1. Ngaa importante sa katilingban sang tawo ang mabakod nga mga pamilya?

ANG pamilya amo ang pinakadaan nga institusyon sa duta, kag may importante ini nga papel sa katilingban sang tawo. Sa bug-os nga maragtas, ang mabakod nga mga pamilya nakabulig sa paghimo sing mabakod nga mga katilingban. Ang pamilya amo ang labing maayo nga kahimusan para sa pagpadaku sang kabataan agod mangin hamtong nga mga adulto.

2-5. (a) Ilaragway ang kalig-unan nga ginabatyag sang bata sa isa ka malipayon nga pamilya. (b) Anong mga problema ang ginareport tuhoy sa pila ka pamilya?

² Ang malipayon nga pamilya isa ka duog nga may kasiguruhan kag kalig-unan. Handurawa sa makadali ang isa ka huwaran nga pamilya. Sa tion sang ila panihapon, ang matinatapon nga mga ginikanan nagapungko upod sa kabataan kag ginahambalan nila ang mga natabo sa sulod sang  adlaw. Ang kabataan makunyagon nga nagahadak samtang ginasugid nila sa ila amay kag iloy kon ano ang natabo sa eskwelahan. Ang makapasulhay nga tion sang pag-upuray nagapapagsik sa tanan para sa masunod nga adlaw sa guwa sang puluy-an.

³ Sa isa ka malipayon nga pamilya, nahibaluan sang isa ka bata nga atipanon sia sang iya amay kag iloy kon magmasakit sia, ayhan magabuslanay sila sa paghulid sa iya sa bug-os nga gab-i. Nahibaluan niya nga sarang niya matu-ad sa iya iloy ukon amay ang iya mga problema tuhoy sa iya pagkapamatan-on kag makatigayon sing laygay kag suporta. Huo, ang bata nagabatyag sing kalig-unan, bisan pa daw ano mahimo kagamo ang kalibutan sa guwa.

⁴ Sa pagdaku sang kabataan, masami nga nagaminyo sila kag nagatukod sang ila kaugalingon nga pamilya. “Marealisar sang isa ka tawo kon daw ano kadaku ang iya utang sa iya mga ginikanan kon may kaugalingon na sia nga anak,” siling sang isa ka hulubaton sa Sidlangan. Upod ang tudok nga pagpasalamat kag gugma, ginatinguhaan sang nagdalalagku na nga kabataan nga himuon ang ila kaugalingon nga mga pamilya nga malipayon, kag ginaatipan man nila ang ila tigulang na karon nga mga ginikanan, nga nagakalipay sa ila mga apo.

⁵ Ayhan sa sining punto nagahunahuna ikaw: ‘Ginahigugma ko ang akon pamilya, apang indi ini kaangay sang pamilya nga bag-o lang ginlaragway. Magkatuhay ang iskedyul sang pagtrabaho namon nga mag-asawa kag talagsa lang kami nagakitaay. Ang masami nga ginahambalan namon amo ang mga problema sa kuwarta.’ Ukon nagasiling ka bala, ‘Ang akon mga anak kag mga apo nagapuyo sa lain nga banwa, kag wala gid ako sing tion nga maduaw sila?’ Huo, bangod sang mga rason nga sa masami indi makontrol sang mga nadalahig, ang kalabanan nga pagkabuhi sang pamilya indi gid huwaran. Walay sapayan sini, ang iban may malipayon nga pamilya. Paano? May sekreto bala ang kalipay sa pamilya? Huo ang sabat. Apang antes hambalan kon ano ini, dapat naton anay sabton ang isa ka importante nga pamangkot.

6. Ano nga sahi sang mga pamilya ang pagahambalan sa sini nga libro?

⁶ Sa mga kadutaan sa Nakatundan, ang kalabanan nga pamilya  ginatapuan sang amay, iloy, kag kabataan. Ang mga lolo kag mga lola mahimo nagapuyo sa ila kaugalingon nga puluy-an tubtob masarangan pa nila. Samtang ginapakig-angutan gihapon ang malayulayo nga mga paryente, limitado lamang ang mga katungdanan sa ila. Amo ini ang pamilya nga hambalan naton sa sining libro. Apang, may iban pa nga mga pamilya nga nangin kinaandan sing dugang pa sining karon nga mga tinuig—ang pamilya nga may nagasolo nga ginikanan, ang tapik nga pamilya, kag ang pamilya nga ang mga ginikanan wala nagaupdanay bangod sang pila ka rason.

7. Ano ang ginatawag nga masangkad nga pamilya?

⁷ Ang kinaandan sa pila ka kultura amo ang masangkad nga pamilya. Sa sining kahimusan, kon posible, ang pag-atipan sa mga lolo kag mga lola ginabulusbulusan sang ila mga anak, kag ang suod nga mga kaangtanan kag mga salabton nagalakip sa malayo nga mga paryente. Halimbawa, ang mga katapo sang pamilya mahimo magbulig sa pagsakdag, sa pagpadaku, kag mahimo amo pa ang magbayad sa pagtuon sang ila mga kahinablusan nga mga babayi kag mga lalaki, ukon sa malayulayo pa nga mga paryente. Ang mga prinsipio nga pagahambalan sa sining publikasyon naaplikar man sa masangkad nga mga pamilya.

8, 9. Anong mga problema sa pila ka kadutaan ang nagapakita nga nagabag-o ang pamilya?

⁸ Ang pamilya karon nagabag-o—masubo hambalon, indi para sa kaayuhan. Ang isa ka halimbawa sini makita sa India, diin ang asawa mahimo magpuyo upod sa pamilya sang iya bana kag magpangabudlay sa sulod sang puluy-an sa idalom sang pagdumala sang iya mga ugangan. Apang, sa karon nga mga adlaw, kinaandan na nga ang Indian nga mga asawa nagapangita sing trabaho sa guwa sang puluy-an. Walay sapayan, ginapaabot gihapon nga tumanon nila ang ila kinaandan nga mga katungdanan sa sulod sang puluy-an. Ang pamangkot nga ginapautwas sa madamong kadutaan amo, Kon ipaanggid sa iban nga mga katapo sang pamilya, daw ano kadaku nga hilikuton sa sulod sang puluy-an ang dapat paabuton sa babayi nga may trabaho sa guwa?

 ⁹ Sa mga katilingban sa Sidlangan, ang mabakod nga relasyon sa masangkad nga mga pamilya kinaandan na. Apang, sa idalom sang impluwensia sang estilo-Nakatundan nga pagkaindibiduwalismo kag sang kahuol sang mga problema sa pangabuhi, ang kinaandan nga masangkad nga mga pamilya nagahuyang. Madamo, busa, ang nagatamod sang pag-atipan sa tigulang na nga mga katapo sang pamilya subong isa ka lulan sa baylo nga isa ka katungdanan ukon pribilehiyo. Ang iban sang tigulang nga mga ginikanan ginaabusuhan. Sa pagkamatuod, ang pag-abuso kag pagpatumbaya sa mga tigulang masapwan sa madamo nga pungsod karon.

10, 11. Anong mga katunayan ang nagapakita nga nagabag-o ang pamilya sa kadutaan sang Europa?

¹⁰ Ang diborsio dugang kag dugang pa nga nangin kinaandan. Sa Espanya ang kadamuon sang diborsio nagsaka tubtob sa 1 sa kada 8 ka pag-asawahay sang pamuno sang hingapusan nga dekada sang ika-20 nga siglo—isa ka daku nga paglumpat gikan sa 1 sa kada 100 sa sulod sang nagligad nga 25 ka tuig lamang. Ang Britanya, nga suno sa report amo ang may pinakamadamo nga diborsio sa Europa (4 sa kada 10 ka pag-asawahay ang ginapaabot nga mapaslawan), nakakita sing hinali nga pagdugang sang kadamuon sang mga pamilya nga may nagasolo nga ginikanan.

¹¹ Madamo sa Alemanya ang daw nagatalikod sa kinaandan nga pamilya. Sa dekada 90, 35 porsiento sang tanan nga Aleman nga panimalay ang ginatapuan sang isa ka tawo kag 31 porsiento ang ginatapuan sang duha lamang ka indibiduwal. Ang mga Pranses man malaka na lang nagapakasal, kag ang mga nagapakasal mas masami nga nagadiborsio kon ipaanggid sang una. Dugang kag dugang pa ang nagapasulabi nga magpuyuay lamang nga wala sing mga salabton sang pag-asawahay. Amo man sini nga mga huyog ang makita sa bug-os nga kalibutan.

12. Paano nagaantos ang kabataan bangod sang mga pagbag-o sa modernong pamilya?

¹² Ano ang nagakatabo sa kabataan? Sa Estados Unidos kag sa madamong iban pa nga kadutaan, dugang kag dugang pa ang nagakabun-ag gikan sa mga indi kasado, ang iban sa mga tin-edyer. Madamo nga mga dalagita ang may pila ka kabataan  nga lainlain ang mga amay. Ang mga report gikan sa bug-os nga kalibutan nagasugid tuhoy sa minilyon ka walay puluy-an nga kabataan nga nagalihuliho sa mga kalye; madamo ang nagalayas gikan sa nagapang-abuso nga mga puluy-an ukon ginatabog sang mga pamilya nga indi na makasarang sa pagsakdag sa ila.

13. Anong lapnag nga mga problema ang nagadula sang kalipay sa mga pamilya?

¹³ Huo, yara sa krisis ang pamilya. Dugang sa mga nasambit na, ang pagrebelde sang mga tin-edyer, pag-abuso sa bata, kapintas sa tiayon, alkoholismo, kag ang iban pa makahalapay nga mga problema nagadula sang kalipay sang madamo nga pamilya. Para sa madamo nga kabataan kag mga adulto, ang pamilya indi gid isa ka dalangpan.

14. (a) Suno sa pila ka tawo, ano ang mga kabangdanan sang krisis sa pamilya? (b) Paano ginlaragway sang isa ka abogado sang unang siglo ang kalibutan karon, kag ano ang impluwensia sang katumanan sang iya mga pulong sa pagkabuhi sang pamilya?

¹⁴ Ngaa may krisis ang pamilya? Ang ginapabangdan sang iban sa karon nga krisis sa pamilya amo ang pagtrabaho sang kababayin-an. Ginabasol sang iban ang pagkalusod sang moral karon. Kag dugang pa nga mga kabangdanan ang ginasambit. Halos duha ka libo ka tuig sang una, gintagna sang isa ka kilala nga abogado ang madamo nga mga kapiot nga magapabudlay sa mga pamilya, sang nagsulat sia: “Sa katapusan nga mga adlaw magaabot ang makahalanguyos nga mga tion. Kay ang mga tawo mangin mga mahigugmaon sang kaugalingon, mga mahigugmaon sang kuwarta, mga bugalon, mga palabilabihon, mga mapasipalahon, mga malalison sa mga ginikanan, mga dimapinasalamaton, mga dimatutom, mga wala sing kinaugali nga gugma, mga indi tampad sa bisan anong kasugtanan, mga mapatupatuon, mga wala sing pagpugong sa kaugalingon, mga mabangis, mga wala sing gugma sa kaayuhan, mga maluib, mga matig-a sing ulo, mga nagahabok sa pagpadayaw, mga mahigugmaon sa kinasadya sa baylo sang sa Dios.” (2 Timoteo 3:1-4) Sin-o ang magaduhaduha nga ining mga pulong nagakatuman karon? Sa isa ka kalibutan nga subong sini ang mga kahimtangan, kalatingalahan bala nga madamong pamilya ang yara sa krisis?

15-17. Sa sini nga libro, ano nga awtoridad ang itudlo subong amo ang nagaunod sing sekreto sang kalipay sa pamilya?

¹⁵ Ang laygay kon paano matigayon ang kalipay sa pamilya ginatanyag gikan bisan diin. Sa Nakatundan, ang walay katapusan nga pagdagsa sang mga libro kag mga magasin kon paano buligan ang kaugalingon nagatanyag sing laygay. Ang problema amo nga nagasumpakilay ang mga manuglaygay, kag ang laygay nga popular karon mahimo tamdon nga indi epektibo buwas.

¹⁶ Sa diin kita, nian, mangita sing masaligan nga panuytoy tuhoy sa pamilya? Masaligan mo bala ang isa ka libro nga natapos sang mga 1,900 ka tuig na ang nagligad? Ukon batyagon mo bala nga ang subong sini nga libro kinaraan na? Ang kamatuoran amo, ang matuod nga sekreto sang kalipay sa pamilya masapwan sa sina gid nga libro.

¹⁷ Ina nga libro amo ang Biblia. Suno sa tanan nga ebidensia, gin-inspirar ini sang Dios mismo. Masapwan naton sa Biblia ang masunod nga pinamulong: “Ang bug-os nga Kasulatan gin-inspirar sang Dios kag mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagsabdong, sa pagtadlong sang mga butang, sa pagdisiplina sa pagkamatarong.” (2 Timoteo 3:16) Sa sining publikasyon palig-unon namon kamo sa pagbinagbinag kon paano ang Biblia makabulig sa inyo sa “pagtadlong sang mga butang” kon ginaatubang ang mga kahuol kag mga problema sang mga pamilya karon.

18. Ngaa rasonable nga batunon ang Biblia subong isa ka awtoridad sa paglaygay tuhoy sa pag-asawahay?

¹⁸ Kon may huyog ka nga sikwayon ang posibilidad nga ang Biblia makabulig sa paghimo sang mga pamilya nga malipayon, binagbinaga ini: Ang Isa nga nag-inspirar sang Biblia amo ang Manughimuno sang pag-asawahay nga kahimusan. (Genesis 2:18-25) Ang Biblia nagasiling nga ang iya ngalan amo si Jehova. (Salmo 83:18) Sia ang Manunuga kag ‘ang Amay, nga nautangan sang ngalan sang tagsa ka pamilya.’ (Efeso 3:14, 15) Nakita ni Jehova ang pagkabuhi sang pamilya halin sa ginsuguran sang katawhan. Nahibaluan niya ang mga problema nga mahimo mag-utwas kag naghatag sia sing laygay sa paglubad sini. Sa bug-os nga maragtas, ang  mga tawo nga sinsero nga nag-aplikar sang mga prinsipio sang Biblia sa pagkabuhi sang ila pamilya nakasapo sing mas daku nga kalipay.

19-21. Anong modernong mga eksperiensia ang nagapakita sang gahom sang Biblia sa paglubad sang mga problema sang pag-asawahay?

¹⁹ Halimbawa, ang isa ka ginang sang puluy-an sa Indonesia isa anay ka walay pagpugong nga sugarol. Sa sulod sang mga tinuig ginapatumbayaan niya ang iya tatlo ka kabataan kag pirme nagapakig-away sa iya bana. Nian nagsugod sia sa pagtuon sing Biblia. Sing amat-amat ginpatihan sang babayi ang ginasiling sang Biblia. Sang gin-aplikar niya ang laygay sini, nangin mas maayo sia nga asawa. Ang iya mga panikasog, nga napasad sa mga prinsipio sang Biblia, nagdala sing kalipay sa iya bug-os nga pamilya.

²⁰ Ang isa ka ginang sang puluy-an sa Espanya nagsiling: “Isa ka tuig pa lang kami nga nakasal sang mag-abot sa amon ang mabug-at nga mga problema.” Sia kag ang iya bana wala nagasahuay sa madamo nga butang, kag talagsa lang sila nagahambalanay luwas kon nagabaisay sila. Bisan pa may gamay sila nga bata nga babayi, nagdesisyon sila nga magbulagay. Apang, antes ina matabo, ginpalig-on sila nga usisaon anay ang Biblia. Gintun-an nila ang laygay sini para sa minyo nga mga lalaki kag mga babayi kag gin-aplikar nila ini. Wala madugay, nakahambalanay na sila sing malinong, kag ang ila gamay nga pamilya malipayon nga nahiusa.

²¹ Ang Biblia nagabulig man sa mga tigulang. Halimbawa, binagbinaga ang eksperiensia sang isa ka Hapones nga mag-asawa. Ang bana madali maakig kag mapintas kon kaisa. Una, ang mga anak nga babayi sang mag-asawa nagsugod sa pagtuon sing Biblia, walay sapayan sang pagpamatok sang ila mga ginikanan. Nian, nagbuylog ang bana sa iya mga anak nga babayi, apang ang asawa nagpadayon sa pagpamatok. Apang, sa pagligad sang mga tinuig, natalupangdan sang asawa ang maayong epekto sang mga prinsipio sang Biblia sa iya pamilya. Gin-atipan sia sing maayo sang iya mga anak nga babayi, kag nangin malulo ang iya bana. Ining mga pagbag-o nagpahulag sa babayi nga usisaon ang  Biblia, kag amo man kaayo ang epekto sa iya. Pirme ginasulitsulit sining tigulang nga babayi nga isiling ini: “Nangin matuod gid kami nga mag-asawa.”

22, 23. Paano ang Biblia nagabulig sa mga tawo gikan sa tanan nga pungsod sa pagsapo sing kalipay sa ila pagkabuhi subong pamilya?

²² Ining mga indibiduwal nalakip sa madamo nga nakatuon sang sekreto sang kalipay sa pamilya. Ginbaton nila ang laygay sang Biblia kag gin-aplikar ini. Matuod, subong sang iban nagakabuhi sila sa amo man kasingki, imoral, kag pigado sa ekonomiya nga kalibutan. Dugang pa, dihimpit sila, apang nakasapo sila sing kalipay sa pagtinguha nga himuon ang kabubut-on sang Manughimuno sang pamilya nga kahimusan. Subong sang ginasiling sang Biblia, si Jehova nga Dios amo “ang Isa nga nagatudlo sa imo agod makabenepisyo ka, ang Isa nga nagapalakat sa imo sa banas nga dapat mo laktan.”—Isaias 48:17.

²³ Bisan pa natapos ang Biblia sang halos duha ka libo ka tuig na ang nagligad, ang laygay sini maaplikar gihapon tubtob karon. Dugang pa, ginsulat ini para sa tanan nga katawhan. Ang Biblia indi isa ka libro sang mga Amerikano ukon sang Nakatundan. ‘Ginhimo [ni Jehova] ang tagsa ka pungsod sang mga tawo gikan sa isa ka tawo,’ kag nahibaluan niya ang pagkahuman sang mga tawo bisan diin. (Binuhatan 17:26) Ang mga prinsipio sang Biblia epektibo para kay bisan sin-o. Kon iaplikar mo ini, mahibaluan mo man ang sekreto sang kalipay sa pamilya.