Be Hiẹ Yọnẹn Ya?
To azán Jesu tọn gbè, nawẹ nunina lẹ nọ yin bibasi to tẹmpli mẹ gbọn?
Akanmaho Yọnnu lẹ tọn mẹ wẹ adọkun potin tẹmpli lọ tọn nọ nọ̀. Owe lọ The Temple—Its Ministry and Services dọmọ: “Agbàsẹnu de he yè yí dòtin lẹ do basi lẹdo [tẹmpli lọ] pé, podọ to ohò [agbàsẹnu lọ tọn] mẹ, apotin kavi ‘opẹ̀n’ wiatọ̀n yin awuwlena do adó go, [fie] nunina lẹ nọ yin zizedo.”
Apotin lọ lẹ nọ yin yiylọdọ opẹ̀n na yé bó sọn aga bo gblo sọn odò wutu. Apotin dopodopo yin awuwlena na nunina wunmẹ voovo, podọ akuẹ he nọ yin zizedo yé mẹ lẹ nọ yin zizedo apadopo na yizan vonọtaun lẹ. Akanmaho Yọnnu lẹ tọn lọ mẹ wẹ Jesu tin te to whenue e mọ gbẹtọ susu lẹ gọna asuṣiọsi wamọnọ de, dile yé to nunina lẹ basi.—Luku 21:1, 2.
Apotin awe yin awuwlena nado nọ sú takuẹ tẹmpli lọ tọn, dopo na takuẹ owhe he to yìyì to alọnu tọn podọ awetọ na owhe he wayi tọn. Nunina akuẹ tọn he dona yin bibasi do otẹn owhlé, awhànnẹ, atin, nuyọnwan, po nuyizan sika tọn lẹ po tọn mẹ nọ yin zizedo apotin 3tọ jẹ 7tọ mẹ. Eyin akuẹ he mẹhe jlo na basi avọ́nunina lọ dedovo sù hú dehe dona yin yiyizan lọ, ewọ dona ze lánkan lọ do dopo to apotin he pò lọ lẹ mẹ. Akuẹ he pò sọn avọ́nunina ylando tọn lẹ mẹ nọ yin bibẹdo apotin 8tọ mẹ. Apotin 9tọ jẹ 12tọ mẹ wẹ yè nọ bẹ akuẹ he pò sọn avọ́nunina whẹgbledo tọn, ohẹ̀ lẹ tọn, Nazilinu lẹ tọn, po pòtọnọ lẹ tọn po lẹ do. Apotin 13tọ tin na nunina sọn ojlo mẹ wá lẹ.
Be kandai Biblu-kantọ Luku tọn lẹ sọgbe ya?
Luku wẹ kàn owe Wẹndagbe Luku tọn po Owalọ Apọsteli lẹ tọn po. Luku dọ dọ emi “dindona onú lẹpo po gbesisọ po sọn bẹjẹeji,” ṣigba weyọnẹntọ delẹ fọ́n ayihaawe dote gando kandai etọn lẹ go. (Luku 1:3) Eyin mọ wẹ, obá tẹ mẹ wẹ kandai etọn lẹ sọgbe jẹ?
Luku do nugbo whenuho tọn he yè sọgan dekunnuna lẹ hia. Di apajlẹ, e zan tẹnmẹ-yinkọ voovo he doglẹ lẹ, ehe nọ yin yiyizan na aṣẹpatọ Lomu tọn lẹ, taidi préteurs, yèdọ ogán otò tọn lẹ to Filippi; politarques, yèdọ ogán tòdaho tọn lẹ to Tẹsalonika; podọ asiarques, yèdọ sunnu he nọ deanana hùnwhẹ po aihun lẹ po to Efesu lẹ. (Owalọ lẹ 16:20, Kingdom Interlinear; 17:6; 19:31) Luku ylọ Hẹlọdi Antipa dọ tẹtlalkes, yèdọ ogán agbegbe tọn, bo ylọ Sọlgiu Paulu dọ ayimatẹn-gán Kiplu tọn.—Owalọ lẹ 13:1, 7.
Gbesisọ-yinyin tẹnmẹ-yinkọ he Luku yizan na aṣẹpatọ Lomu tọn lẹ jẹna ayidego, na tẹnmẹ-yinkọ yetọn nọ diọ sọgbe hẹ lẹdo he ji yé to aṣẹpa do. Bruce Metzger, weyọnẹntọ de he nọ basi zẹẹmẹ do Biblu ji dọmọ: “[Etomọṣo,] whlasusu wẹ alọdlẹndonu mọnkọtọn he sọawuhia to Owalọ lẹ mẹ lẹ nọ sọgbe pẹpẹ hẹ dehe nọ yin yiyizan to lẹdo po ojlẹ he go e to hodọ gando lọ po mẹ.” Weyọnẹntọ William Ramsay ylọ Luku dọ “whenuho-kantọ ayidego tọn de.”