Ginhingabot ang Biblia

ANG koleksion sang mga sinulatan nga ginatawag naton Biblia, ukon Balaan nga Kasulatan ginsulat sa sulod sang sobra 1,600 ka tuig. Ang una nga bahin sini ginsulat ni Moises kag ang ulihi nga bahin ginsulat sang disipulo ni Jesucristo mga isa ka gatos ka tuig pagkatapos Sia mabun-ag.

Madamo ang nagatinguha nga indi mabasa sang mga tawo ang Kasulatan halin pa sang panahon ni Jesus asta subong. Ang una nga rekord natabo sang panahon sang propeta sang Dios nga si Jeremias, nga nagkabuhi sing sobra 600 ka tuig antes natawo si Jesucristo.

Ginhingabot ang Wala Nagustuhan nga Mensahe

Ginsugo sang Dios si propeta Jeremias nga isulat sa linukot ang mensahe nga nagapakamalaut sa mga pumuluyo sang dumaan nga Juda kag ang paandam nga kon indi sila magbag-o, laglagon ang ila kapital nga siudad, ang Jerusalem. Ginbasa sang sekretaryo ni Jeremias nga si Baruc ini nga mensahe sa templo sa Jerusalem sa atubangan sang mga tawo. Ginbasa niya ini liwat sa atubangan sang mga prinsipe sang Juda, nga amo ang nagdala sang linukot kay Hari Jehoiakim ukon Joaquim. Wala nagustuhan sang hari ang mensahe sang Dios nga ginbasa sa iya. Gani ginpang-utod-utod niya ini kag ginsunog.—Jeremias 36:1-23.

Dayon ginsugo sang Dios si Jeremias: “Kuha ka liwat sing isa pa ka linukut kag isulat sa sini ang tanan nga polong nga didto anay sa nahauna nga linukut, nga ginsonog ni Joaquim nga hari sang Juda.” (Jeremias 36:28) Mga 17 ka tuig sang ulihi, natuman gid ang ginsiling sang Dios kay Jeremias, nalaglag ang Jerusalem, madamo sang mga manuggahom sini ang ginpatay, kag ang mga pumuluyo gindala nga bihag sa Babilonia. Ang mensahe sa sini nga linukot, ang rekord sang gin-atake ang Jerusalem, mabasa gihapon sa tulun-an ni Jeremias sa Biblia.

Padayon nga Ginpangsunog ang Biblia

Indi lamang si Jehoiakim ang nagtinguha nga sunugon ang Pulong sang Dios. Pagkatapos mabungkag ang Emperyo sang Gresya, ginsakop ang Israel sang Seleucid nga dinastiya.  Gusto sang hari sang Seleucid nga si Antiochus Epiphanes, nga naggahom sang 175 asta 164 B.C.E., nga sundon sang iya emperyo ang Griego nga kultura. Para mahimo ini, ginpilit niya ang mga Judiyo nga sundon ang pamatasan, kustombre, kag relihion sang mga Griego.

Sang mga 168 B.C.E., gin-agaw ni Antiochus ang templo ni Jehova sa Jerusalem. Sa ibabaw sang altar, nagpatindog sia sing isa pa ka altar para sa dios sang mga Griego nga si Zeus. Gindilian man ni Antiochus ang mga Judiyo nga magselebrar sang Adlaw nga Inugpahuway kag ginsugo sila nga indi pagtulion ang ila mga bata. Ang indi magsunod, patyon.

Para madula ang relihion sang mga Judiyo, gintinguhaan ni Antiochus nga dulaon ang tanan nga linukot sang Kasuguan. Ginlighot niya ang bilog nga Israel, pero wala niya naubos ang tanan nga kopya sang Hebreo nga Kasulatan. May mga kopya nga wala nasunog kay gintago ini sing maayo, kag ang mga kopya sang Balaan nga Kasulatan gintago sang mga Judiyo nga nagaistar sa iban nga lugar.

Ang Mando ni Diocletian

Ang isa pa ka kilala nga manuggahom nga nagtinguha sa pagdula sang Kasulatan amo ang Romano nga emperador nga si Diocletian. Sang 303 C.E., nagpagua si Diocletian sing mapintas nga mga mando batok sa mga Cristiano. Nagresulta ini sa ginatawag sang mga historian nga “The Great Persecution [Ang Grabe nga Paghingabot].” Ang una nga mando amo ang pagsunog sang mga Kasulatan kag ang pagguba sang mga tilipunan sang mga Cristiano. Si Harry Y. Gamble, propesor parte sa relihion sa University of Virginia, nagsiling: “Nagapati si Diocletian nga ang tanan nga komunidad sang Cristiano, diin man ini nga lugar, may koleksion sang mga libro, kag ining mga libro tama gid ka importante para magpadayon ang Cristianismo.” Ang historian nga si Eusebius sang Cesarea, sa Palestina, nga nagkabuhi sadto man nga tion nagsiling: “Nakita namon mismo ang pagguba sang mga balay nga ginapangamuyuan halin sa atop asta sa pundasyon sini, kag ang pagsunog sa sagrado nga Kasulatan sa mga merkado.”

Tatlo ka bulan pagkatapos sang mando ni Diocletian, ang meyor sang siudad sa Aminhan nga Aprika nga Cirta, nga kilala subong Constantino, nagsugo sa mga Cristiano nga ihatag ang tanan nila nga “nasulat nga kasuguan” kag “mga kopya sang kasulatan.” Pero ginapakita sang mga rekord nga mas ginpili pa sang pila ka Cristiano nga patyon sila imbes nga ihatag ang ila Biblia.

Ngaa Ginhingabot?

Gusto gid nanday Jehoiakim, Antiochus, kag Diocletian nga dulaon ang Pulong sang Dios. Pero nakalampuwas ang Biblia. Ang mga manuggahom sang Roma pagkatapos ni Diocletian nagsiling nga Cristiano sila. Pero padayon nga ginhingabot ang Biblia. Ngaa?

Ang mga manuggahom kag ang mga lider sang simbahan nagsiling nga ginsunog ang mga Biblia indi para dulaon ini. Kundi ginadilian lang nila ang ordinaryo nga mga tawo nga makabasa sang Biblia. Pero ngaa ginahimo ini sang mga lider sang simbahan? Kag ano pa ang ila ginhimo? Tan-awon naton.