Ang mga tanom nagagamit sing masibod nga proseso nga ginatawag photosynthesis para makakuha sang enerhiya sa silak sang adlaw agod makahimo sing pagkaon. Ang mga pagtuon sa pila ka espesyi nagapakita nga may dalayawon pa sila nga ginahimo—ginakalkular nila ang insaktuhan nga kadasigon sang pagkonsumo sing pagkaon sa bug-os nga gab-i.

Binagbinaga: Kon adlaw, ginahimo sang mga tanom ang carbon dioxide sa hangin nga mangin starch kag sugar. Pagkagab-i, madamo nga espesyi sang mga tanom ang nagakonsumo sang starch nga ila natipon sang adlaw, agod indi sila magutuman kag padayon nga magtubo. Dugang pa, ginakonsumo nila ang natipon nga starch sa insaktuhan lang nga kadasigon—indi tam-an kadasig kag indi tam-an kahinay—amo nga nakonsumo na nila ang mga 95 porsiento sini pag-abot sang kaagahon, diin nagasugod naman sila sa paghimo sing dugang nga pagkaon.

Ini nga impormasyon ginbase sa mga eksperimento sa tanom nga pamilya sang mustasa nga ginatawag Arabidopsis thaliana. Natun-an sang mga researcher nga ini nga tanom nagabadyet sing maayo sang iya natipon nga pagkaon suno sa kalawigon sang gab-i, 8 man, 12, ukon 16 ka oras pa tubtob magkaagahon. Maathag nga ginabadyet sang tanom ang kadamuon sang starch suno sa kalawigon sang tion nga nabilin tubtob magkaagahon, gani ginapat-od sini ang insaktuhan nga kadasigon sang pagkonsumo.

Paano nahibaluan sang mga tanom ang kadamuon sang starch nga himuon nila nga pagkaon? Paano nila ginatakus ang tion? Kag ano nga mekanismo ang nagabulig sa ila sa pagkalkular? Kinahanglan sang dugang pa nga pagpanalawsaw agod masabat ini nga mga pamangkot.

Ano sa banta mo? Ang abilidad sang mga tanom sa matematika resulta bala sang ebolusyon? Ukon gindesinyo ini?