrod omoñepyrũ vaʼekue pe dilúvio rire. Upéicharõ jaʼekuaa aréma oexisti hague ko siuda tuichaitéva. Tres día voi oñekotevẽ ojehasapa hag̃ua yvýrupi ko siuda (Gén. 10:11; Jon. 3:3). Nínivepe oĩ umi témplo tuichaicháva, murálla yvate ha opaichagua óga guasu. Péro ndahaʼéi upévare iñimportánteva Jehovápe g̃uarã. Haʼe ojepyʼapy umi hénte oikóvare upépe. Upérõ hetaiterei oĩ oikóva Nínivepe, ha umi hénte hembiapo vaíramo jepe, Jehová ojepyʼapy hesekuéra. ¿Mbaʼérepa? Haʼe omombaʼeterei yvyporakuérape ha ohecha umi mbaʼe porã ikatúva ojapo. Upévare oipota enterovénte oñarrepenti ha oheja umi mbaʼe vai ojapóva.

 6. a) ¿Mbaʼérepa Jonás oiméne okyhyje raʼe og̃uahẽvo Nínivepe? (Ehecha avei pe nóta.) b) ¿Mbaʼéichapa ikatu jasegi Jonás ehémplo ñamombeʼúvo Ñandejára ojapótava koʼẽrõite?

⁶ Jonás oiméne okyhyje raʼe og̃uahẽvo Nínivepe ha ohecha umi 120.000 rasa tapicha oikóvape upépe. a Oguata un díarupi og̃uahẽ hag̃ua umi hénte hetavehápe ikatu hag̃uáicha omombeʼu chupekuéra pe notísia ogueraháva. ¿Mbaʼéichapa heʼíne raʼe chupekuéra? Ndajaikuaái ningo añete, péro ikatu oime oñeʼẽkuaa voi umi asírio idióma, térã Jehová peteĩ milágro rupi ombokatupyry chupe upearã. Térã  ikatu avei Jonás oñeʼẽ raʼe chupekuéra evréope ha oĩ peteĩ otradusíva umi mbaʼe haʼe heʼíva. Tahaʼe haʼeháicha, Jonás omombeʼu peteĩ notísia naiporãmbáiva: “Ko ára guive 40 ára haguépe Nínive oñehundíta” (Jon. 3:4). Jonás ipyʼaguasu ha upévare heʼi jey jey chupekuéra Jehová ojapótava. Péicha ohechauka ojerovia mbareteha Ñandejárare. ¡Ajépa iñimportantete avei ñande ñandepyʼaguasu ha jajerovia mbarete ñamombeʼu hag̃ua umi héntepe Ñandejára ojapótava koʼẽrõite!

7, 8. a) ¿Mbaʼépa ojapo umi hénte oikóva Nínivepe ohendu rire Jonáspe? b) ¿Mbaʼépa ojapo pe rréi Ninivegua?

⁷ Enterovénte umi Ninivegua ohendúma pe notísia Jonás ogueraha vaʼekue chupekuéra. Jonás oiméne opensa raʼe avave nohendusemoʼãiha ha ojetrata vaitaha chupe. Péro ndaupeichaiete oiko, umi hénte ohendu porãnte Jonáspe. Sapyʼaitérõ g̃uarã enterove umi Ninivegua oikuaapáma pe kastígo ohaʼarõva chupekuéra (elee Jonás 3:5). ¿Ha mbaʼépa ojapo hikuái? Enterovénte oñembyasy ha oñarrepenti hembiapo vaikuégui, tahaʼe irríkova, imboriahúva, kuimbaʼe, kuña, mitãrusu ha ijedáva. Ni ndokaruvéi hikuái ohechauka hag̃ua oñarrepentiha ipyʼaite guive. ¿Ha mbaʼépa ojapo pe rréi Ninivegua ohendúrõ guare mbaʼépa ojapo umi hénte?

⁸ Haʼe ohechauka avei okyhyjeha Ñandejáragui ha oñarrepenti hembiapo vaikuégui. Opuʼã itrónogui, oipeʼa ijao porã, oñemonde umi hénte oñemondeháicha ao chaláipe ha “oguapy tanimbúpe” ohechauka hag̃ua oñembyasyha ipyʼaite guive. Upéi pe rréi ha umi ‘mburuvicha oĩva ipoguýpe’ voi omanda umi héntepe osegi hag̃ua oajuna. Ha heʼi avei enterovete omonde vaʼerãha ao chalái, umi hymba jepe omonde vaʼerã hikuái upéicha. b Pe rréi iñumílde ha ohechakuaa hetãygua iñaña ha ojapo hague heta mbaʼe ivaietereíva. Oiméne pe rréi oipota Jehová ohecha oñarrepentiha hikuái ipyʼaite guive ha oiporiahuvereko chupekuéra. Upévare heʼi: “Ikatu mbaʼe ningo upéicha Ñandejára [...] ndaipochyvéi ñanendive ha nañamanói” (Jon. 3:6-9).

 9. ¿Mbaʼépa ndogueroviaséi heta tapicha, ha mbaʼérepa jaʼekuaa ojavyha hikuái?

 ⁹ Heta oĩ ndogueroviaséiva umi Ninivegua pyaʼete oñarrepenti hague. Péro heta istoriadór heʼi umi hénte oiko vaʼekue yma upe siudápe upeichanteha voi. Ha ñande jaguerovia oiko hague upéva. Jesucristo jepe heta tiémpo rire heʼi umi Ninivegua oñarrepenti hague hembiapo vaikuégui (elee Mateo 12:41). Jesús oikuaa porã vaʼekue upéva, haʼe ningo oĩ kuri yvágape ha ohechapa upe oiko vaʼekue (Juan 8:57, 58). Upévare ndovaléi ñapensa ñande rapichakuéra iñaña ha ojapo haguére heta mbaʼe vai, nokambiamoʼãiha. Ñanemanduʼa vaʼerã Jehová añoite oikuaaha umi mbaʼe oĩva ñande pyʼapýpe.

10, 11. a) ¿Mbaʼépa ojapo Jehová ohechávo umi Ninivegua oñarrepentiha? b) ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa Jehová ndojavýi hague operdonávo umi Niniveguápe?

¹⁰ ¿Mbaʼépa ojapo Jehová ohechávo umi Ninivegua oñarrepentiha umi mbaʼe vai ojapo vaʼekuégui? Jonás omombeʼu: “[Ñandejára] ohecha umi Ninivegua ojapóva. Ohecha ohejaha hikuái hekovai. Upévare nohundíri chupekuéra heʼi haguéicha ojapotaha” (Jon. 3:10).

¹¹ ¿Mbaʼérepa Jehová nohundíri umi Niniveguápe? ¿Odesidi vaípa rakaʼe? Nahániri. Haʼe ndojavýi mbaʼevetépe ha oporohusga hekopete, la Biblia heʼi voi Jehová hekojojaha (elee Deuteronomio 32:4). Upévare ohechávo umi hénte Ninivegua oñarrepentiha ipyʼaite guive, oiporiahuvereko ha operdona chupekuéra.

12, 13. a) ¿Mbaʼéichapa Jehová ohechauka naipyʼahatãiha? b) ¿Ikatu piko jaʼe Jonás ombotavy hague umi héntepe?

¹² Jehová arakaʼeve naipyʼahatãi, ndahaʼeiete umi rrelihión japu omoakãva heʼiháicha. Upéva rangue, imbaʼerechakuaa, oporoporiahuvereko ha, tekotevẽramo, okambiánte umi mbaʼe heʼíma vaʼekue ojapotaha. Okastiga mboyve umi hembiapo vaívape, haʼe katuete oavisa raẽ umi héntepe hembiguaikuéra rupive. Jehová ningo oipota umi iñañáva oñarrepenti ha okambia, ojapo haguéicha umi Ninivegua (Ezeq. 33:11). Peteĩ jey Jehová heʼi proféta Jeremíaspe: ‘Sapyʼánte haʼe ahapoʼotaha peteĩ tetã, aitytaha yvýre ahundi  hag̃ua chupe. Péro pe tetã ojeíramo ivaívagui, ndajapói hese pe ivaíva ajapomoʼã vaʼekue’ (Jer. 18:7, 8).

¹³ Upéicharõ, ¿ikatu piko jaʼe Jonás ombotavy hague umi héntepe? Nahániri, haʼe ningo oikuaauka umi Niniveguápe Jehová okastigataha chupekuéra umi mbaʼe vai ojapóvare oikóvo. Péro umi hénte oñarrepenti ha okambia, ha oikuaa porã avei hikuái ojapo jeýramo umi mbaʼe vai, ndojesalvamoʼãiha Ñandejára kastígogui. Ha upeichaite oiko kuri hesekuéra tiémpo rire (Sof. 2:13-15).

14. ¿Mbaʼépa ojapo Jonás ohechávo Jehová operdona hague umi Niniveguápe?

¹⁴ ¿Mbaʼépa ojapo Jonás ohechávo Jehová operdona hague umi Niniveguápe ha nohundiriha chupekuéra? La Biblia heʼi: “Jonás katu ipyʼaro [...] ha ipochy” (Jon. 4:1). Haʼe oñemboʼe Ñandejára Ipuʼakapávape ha haʼete voi ojaʼóva chupe, ha heʼi iporãvetaha kuri opytánterire hógape. Jonás heʼi oikuaa porãha voi Jehová ndokastigamoʼãiha umi Niniveguápe, ha upévarente osẽ hague oho Tarsis gotyo. Upéi opensa voi iporãveha omano mbaʼe oiko rangue péicha, ha ojerure Jehovápe ojukántema hag̃ua chupe (elee Jonás 4:2, 3).

15. a) ¿Mbaʼére piko Jonás ipochyete raʼe? b) ¿Mbaʼéichapa Jehová otrata Jonáspe?

¹⁵ ¿Mbaʼére piko Jonás ipochyete raʼe? Jaikuaa ningo haʼe heʼi hague umi Niniveguápe ojekastigataha chupekuéra. Ha haʼekuéra oguerovia chupe, péro amo ipahápe ndoikói jey mbaʼeve. Ndajaikuaái añete mbaʼépa Jonás opensáne raʼe upérõ, péro ikatu oime okyhyje umi hénte oñembohorýramo g̃uarã hese térã heʼírõ g̃uarã haʼeha peteĩ proféta japu. Tahaʼe haʼeháicha, haʼe ndovyʼái ohechávo umi hénte oñarrepentiha ha Jehová oiporiahuverekoha chupekuéra. Upéva rangue, ojepicha, ipyʼaro ha ojepyʼapy ijehénte. Péro oñemborretovádoramo jepe, Jehová ohechakuaa hese naiñañaiha. Upévare okastiga rangue Jonáspe ndorrespetái haguére chupe, ipasiénsia ha oporandu chupe: ‘¿Rejapo porã piko hína péicha ndepochývo?’ (Jon. 4:4). La Biblia nomombeʼúi ombohováipa raʼe Jonás ko porandu.

16. ¿Mbaʼéicha javépa sapyʼánte nañantendéi Jehová ojapóva, ha mbaʼépa ohechauka ñandéve Jonás ehémplo?

 ¹⁶ Ndahasýi jahusga vai hag̃ua Jonáspe umi mbaʼe ojapo vaʼekuére, péro ñanemanduʼa vaʼerã ñande yvypóra heta vése nañantendeiha mbaʼérepa Jehová ojapo heta mbaʼe. Por ehémplo, oiko jave ivaíva, heta oĩ opensáva Ñandejára ojoko vaʼerãha kuri upéva térã pyaʼe voi okastiga vaʼerãha umi mbaʼe vai apohápe. Térã oĩ avei heʼíva mbaʼérepa Ñandejára ohaʼarõite ohundi hag̃ua ko múndo aña. Péro Jonás ehémplo ohechauka porã ñandéve nañapensáiramo peteĩ mbaʼe Jehová opensaháicha, ñande hína la jajavýva.

17, 18. a) ¿Mbaʼépa ojapo Jonás osẽ rire Nínivegui? b) ¿Mbaʼéichapa oñeñandu Jonás ipiru haguére pe plánta?

¹⁷ Jonás itĩndy anga osẽ Nínivegui. Péro oho rangue hógape, ohopa hese peteĩ sérrope, éste gotyo, ikatu hag̃uáicha  ohecha porãve upe siuda. Upépe omopuʼã peteĩ techoʼi ha opyta ohaʼarõ ohecha hag̃ua mbaʼépa oiko Nínive rehe. Oiméne Jonás oreko gueteri esperánsa oñehundívo upe siuda. ¡Ajépa ipyʼahatãite! Péro, ¿mbaʼéichapa Jehová ohechauka chupe naiporãiha upéva?

¹⁸ Upe pyharépe Jehová omongakuaa peteĩ plánta, enrramáda joguaha. Ha opáyvo, Jonás ohecha pe plánta porãite omoʼãtava chupe kuarahýgui, ndojoguái pe técho vaiʼi haʼe ojapo vaʼekuépe. Upéva ombovyʼaiterei Jonáspe, oiméne opensa voi Ñandejára ojapo hague upe milágro ohechauka hag̃ua omombaʼeha chupe. Péro Jehová ndahaʼéi omoʼãsénteva chupe kuarahýgui ni oadulaséva hese, síno omboʼese Jonáspe peteĩ mbaʼe iñimportantetereíva. Upévare ojapo jey peteĩ milágro ha ombou peteĩ yso hoʼu hag̃ua upe plánta ha ombopiru. Upéi ‘ombou ésteguio peteĩ yvytu aku ombopyʼaropútava Jonáspe’. Upépe orrenegaiterei ha ikangypaite jey, ha ojerure jey voi Ñandejárape ohejántema hag̃ua chupe omano (Jon. 4:6-8).

19, 20. ¿Mbaʼéichapa Jehová omopensa Jonáspe?

¹⁹ Jehová oporandu jey Jonáspe oĩ porãpa ipochy pe plánta ipiru haguére. Ha haʼe osẽ heʼi: “¿Mbaʼére piko ndachepochymoʼãi? ¡Pochýgui amanombotaite hína!”. Jehová ohecha tekotevẽha ohesapeʼa chupe ontende hag̃ua naiporãiha oñeñandu upéicha (Jon. 4:9).

²⁰ Primero, Jehová omopensa hag̃ua Jonáspe, heʼi chupe: “Ko plánta ningo peteĩ pyharépente heñói ha okakuaa, nde nereñotỹi ni ndererregái kuri ha koʼág̃a rembyasy oñehundi haguére. ¿Mbaʼéicha piko che upéicharõ nambyasymoʼãi Nínivepe? Upe siuda tuichaitévape ningo oĩ amo 120.000 rupi oikóva, ha ndoikuaáiva iderécha ni ijiskiérda ha oreko avei hikuái heta animál” (Jon. 4:10, 11, NM). c

21. a) ¿Mbaʼépa Jehová omboʼese raʼe Jonáspe pe ehémplo rupive? b) ¿Mbaʼéichapa ñanepytyvõ Jonás rembiasakue?

²¹ Pe ehémplo rupive Jehová omboʼe Jonáspe peteĩ mbaʼe iñimportantetereíva. Jonás ningo ni peteĩ ikuãʼi nomomýiri kuri pe plánta okakuaa hag̃ua. Jehová katu omoingove  umi Niniveguápe, ha omeʼẽ chupekuéra opa mbaʼe oikotevẽva oikove hag̃ua, omeʼẽháicha entéro oikovévape ko yvy ape ári. ¿Mbaʼéicha piko Jonás omombaʼevéta peteĩ plánta, umi 120.000 hapicha ha iñanimalkuéragui? Jaʼe porãsérõ g̃uarã, haʼe opensa ijehénte. Jonás ombyasy kuri pe plánta nomoʼãvéima rupi chupe kuarahýgui. Avei ipochy ndoipotáigui ojeʼe hese haʼeha peteĩ proféta japu, ha upévare oipota katuete oñekumpli haʼe heʼi vaʼekue. Jonás rembiasakue ñanepytyvõ jajepyʼamongeta hag̃ua avei mbaʼépa ñapensa hína ñandejehe. Enterovénte ñañehaʼã vaʼerã ani hag̃ua oiko ñanderehe Jonás rehe oiko haguéicha. Javyʼaite ningo Jehová ipasiénsia ha ohechauka haguére ñandéve mbaʼéichapa jaiporiahuvereko vaʼerã ñande rapichakuérape haʼe ojapoháicha. Avei ñanemboʼe ñanembaʼerechakuaa ha jajepyʼapy hag̃ua hesekuéra.

22. a) ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa Jonás oaprende hague oiporiahuvereko vaʼerãha hapichakuérape? b) ¿Mbaʼépa ikatu enterove ñaaprende Jonás rembiasakuégui?

²² ¿Ontende piko raʼe Jonás Jehová omboʼese vaʼekue chupe? La Bíbliape noñemoĩri mbaʼépa heʼi ko proféta Jehovápe, upéicha rupi haʼete opa reíva ko istória ha hetápe ndogustái upéva. Péro ñande jaikuaa Jonás voi ohai hague pe lívro ogueraháva héra, upéicha rupi jaʼekuaa ontende hague Jehová omboʼese vaʼekue chupe. Ñañeimahinamína mbaʼépa oiko raʼe: ko proféta oho jey hetãme ha oñemoĩ oskrivi upe oiko vaʼekue hese. Jahecha chupe ijedamaha, ha avei iñarandu ha iñumildevemaha. Osuspira asy, ha ohai mbaʼéichapa haʼe naiñeʼẽrenduséi, irretovádo ha ipyʼahatã vaʼekue. Péicha jahechakuaa Jonás oaprende hague oiporiahuvereko vaʼerãha hapichakuérape. Ha ñande, ¿ñaaprendépa avei upéva? (Elee Mateo 5:7.)