Yí Tlẹnmẹninọ Towe Zan Ganji
Yí Tlẹnmẹninọ Towe Zan Ganji
“Mì gbọ ewọ he sọgan natẹn ehe ni natẹn ẹn.”—MAT. 19:12.
1, 2. (a) Nukun tẹwẹ Jesu, Paulu po mẹdevo lẹ po yí do pọ́n tlẹnmẹninọ? (b) Naegbọn mẹdelẹ sọgan nọma pọ́n tlẹnmẹninọ hlan taidi nunina de?
E HỌNWUN dọ alọwle yin dopo to nunina họakuẹ hugan he Jiwheyẹwhe na gbẹtọvi lẹ mẹ. (Howh. 19:14) Etomọṣo, susu Klistiani tlẹnnọ lẹ tọn lọsu nọ duvivi gbẹzan ayajẹ po pekọ po tọn ga. Harold, mẹmẹsunnu he tindo owhe 95 bo ma wlealọ pọ́n de dọmọ: “Dile etlẹ yindọ n’nọ yiwanna nado tin hẹ mẹdevo lẹ podọ nado nọ hẹjómẹ, n’ma nọ tindo numọtolanmẹ ṣokẹdẹninọ tọn gbede to whenuena n’tin dee ṣo. Nado dọ hójọhó, n’mọdọ n’tindo nunina tlẹnmẹninọ tọn.”
2 Na nugbo tọn, Jesu Klisti po apọsteli Paulu po dlẹnalọdo tlẹnmẹninọ taidi nunina de sọn Jiwheyẹwhe dè, kẹdẹdile e yin na alọwle do. (Hia Matiu 19:11, 12; 1 Kọlintinu lẹ 7:7.) Nugbo wẹ dọ e ma yin mẹhe ma wlealọ lẹpo wẹ basi dide nado yin tlẹnnọ gba. To whedelẹnu, ninọmẹ lẹ nọ hẹn ẹn vẹawu nado mọ alọwlemẹ he sọgbe de. Kavi dọ to owhe delẹ bibasi to alọwle mẹ godo, mẹdelẹ nọ wá jẹ yedeṣo to ajiji mẹ na whẹho gbẹdai tọn kavi okú alọwlemẹ yetọn tọn wutu. To whelọnu lo, linlẹn tẹ mẹ wẹ tlẹnmẹninọ sọgan yin nunina de te? Podọ nawẹ Klistiani tlẹnnọ lẹ sọgan yí tlẹnmẹninọ yetọn zan ganji gbọn?
Nunina Vonọtaun De
3. Dotẹnmẹ hundote tẹlẹ wẹ Klistiani tlẹnnọ lẹ nọ saba tindo?
3 Tlẹnnọ lẹ nọ saba tindo whenu po mẹdekannujẹ po hugan alọwlemẹ lẹ. (1 Kọl. 7:32-35) Dotẹnmẹ vonọtaun he yé nọ tindo ehelẹ sọgan gọalọna yé nado hẹn lizọnyizọn yetọn gblodeji, hùndonuvo to owanyi mẹ na mẹdevo lẹ, podọ nado dọnsẹpọ Jehovah dogọ. Enẹwutu, Klistiani susu ko mọnukunnujẹ ale he tin to tlẹnmẹninọ mẹ lẹ mẹ bo ko basi dide nado “natẹn ẹn” kavi gbọṣi e mẹ, e whè gbau na ojlẹ de. Mẹdevo lẹ sọgan nọma ko de nado gbọṣi tlẹnmẹ to dowhenu, ṣigba to whenuena ninọmẹ yetọn lẹ diọ, yé lẹnnupọn do ninọmẹ yetọn ji to odẹ̀ mẹ bo mọdọ po alọgọ Jehovah tọn po, emi sọgan kẹalọyi ninọmẹ emitọn he diọ lọ bo gbọṣi tlẹnmẹ.—1 Kọl. 7:37, 38.
4. Naegbọn Klistiani tlẹnnọ lẹ dona mọdọ emi họakuẹ to titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn mẹ?
4 Klistiani tlẹnnọ lẹ yọnẹn dọ e ma yin alọ janwẹ yé na wle whẹpo Jehovah kavi titobasinanu etọn nido yọ́n pinpẹn yetọn gba. Jiwheyẹwhe yiwanna dopodopo mítọn. (Mat. 10:29-31) Mẹdepope kavi nudepope ma sọgan klan mí sọn owanyi Jiwheyẹwhe tọn go. (Lom. 8:38, 39) Vlavo mí yin alọwlemẹ wẹo kavi tlẹnnọ, mí tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo nado yọnẹn dọ mímẹpo wẹ họakuẹ to titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn mẹ.
5. Etẹwẹ nọ gọalọ nado yí tlẹnmẹninọ zan ganji?
5 Etomọṣo, e nọ biọ vivẹnudido nado yí nunina tlẹnmẹninọ tọn zan ganji. Eyin mọ wẹ, nawẹ Klistiani tlẹnnọ lẹ—vlavo mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu, jọja kavi mẹho, vlavo yé de nado gbọṣi tlẹnmẹ kavi yin tlẹnnọ na ninọmẹ lẹ wutu—sọgan yí ninọmẹ yetọn zan ganji to egbehe gbọn? Mì gbọ mí ni gbadopọnna apajlẹ tulinamẹ tọn delẹ sọn agun Klistiani dowhenu tọn mẹ bo pọ́n nuhe mí sọgan plọn sọn e mẹ.
Yí Tlẹnmẹninọ Towe Zan Ganji to Jọja-Whenu
6, 7. (a) Lẹblanulọkẹyi tẹwẹ awhli Filippi tọn lẹ mọyi to sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn mẹ? (b) Nawẹ Timoti yí tlẹnmẹninọ etọn zan ganji gbọn, podọ dona tẹlẹ wẹ e mọyi to whenuena e ze ede jo sọn ojlo mẹ wá nado sẹ̀n to jọja-whenu?
6 Wẹndagbe-jlatọ Filippi tindo awhli ẹnẹ he tindo zohunhun otọ́ yetọn tọn nkọ na wẹndagbe jijlá. (Owalọ 21:8, 9) Dọdai didọ yin dopo to nunina jiawu gbigbọ wiwe tọn lẹ mẹ, podọ awhli ehelẹ yí nunina enẹ zan nado hẹn Joẹli 2:28, 29 di.
7 Timoti yin jọja de he yí tlẹnmẹninọ etọn zan ganji. Sọn ovu gbọ́n wẹ onọ̀ etọn Euniki po onọ̀-daho etọn Loisi po ko plọn ẹn “kandai wiwe lẹ.” (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Ṣigba yé na ko lẹzun Klistiani kiki to whenue Paulu dla Listla, otò yetọn pọ́n whla tintan to nudi owhe 47 W.M. To owhe awe godo he Paulu dla yé pọ́n whla awetọ, Timoti na ko tindo nudi owhe 20. Mahopọnna dọ e gbẹ́ yin yọpọvu taun to owhe mẹ podọ to nugbo mẹ, mẹho agun Listla tọn lẹ po mẹhe to Ikonioni lẹ po “nọ dekunnu etọn dagbe.” (Owalọ 16:1, 2) Enẹwutu, Paulu basi oylọna Timoti nado kọnawudopọ hẹ ẹ taidi gbẹdohẹmẹtọ tomẹyitọ etọn. (1 Tim. 1:18; 4:14) Na taun tọn, mí ma sọgan dọ eyin Timoti wá wlealọ kavi lala. Ṣigba mí yọnẹn dọ taidi jọja de, e kẹalọyi oylọ-basinamẹ Paulu tọn sọn ojlo mẹ wá, bo wadevizọn hẹ ẹ taidi mẹdehlan podọ nugopọntọ tlẹnnọ de na owhe susu.—Flp. 2:20-22.
8. Etẹwẹ gọalọna Johanu Malku nado doafọna yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ, podọ dona tẹlẹ wẹ e mọyi?
8 Johanu Malku lọsu yí tlẹnmẹninọ etọn zan ganji to jọja-whenu. Ewọ po onọ̀ etọn Malia po, gọna hẹnnumẹ etọn Balnaba yin hagbẹ tintan agun Jelusalẹm tọn lẹ. Humọ, whẹndo he mẹ Malku wá sọn sọgan ko do alọnu, na yé tindo owhé yetọn titi to tòdaho lọ mẹ bosọ tindo devi kavi afanumẹ de. (Owalọ 12:12, 13) Ṣigba mahopọnna ninọmẹ dagbe ehelẹ, dile Malku tlẹ yin jọja de, e ma jo ede na gbẹzan gbẹdudu tọn kavi yin ṣejannabinọ gba; mọjanwẹ e masọ de nado do whẹndo etọn titi ai bo zan gbẹzan fẹẹmẹninọ tọn do niyẹn. Gbẹdido hẹ apọsteli lẹ sọn jọja-whenu wẹ na ko fọ́n ojlo sinsẹ̀nzọn mẹdehlan tọn dote to ahun etọn mẹ. Enẹwutu, e yí jejejininọ do kọnawudopọ hẹ Paulu po Balnaba po to gbejizọnlin mẹdehlan tọn tintan yetọn whenu bo wadevizọn na yé. (Owalọ 13:5) To godo mẹ, e zingbejizọnlin hẹ Balnaba, podọ to enẹgodo e sọ wadevizọn hẹ Pita to Babilọni. (Owalọ 15:39; 1 Pita 5:13) Mí ma yọ́n lehe Malku nọ tlẹnmẹ dẹnsọ gba. Ṣigba e yin yinyọnẹn taidi mẹhe tindo ojlo nado wadevizọn na mẹdevo lẹ podọ nado wà susu dogọ to sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn mẹ.
9, 10. Dotẹnmẹ hundote tẹlẹ wẹ jọja tlẹnnọ lẹ tindo nado hẹn lizọnyizọn yetọn gblodeji? Na apajlẹ.
9 Mọdopolọ to agun lẹ mẹ to egbehe, jọja susu wẹ nọ desọn ojlo mẹ nado yí tlẹnmẹninọ yetọn zan nado gbloada na lizọnyizọn yetọn. Taidi Malku po Timoti po, jọja enẹlẹ mọnukunnujẹemẹ dọ tlẹnmẹninọ nọ hùn dotẹnmẹ dotenamẹ nado ‘wadevizọn to whepoponu na Oklunọ matin ayihafẹsẹnamẹ.’ (1 Kọl. 7:35) Ale susu wẹ ehe bẹhẹn. Tlẹnnọ lẹ tindo dotẹnmẹ hundote susu to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ—enẹ wẹ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn bibasi, sinsẹ̀n to fie nuhudo wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ sù te, jonọgbè pinplọn, alọgigọ to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn po alahọ lẹ gbigbá po mẹ, Wehọmẹ Azọ́nplọnmẹ Devizọnwiwa tọn yìyì po sinsẹ̀nzọnwiwa to Bẹtẹli po. Eyin jọja de wẹ hiẹ yin bo ma ko wlealọ, be hiẹ to dotẹnmẹ hundote ehelẹ yizan ganji ya?
10 Mẹmẹsunnu de he nọ yin Mark bẹ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn jẹeji to whenue e tindo nudi owhe 20, enẹgodo e yì Wehọmẹ Azọ́nplọnmẹ Devizọnwiwa tọn bo sẹ̀n to azọ́ndenamẹ voovo lẹ mẹ lẹdo aihọn pé. To whenue e lẹnnupọndo owhe 25 he e yizan to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ ji, e dọmọ: “N’tẹnpọn nado wazọ́n dopọ hẹ mẹlẹpo to agun mẹ, nado tindo mahẹ to lizọnyizọn lọ mẹ hẹ yé, nado basi dlapọn lẹngbọhọtọ tọn na yé, nado basi oylọna yé wá whégbè bo tlẹ sọ nọ wleawuna ayidedai pọmẹ tọn he nọ jlọmẹdote to gbigbọ-liho lẹ. Ehe lẹpo nọ hẹn ayajẹ susu wá na mi.” Dile hogbe Mark tọn lẹ dohia do, nuhe nọ hẹn ayajẹ wá namẹ hugan to gbẹ̀mẹ wẹ nado nọ nanúmẹ, podọ gbẹzan mítọn blebu yiyizan to sinsẹ̀nzọn wiwe lọ mẹ nọ hùn dotẹnmẹ susu dotena mí nado nanú mẹdevo lẹ. (Owalọ 20:35) To egbehe, nususu wẹ jọja lẹ tindo nado wà to azọ́n Oklunọ tọn mẹ, mahopọnna yanwle, nugopipe kavi numimọ depope he yé tindo.—1 Kọl. 15:58.
11. Ale tẹlẹ wẹ tin to e mẹ ma nado zọ̀n plaplaji biọ alọwle mẹ?
11 Dile etlẹ yindọ suhugan jọja lẹ tọn wẹ jlo na wlealọ to nukọn mẹ, yé tindo whẹwhinwhẹ́n susu ma nado zọ̀n plaplaji biọ alọwle mẹ. Paulu na tuli jọja lẹ nado nọte, e whè gbau kakajẹ whenue yé zẹ̀ “owhe aflanmẹ tọn” lẹ go, yèdọ ojlẹ he mẹ ojlo zanhẹmẹ tọn lẹ nọ sinyẹn te hugan. (1 Kọl. 7:36) E na biọ whenu nado yọ́n dewe podọ nado wleawuna numimọ he na gọalọna we nado de alọwlemẹ he sọgbe de. Opà alọwle tọn yin nudide sinsinyẹn de he nọ gbọṣi aimẹ tẹgbẹ.—Yẹwh. 5:2-5.
Yí Tlẹnmẹninọ Towe Zan Ganji to Mẹhowhe Mẹ
12. (a) Nawẹ asuṣiọsi Anna yí ninọmẹ etọn he diọ lẹ zan gbọn? (b) Lẹblanulọkẹyi tẹwẹ e tindo?
12 E họnwun dọ Anna he yin nùdego to Wẹndagbe Luku tọn mẹ na ko blawu taun to whenue asu etọn kú to ajiji mẹ to owhe ṣinawe alọwle yetọn tọn godo. Mí ma yọnẹn eyin yé ko tindo ovi whẹpo asu lọ do kú kavi eyin Anna wá lẹnnupọndo alọ vivọ́ wle ji gba. Ṣigba, Biblu dọ dọ Anna gbẹ́ yin asuṣiọsi to whenuena e tindo owhe 84. Sọn nuhe Biblu dọ mẹ, mí sọgan dọ dọ Anna yí diọdo ninọmẹ etọn lẹ tọn zan nado dọnsẹpọ Jehovah dogọ. E “ma nọ gọ̀n tẹmpli mẹ gbede, bo nọ yí nùbibla po ovẹ̀ po do to sinsẹ̀nzọn wiwe wà to ozán po okle po.” (Luku 2:36, 37) Enẹwutu, gbigbọnu lẹ wẹ tin to otẹn tintan mẹ to gbẹzan etọn mẹ. Mọwiwà biọ gbemima po vivẹnudido susu po to e si, ṣigba e mọ dona susugege yí. E tindo lẹblanulọkẹyi nado mọ viyẹyẹ lọ Jesu, podọ e dekunnuna mẹdevo lẹ gando tundote he Mẹsia lọ na hẹnwa to madẹnmẹ go.—Luku 2:38.
13. (a) Etẹwẹ dohia dọ Dọlka yí ede zan to nuwiwa agun tọn lẹ mẹ po zohunhun po? (b) Nawẹ dagbewà po homẹdagbe Dọlka tọn po yin ahọsuna gbọn?
13 Yọnnu de he nọ yin Dọlka kavi Tabita nọgbẹ̀ to Jọppa, yèdọ tọjihun-glintẹn de to agewaji-whèyihọ Jelusalẹm tọn. To whenuena e yindọ Biblu ma donù e go dọ e tindo asu, e taidi dọ e ma wlealọ to ojlẹ lọ mẹ. Dọlka “sù to azọ́n dagbe lẹ po nunina lẹblanu tọn . . . lẹ po mẹ.” E họnwun dọ e basi awugbó susu na asuṣiọsi po mẹhe tin to nuhudo mẹ devo lẹ po, podọ ehe zọ́n bọ yé yiwanna ẹn taun. Enẹwutu, to whenue e jẹazọ̀n bo kú to ajiji mẹ, agun lọ blebu wẹ domẹhlan Pita bo vẹ̀ ẹ nado wá fọ́n mẹmẹyọnnu vivẹ́ yetọn sọnku. To whenue linlin lọ gbayipe to Jọppa dọ e yin finfọnsọnku, mẹsusu wẹ lẹzun yisenọ. (Owalọ 9:36-42) Gbọn homẹdagbe ayidego Dọlka tọn dali, e na ko tindo mahẹ to alọgigọna delẹ to omẹ ehelẹ mẹ.
14. Etẹwẹ nọ whàn Klistiani tlẹnnọ lẹ nado dọnsẹpọ Jehovah dogọ?
14 To agun lẹ mẹ to egbehe, mẹsusu wẹ nọ wá mọ yede to tlẹnmẹ to mẹhowhe mẹ taidi Anna po Dọlka po. Mẹdelẹ sọgan nọma ko mọ alọwlemẹ he sọgbe hẹ yé de. Mẹdevo lẹ ko basi gbẹdai kavi hẹn alọwlemẹ yetọn bu to okú mẹ. Na Klistiani tlẹnnọ ehelẹ ma tindo alọwlemẹ he yé sọgan dọ homẹ na wutu, yé nọ saba plọn nado ganjẹ Jehovah go dogọ. (Howh. 16:3) Silvia, mẹmẹyọnnu tlẹnnọ de he sẹ̀n to Bẹtẹli na owhe 38 nọ pọ́n ninọmẹ ehe hlan taidi dona de. E dọmọ: “To whedelẹnu, agbọ́ nọ pé mi na yẹn janwẹ nọ namẹ tuli. N’nọ hanú dọ, ‘Mẹnu wẹ na na yẹn tuli?’” Ṣigba e yidogọ dọmọ: “Jidide lọ dọ Jehovah yọ́n nuhe yin nuhudo ṣie hugan yẹnlọsu nọ gọalọna mi nado dọnsẹpọ ẹ dogọ. Podọ n’ma nọ gọ̀n tulinamẹ he n’tindo nuhudo etọn mọyi, to whedelẹnu fie n’ma tlẹ lẹn paali lẹ wẹ e nọ wá sọn.” Whedepopenu he mí dọnsẹpọ Jehovah, ewọ nọ gbọn awuvẹmẹ po owanyi sisosiso po dali na gblọndo odẹ̀ mítọn lẹ.
15. Nawẹ Klistiani tlẹnnọ lẹ sọgan “hùndonuvo” to owanyi mẹ gbọn?
15 Tlẹnmẹninọ nọ hùn dotẹnmẹ vonọtaun de dote nado “hùndonuvo” to owanyi mẹ. (Hia 2 Kọlintinu lẹ 6:11-13.) Jolene, mẹmẹyọnnu tlẹnnọ he ko yí owhe 34 linlán zan to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ de dọmọ: “N’tẹnpọn nado wleawuna haṣinṣan pẹkipẹki hẹ mẹdevo lẹ, e ma yin hẹ mẹhe yin ogbẹ́ ṣie lẹ kẹdẹ gba, ṣigba hẹ gbẹtọ wunmẹ lẹpo. Na nugbo tọn, tlẹnmẹninọ yin dotẹnmẹ hundote de nado nanú Jehovah, whẹndo towe, mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu towe lẹ po, gọna kọmẹnu towe lẹ. Dile owhe lẹ to yìyì, mọ wẹ tlẹnmẹninọ nọ hẹn ayajẹ wá na mi dogọ do niyẹn.” E họnwun dọ mẹhomẹ lẹ, madogánnọ lẹ, mẹjitọ godoponọ lẹ, jọja lẹ po mẹdevo lẹ po to agun mẹ nọ yọ́n pinpẹn godonọnamẹ ahundopo tọn tlẹnnọ lẹ tọn. Na nugbo tọn, whedepopenu he mí do owanyi hia mẹdevo lẹ, mí nọ tindo ayajẹ. Be hiẹ lọsu sọgan “hùndonuvo” to owanyi mẹ na mẹdevo lẹ ya?
Gbigbọṣi Tlẹnmẹ Kakadoi
16. (a) Naegbọn Jesu do gbọṣi tlẹnmẹ? (b) Aliho dagbe tẹ mẹ wẹ Paulu yí tlẹnmẹninọ etọn zan te?
16 Jesu ma wlealọ; e dona wleawuna lizọnyizọn etọn he yin didena ẹn bosọ hẹn ẹn di. E zingbejizọnlin susu, wazọ́n sọn afọnnu fuu kakajẹ zánhomẹ, podọ to godo mẹ, e yí ogbẹ̀ etọn do sanvọ́. Tlẹnmẹninọ gọalọna ẹn nado wà azọ́n etọn dotana. Apọsteli Paulu zingbejizọnlin na kilomẹtlu fọtọ́n susu lẹ bo pehẹ nuhahun sinsinyẹn lẹ to lizọnyizọn lọ mẹ. (2 Kọl. 11:23-27) Dile etlẹ yindọ Paulu sọgan ko wlealọ pọ́n, e de nado gbọṣi tlẹnmẹ to whenue e yin azọ́ndena taidi apọsteli godo. (1 Kọl. 7:7; 9:5) Na lizọnyizọn lọ tọn wutu, Jesu po Paulu po dotuhomẹna mẹdevo lẹ nado hodo apajlẹ yetọn eyin e yọnbasi. Ṣigba, depope to yé mẹ ma dọ dọ tlẹnmẹninọ yin nubiọtomẹsi de na devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ gba.—1 Tim. 4:1-3.
17. Nawẹ mẹdelẹ nọ hodo apajlẹ Jesu po Paulu po tọn to egbehe gbọn, podọ naegbọn mí sọgan deji dọ Jehovah yọ́n pinpẹn avọ́sinsan enẹlẹ tọn?
17 To egbehe, mẹdelẹ ko desọn ojlo mẹ nado gbọṣi tlẹnmẹ nado sọgan gbloada na lizọnyizọn yetọn. Harold he yin nùdego wayi ko duvivi sinsẹ̀nzọn Bẹtẹli tọn na owhe 56 linlán. E dọmọ: “To owhe ao tintan he n’yizan to Bẹtẹli lẹ gblamẹ, asu po asi po susu wẹ tlọ́n Bẹtẹli na azọ̀n kavi na yé dona penukundo mẹjitọ mẹhomẹ de go wutu. Mẹjitọ ṣie awe lẹpo wẹ ko kú. Ṣigba n’yiwanna Bẹtẹli sọmọ bọ n’ma jlo na wlealọ nado ze lẹblanulọkẹyi ehe do owù mẹ.” Mọdopolọ, Margaret he ko to sinsẹ̀n taidi gbehosọnalitọ na ojlẹ dindẹn dọ to owhe delẹ die wayi dọmọ: “Dotẹnmẹ susu wẹ ko hùn dotena mi nado wlealọ, ṣigba n’ma tlẹ lẹnnu jẹ e ji pọ́n. Kakatimọ, n’penugo nado yí dotẹnmẹ susu he tlẹnmẹninọ nọ hùn dotenamẹ lẹ zan nado hẹn alọnu ṣie ján to lizọnyizọn lọ mẹ, podọ ehe ko hẹn ayajẹ susu wá na mi.” Matin ayihaawe, Jehovah ma na wọn mẹhe basi avọ́sinsan ahundopo tọn mọnkọtọn na sinsẹ̀n-bibasi wiwe etọn lẹ pọ́n gbede.—Hia Isaia 56:4, 5.
Yí Ninọmẹ Towe lẹ Zan Ganji
18. Nawẹ mí sọgan nọ na tuli Klistiani tlẹnnọ lẹ bo nọ nọgodona yé gbọn?
18 E jẹ dọ mí ni nọ pà Klistiani tlẹnnọ he to vivẹnudo vẹkuvẹku nado sẹ̀n Jehovah lẹpo bo nọ na tuli yé. Mí yiwanna dopodopo yetọn bo yọ́n pinpẹn nuhe wà yé te to agun mẹ tọn taun. Yé ma na tindo numọtolanmẹ ṣokẹdẹninọ tọn gbede eyin mí lẹzun “nọvisunnu lẹ, nọviyọnnu lẹ, onọ̀ lẹ, ovi lẹ,” na yé to gbigbọ-liho.—Hia Malku 10:28-30.
19. Etẹwẹ hiẹ sọgan wà nado yí tlẹnmẹninọ towe zan ganji?
19 Vlavo hiẹ desọn ojlo mẹ nado gbọṣi tlẹnmẹ wẹo kavi ninọmẹ lẹ wẹ biọ domọ, gbọ apajlẹ Owe-wiwe tọn po egbezangbe tọn ehelẹ po ni hẹn we deji dọ a sọgan duvivi gbẹzan dagbe he gọ́ na ayajẹ de tọn. Mí nọ donukun nunina delẹ po jejejininọ po, ṣigba mí nọ mọ nunina devo lẹ yí to whenue mí ma tlẹ lẹn. Nunina delẹ tin bọ mí nọ yọ́n pinpẹn yetọn to afọdopolọji, ṣigba devo lẹ tin bọ mí nọ yọ́n pinpẹn yetọn dile ojlẹ to yìyì. To popolẹpo mẹ, ehe sinai do pọndohlan mítọn ji. Etẹwẹ hiẹ sọgan wà nado yí tlẹnmẹninọ towe zan ganji? Dọnsẹpọ Jehovah dogọ bo tindo nususu nado wà to sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn mẹ bosọ hùndonuvo to owanyi mẹ na mẹdevo lẹ. Taidi alọwle, tlẹnmẹninọ sọgan hẹn ale wá eyin mí tindo pọndohlan Jiwheyẹwhe tọn gandego bo yí nunina ehe zan ganji.
Be Hiẹ Flin Ya?
• Aliho tẹlẹ mẹ wẹ tlẹnmẹninọ sọgan yin nunina de te?
• Nawẹ tlẹnmẹninọ sọgan yin dona de to jọja-whenu gbọn?
• Dotẹnmẹ hundote tẹlẹ wẹ Klistiani tlẹnnọ lẹ tindo nado dọnsẹpọ Jehovah dogọ bo hùndonuvo to owanyi mẹ?
[Kanbiọ Oplọn tọn lẹ]
[Yẹdide to weda 18]
Be hiẹ to dotẹnmẹ he hùn dotena we to sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ yizan ganji ya?