Ba Tee Sɛla Baabule La Poan Mɛ?
Aayi. Ho san dekɛ diimi Baabule la makɛ la Baabule seto n boi zina la, ho wan nyɛ ti la ka tee, la nɔɔ boi bim ti ba dekɛ la yuuma tusa malum gulesa yɛla wa ita lɔɣɔrɔ n sa’ani poan.
Wana wa vuurɛ pa’alɛ ti ba yuun ni malum gulesa Baabule yɛla ita gɔnɔ ase’a poan la, ba yuun ka gulesɛ yɛla ase’a tue?
Ba nyɛ diimi Baabule gɔnɔ n paɛ tusa mɛ. Gɔnɔ wa yɛla ase’a ka makɛ taaba ti la pa’alɛ ti ba yuun guleseri tuura mɛ. Ge tuure seto n boi bim la pɔ’ɛ mɛ ge ni ka tee yele la vuurɛ n de sɛla. Ge tuure kãra me boi bim mɛ. Tuure ana wa ase’a basɛ ti la niɛ peelum ti nɛreba n mi ge bɔta ti ba tee yɛla Baabule la poan. Geele yɛla wa ayi bisɛ:
Ge diimi Baabule gɔnɔ ase’a n tari yelemeŋɛrɛ basɛ ti la niɛ peelum ti yetɔɣum ana wa yuun ka pɔsɛ bɔna Baabule la poan ge pooren ti ba tuɣum dekɛ ba pa’asɛ bim. a Bala zuo la, zina beere Baabula n tari yelemeŋerɛ yese yetɔɣum ana basɛ mɛ.
Naayinɛ yumɛŋerɛ la boi diimi Baabula poan paɛ la sugumnɔɔrɛ tusa. Ge Baabula zo’e zo’e yese a yu’urɛ la mɛ ge tee gulesɛ na’asegɔ yu’ura n de wuu “Daana” bii “Naayinɛ.”
To eŋɛ la wani baŋɛ ti ba kan nyɛ tuure zo’e zo’e beere sa’am?
Nananawa, ba nyɛ diimi Baabule gɔnɔ zo’e zo’e mɛ n basɛ ti la dɛna naana zina ti to baŋɛ tuure yɛla n boi zɛ’an. b Ba dekɛ gɔnɔ wa makɛ taaba la, Baabule la sirum tari yelemɛŋerɛ zina wa?
Gɔnmi’ila William H. Green n tɔɣɛ Hebru Gulesegɔ la (ti ba yi’ira ti “Old Testament”) yele se’em n wana: “La dela yelemɛŋerɛ ti diimi gɔŋɔ ka boi ti ba malum gulesɛ ku yɛla ti ku kelum tara yelemɛŋerɛ wana.”
Baabule gɔnmi’ila F. F. Bruce n gulesɛ Kristakɔma Greek Gulesegɔ bii “New Testament” la yele se’em n wana: “Yelese’a n pa’alɛ ti New Testament gulesegɔ la dela yelemɛŋerɛ la gani nɛreba basɛba n gulesɛ ba gɔnkãra se’em la. Nɛra ka boi n wan ta’an yeti ku daɣɛ yelemɛŋɛrɛ.”
Sir Frederic Kenyon n zamesɛ Baabule diimi gɔnɔ soŋa soŋa yeti nɛra “ta’an dekɛ Baabule la zãla ge tɔɣɛ ti dabeem ka bɔna bim ti eŋa zãli la Naayinɛ Yetɔɣum ti dɔɣɛ pa’asɛ se’a n tole la nɛreba dekɛ bo to ti tuure ka bɔna bim yuun kɔbesi n wana.”
Bem yɛla n le basɛ ti to tara sakerɛ ti Baabule la kɔ’ɔn dɛna la yelemɛŋɛrɛ?
Yudadoma la Kristakɔma sɛba n malum gulesɛ Baabule yɛla eŋɛ gɔnɔ poan la gulesɛ la yelebe’ero seto ti Naayinɛ mea nɛreba tum. c (Kanlɛ 20:12; 2 Samuel 11:2-4; Galatia 2:11-14) Bala mea nɔɔ ti ba le gulesɛ yelese’a n zɛregeri Yudadoma la n ka nam bɔ’ɔra la ge kelum zɛregɛ bamesi n biŋe ba lɔɔ dɔla la. (Hosea 4:2; Malaki 2:8, 9; Matu 23:8, 9; 1 Yon 5:21) Nɛreba wa n le malum gulesɛ yɛla wa ma’a ma’a la pa’alɛ ti ba tari la yelemɛŋɛrɛ ge me bɔ’ɔra Naayinɛ zilam Yetɔɣum la gilema.
Yɛm ka boi bim ti to sakɛ ti Naayinɛ mea n basɛ ti ba gulesɛ Baabule la wan kelum gu ti ba kan tee Baabule la? d (Isaiah 40:8; 1 Peter 1:24, 25) Yele la dela, a yuun boti diimi nɛreba la zina nɛreba laɣum nyɛ nyuurɔ de poan. (1 Korint 10:11) Yelemɛŋɛrɛ, “sɛla woo n golehɛ yɛta la, daa golehɛ pa’ala la tomam. Se’ere n sɔe la la dela Yenɛ gɔŋɔ la n golehɛ yɛta se’em la n soŋorɛ tɔ te to din’inha suunre gura ge tara suguru ge me kan’ana tɔ.”—Arom 15:4.
Yezu la a podɔleba yuun tɔɣɛ yelese’a n boi Hebru Gulesegɔ la poan ge ba ka makɛ yeti daaŋɔ n boi gulesegɔ aŋa poan.—Luke 4:16-21; Tooma 17:1-3.
a Yetɔɣum ana ka boi Codex Sinaiticus, Codex Alexandrinus, Vatican Manuscript 1209, diimi Latin Vulgate, Philoxenian-Harclean Syriac Version bii Syriac Peshitta la poan.
b Makerɛ n wana, ba nyɛ la New Testament la bii Kristakɔma Greek Gulesegɔ la diimi Baabule gɔnɔ n gaŋɛ 5,000 Greek yetɔɣum poan.
c Baabule la ka tɔɣɛ pa’alɛ ti Naayinɛ n tari nɛresɛba tuna tuuma la ka tari beem. Ge la tuɣum yeti: “Se’em ka boe kan tom be’em.”—1 Nadoma 8:46.
d Baabule la yeti Naayinɛ ka tɔɣɛ sɛla woo boi sɛba n yuun gulesɛ Baabule la ti ba gulesɛ ge a pa’alɛ ba wan gulesɛ yelese’a mɛ.—2 Timoti 3:16, 17; 2 Peter 1:21.