“May duha ako ka amiga nga nagaupdanay kon may ginahimo sila pero wala nila ako ginaupod. Pirme ko mabatian nga masadya gid sila. Isa ka bes, nagtawag ako sa balay sang isa ko ka amiga kag ato man didto ang isa sa ila, kag kon iban ang makasabat sang telepono, mabatian ko sila nga duha nga nagaistoryahanay kag nagakinadlaw. Mabatian ko lang ang ila kasadya, gani nadugangan pa gid ang akon kasubo!”—Maria. *

Nabatyagan mo man bala nga nagaisahanon ka lang kag nasubuan? Kon amo, may laygay ang Biblia nga makabulig sa imo. Pero, binagbinagon anay naton ang pila ka butang nga dapat mo mahibaluan parte sa kasubo.

Halos tanan kita nagabatyag sing kasubo kon kaisa. Lakip na sa sini ang mga tawo nga popular. Ngaa? Kay sa masami indi ang kadamuon sang mga abyan kundi ang sahi sang mga abyan amo ang ginatunaan sang kasubo sang isa. Ang isa nga daw popular mahimo nga madamo sing kaupdanan pero wala sing matuod nga mga abyan amo nga masubuan sia.

Ang kasubo makahalalit sa imo panglawas. Sang gin-analisar sang mga researcher ang resulta sang 148 ka pagtuon, naghinakop sila nga ang indi pagpakig-abyan sa iban ginabangdan sang maaga nga kamatayon kag “duha ka pilo nga mas makahalalit sangsa sobra nga katambukon” kag “katumbas sa pagpanigarilyo sing 15 ka sigarilyo kada adlaw.”

Madali ka mabiktima bangod sa kasubo. Ang matuod, bangod sini makig-abyan ka na lang kay bisan sin-o nga magbaton sa imo subong abyan. “Kon nasubuan ka, mahimo nga uhaw ka sa atension,” siling sang pamatan-on nga lalaki nga si Alan. “Mahimo mo hunahunaon nga ang bisan sin-o nga nagahatag sing atension mas maayo sangsa wala na gid. Kag delikado gid ini.”

Ang teknolohiya indi makadula sang kasubo. “Bisan mag-text ukon mag-e-mail ako sa ginatos ka tawo kada adlaw masubo gihapon ako,” siling sang pamatan-on nga si Natalie. Amo man sini ang nabatyagan sang tin-edyer nga si Tyler. “Ang pag-text daw nagakaon ka lang sing merienda, pero ang pag-istoryahanay sing personal daw nagakaon ka gid sa panahon sang tigkalaon,” siling niya. “Nami man ang merienda, pero kinahanglan mo gid magkaon sa panahon sang tigkalaon para mabusog ka kag maayawan.”

Maghunahuna sing positibo. Halimbawa, nagbukas ka sang isa ka Web site nga may mga piktyur sang imo mga abyan sa isa ka pagtinipon nga wala ka maimbitar. Karon, may pililian ka—mamensar nga hungod ka nga wala gin-agda ukon maghunahuna sing positibo. Bangod wala mo nahibaluan sing bug-os ang kahimtangan, ngaa abi mamensar ka sang indi maayo? Sa baylo maghunahuna sing mas maayo nga rason kon ngaa wala ka maagda. Sa masami, indi ang kahimtangan kundi ang imo pagtamod ang nagapasubo sa imo.—Prinsipio sa Biblia: Hulubaton 15:15.

Indi pagsalamaha ang tanan. Kon nasubuan ka, mahimo ka mamensar, ‘Wala gid sing nagaimbitar sa akon’ ukon ‘Pirme ako ginalikawan sang mga tawo.’ Ini nga sahi sang komento makapadugang lamang sang imo kasubo. Ini nga panghunahuna mangin malain na nga siklo: Nagabatyag ka nga ginsikway, gani ginapain mo ang imo kaugalingon, gani nasubuan ka, gani nagabatyag ka nga ginsikway.—Prinsipio sa Biblia: Hulubaton 18:1.

Makig-abyan sa mga mas magulang sa imo. Ang Biblia nagasambit parte sa kabuhi ni David, nga mahimo isa ka tin-edyer sadto sang nakilala niya si Jonatan nga mas magulang sa iya sing 30 ka tuig. Bisan pa daku ang kinamagulangan ni Jonatan sa iya, nangin suod gid sila nga mag-abyan. (1 Samuel 18:1) Mahimo man ini matabo sa imo. “Sining karon lang, ginapabaloran ko gid ang mga abyan nga mas magulang sa akon,” siling sang 21 anyos nga si Kiara. “May suod ako nga mga abyan nga dinekada ang kinamagulangan sa akon, kag naapresyar ko gid ang ila hamtong nga pagtamod sa mga butang kag ang ila kalig-on.”—Prinsipio sa Biblia: Job 12:12.

Pabalori ang mga benepisyo sang pag-isahanon. Ang iban nasubuan dayon kon nagaisahanon na sila. Pero ang pag-isahanon indi dapat magpasubo sa imo. Halimbawa, si Jesus mainabyanon, pero ginapanginpuslan man niya ang pag-isahanon. (Mateo 14:23; Marcos 1:35) Mahimo mo man ini. Sa baylo nga kabigon nga disbentaha ang pag-isahanon, gamita ining malinong nga tion sa pagpamalandong kag pagpasalamat sang imo mga pagpakamaayo. Makabulig ini nga magustuhan ka sang iban nga mangin abyan.—Hulubaton 13:20.