May Natago Bala nga Kodigo ang Biblia?

MGA duha ka tuig sa tapos ginpatay si Primer Ministro Yitzhak Rabin sang Israel sang 1995, isa ka dyurnalista ang nagsiling nga sa bulig sang teknolohiya sang kompyuter, natukiban niya ang isa ka tagna tuhoy sa sina nga hitabo nga natago sa orihinal nga teksto sang Hebreong Biblia. Ang dyurnalista, si Michael Drosnin, nagsulat nga gintinguhaan niya nga paandaman ang primer ministro kapin sa isa ka tuig antes sang pagpatay apang sa walay pulos.

Ginbalhag karon ang iban pa nga mga libro kag mga artikulo nga nagaangkon nga ining natago nga kodigo (nga isa ka sekreto nga sistema) nagahatag sing pat-od nga pamatuod nga inspirado sang Dios ang Biblia. Nagaluntad bala ini nga kodigo? Ang natago bala nga kodigo dapat mangin basihan sa pagpati nga inspirado sang Dios ang Biblia?

Isa ka Bag-o nga Ideya?

Indi bag-o ang ideya tuhoy sa natago nga kodigo sa teksto sang Biblia. Isa ini ka panguna nga ideya sa Cabala, ukon tradisyunal nga mistisismo sang mga Judiyo. Suno sa mga manunudlo sang Cabala, ang simple nga kahulugan sang teksto sa Biblia indi ang matuod sini nga kahulugan. Nagapati sila nga gingamit sang Dios ang indibiduwal nga mga letra sang Hebreong teksto sang Biblia subong mga simbulo, nga kon mahangpan sing husto nagapahayag sing daku pa nga kamatuoran. Sa ila pagtamod, ang tagsa ka Hebreong letra kag ang posisyon sini sa teksto sang Biblia ginbutang sang Dios nga may ginahunahuna nga isa ka espesipiko nga katuyuan.

Suno kay Jeffrey Satinover, isa ka manugpanalawsaw sang kodigo sa Biblia, nagapati ining Judiyo nga mga mistiko nga ang Hebreo nga mga letra nga gingamit sa pagsulat sang kasaysayan sang pagpanuga sa Genesis may di-kinaandan nga mistiko nga gahom. Nagsulat sia: “Sing malip-ot, ang Genesis indi lamang isa ka paglaragway; amo gid ini ang instrumento sang pagpanuga mismo, ang blueprint sa hunahuna sang Dios nga ginpadayag sa pisikal nga porma.”

Ang ika-13 nga siglo nga rabbi sang Cabala, nga si Bachya ben Asher sa Saragossa, Espanya, nagsulat tuhoy sa isa ka natago nga impormasyon nga ginpahayag sa iya paagi sa pagbasa sang kada ika-42 nga letra sa isa ka bahin sang Genesis. Ini nga paagi sang paglaktaw sa mga letra suno sa partikular nga pagpaagisod sa pagtinguha nga tukibon ang natago nga mga mensahe amo ang sadsaran para sa modernong ideya nga kodigo sa Biblia.

 “Ginapahayag” Sang mga Kompyuter ang Kodigo

Antes sang dag-on sang mga kompyuter, limitado lamang ang ikasarang sang tawo sa pag-usisa sa teksto sang Biblia sa sining paagi. Apang, sang Agosto 1994, ang balasahon nga Statistical Science nagbalhag sing artikulo diin si Eliyahu Rips sa Hebrew University sang Jerusalem kag ang iya kaupod nga mga manugpanalawsaw naghimo sing makapakibot nga mga pangangkon. Ginpaathag nila nga paagi sa pagkuha sang tanan nga espasyo sa ulot sang mga letra kag sa paggamit sang isa ka serye sang palareho nga paglaktaw sa ulot sang mga letra sa Hebreong teksto sang Genesis, natukiban nila ang mga ngalan sang 34 ka bantog nga rabbi nga ginkodigo sa teksto, lakip ang iban pa nga mga impormasyon, subong sang petsa sang ila pagkabun-ag ukon kamatayon, malapit sa ila mga ngalan.⁠ * Sa tapos sang sulitsulit nga pagtilaw, ginbalhag sang mga manugpanalawsaw ang ila konklusion nga ang mga impormasyon nga nakodigo sa Genesis indi natabuan lamang​—⁠pamatuod ini sang inspirado nga impormasyon nga gintago sing hungod sa Genesis sa porma sang kodigo sang nagligad nga linibo ka tuig.

Nagagamit sini nga metodo, naghimo sang iya kaugalingon nga mga pagtilaw ang dyurnalista nga si Drosnin, sa pagpangita sang natago nga mga impormasyon sa nahaunang lima ka tulun-an sang Hebreong Biblia. Suno kay Drosnin, nakita niya ang ngalan ni Yitzhak Rabin nga nalakip sa teksto sang Biblia paagi sa isa ka serye sang tagsa ka 4,772 ka letra. Sa pagplastar sang teksto sang Biblia sa mga linya nga ang tagsa sini may 4,772 ka letra, nakita niya ang ngalan ni Rabin (nga mabasa halin sa ibabaw pa ubos) nga ginatunga sang isa ka linya (Deuteronomio 4:​42, halin sa tuo pa wala) nga ginbadbad ni Drosnin subong “manugpatay nga magapatay.”

Ang matuod, ang Deuteronomio 4:​42 nagahambal tuhoy sa manugpatay-sing-tawo nga nakapatay sing di-hungod. Busa, madamo ang nagmulay sang pamaagi ni Drosnin nga napasad lamang sa iya kaugalingon nga luyag, nagasiling nga ang iya di-sientipiko nga mga metodo sarang magamit sa pagpangita sing kaanggid nga mga mensahe sa bisan ano nga teksto. Apang nanindugan sa sini si Drosnin, nga nagahatag sini nga hangkat: “Kon ang mga nagamulay sa akon makakita sing mensahe nahanungod sa pagpatay sa isa ka Primer Ministro nga nakodigo sa [nobela nga] Moby Dick, mapati ako sa ila.”

Pamatuod Sang Pagkainspirado?

Gintun-an ni Propesor Brendan McKay, sang Department of Computer Science sa Australian National University, ang hangkat ni Drosnin kag gin-usisa sing masangkad paagi sa kompyuter ang sinulatan sa Ingles nga Moby Dick.⁠ * Naggamit sang kaanggid nga metodo nga ginlaragway ni Drosnin, nagsiling si McKay nga nakita niya ang mga “tagna” sa mga pagpatay kanday Indira Gandhi, Martin Luther King, Jr., John F. Kennedy, Abraham Lincoln, kag iban pa. Suno kay McKay, natukiban niya nga “gintagna” man sang Moby Dick ang pagpatay kay Yitzhak Rabin.

Nagabalik sa Hebreong teksto sang Genesis, ginhangkat man ni Propesor McKay kag sang iya mga kaupdanan ang resulta sang mga eksperimento ni Rips kag sang iya mga kaupdanan. Ang panumbungon amo nga ang mga resulta mas wala sing labot sa inspirado nga ginkodigo nga mensahe sangsa metodo kag paagi sang mga manugpanalawsaw​—⁠ang pagpaiguigo sang mga impormasyon ginahimo sa daku nga bahin suno sa luyag sang mga manugpanalawsaw. Nagapadayon ang binais sang mga iskolar sa sini nga punto.

Ang isa pa ka hulusayon nagautwas kon may mga ginasiling nga ining ginkodigo nga mga mensahe hungod nga gintago sa “talaksan” ukon “orihinal” nga Hebreong teksto. Nagsiling si Rips kag ang iya mga masigkamanugpanalawsaw nga nagpanalawsaw sila sa “talaksan, ang ginabaton sa kabilugan nga teksto sang Genesis.” Nagsulat si Drosnin: “Ang tanan nga Biblia sa orihinal nga Hebreong lenguahe nga nagaluntad palareho sing letra por letra.” Apang matuod bala ini? Sa baylo sang isa ka “talaksan” nga teksto, nanuhaytuhay nga mga edisyon sang Hebreong Biblia ang ginagamit karon, pasad sa lainlain dumaan nga mga manuskrito. Samtang wala nagakalainlain ang mensahe sang Biblia, ang indibiduwal nga mga manuskrito indi palareho sing letra por letra.

Madamo nga badbad karon ang pasad sa Leningrad Codex​—⁠ang pinakadaan kompleto nga Hebreong Masoretiko nga manuskrito​—⁠nga ginkopya sang mga tuig 1000 C.⁠E. Apang tuhay nga teksto ang gingamit nanday Rips kag Drosnin, nga amo ang Koren. Si Shlomo Sternberg, isa ka Ortodokso nga rabbi kag eksperto sa matematika sa Harvard University, nagpaathag nga ang  Leningrad Codex “tuhay sa Koren nga edisyon nga gingamit ni Drosnin sing 41 ka letra sa Deuteronomio lamang.” Ang Dead Sea Scrolls naglakip sang mga bahin sang teksto sang Biblia nga ginkopya sang nagligad nga kapin sa 2,000 ka tuig. Ang tigbato sa sini nga mga linukot masami nga tuhay sing talalupangdon sangsa naulihi nga Masoretiko nga mga teksto. Sa iban nga mga linukot, ang pila ka letra gindugang sing madamong beses sa pagpakita sang vowel nga mga tunog, bangod wala pa matukiban ang sistema kon diin ang husto nga pagbutang sing mga vowel. Sa iban nga mga linukot, mas diutay nga mga letra ang gingamit. Ang pagpaanggid sa tanan nga nagaluntad nga mga manuskrito sa Biblia nagapakita nga ang kahulugan sang teksto sang Biblia amo gihapon. Apang, ginapakita man sini sing maathag nga ang tigbato kag kadamuon sang mga letra nanuhaytuhay sa mga teksto sang nagakalainlain nga mga manuskrito.

Ang pag-usisa sa ginakunokuno nga natago nga mensahe nagadepende sa wala gid nagabalhin nga teksto. Ang isa ka letra nga ginbalhin magaguba na sing bug-os sa pagpaagisod​—⁠kag sa mensahe kon may yara gid man. Gintipigan sang Dios ang iya mensahe paagi sa Biblia. Apang wala niya gintipigan ang tagsa ka letra nga indi mabalhin, nga daw subong bala nga sobra sia ka interesado sa indi tanto ka importante nga mga butang subong sang pagbag-o sa pagtigbato sa sulod sang mga siglo. Wala bala sini ginapakita nga wala sia sing gintago nga mensahe sa Biblia?​—⁠Isaias 40:​8; 1 Pedro 1:​24, 25.

Kinahanglan Bala Naton ang Natago nga Kodigo sa Biblia?

Si apostol Pablo maathag gid nga nagsulat nga “ang bug-os nga Kasulatan ginbugna sang Dios kag mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagsabdong, sa pagtadlong sang mga butang, sa pagdisiplina sa pagkamatarong, agod nga ang tawo sang Dios may lubos nga ikasarang, nga nasangkapan sing bug-os para sa tagsa ka maayong buhat.” (2 Timoteo 3:​16, 17) Ang maathag kag talangkod nga mensahe sa Biblia indi tuman kabudlay hangpon ukon sundon, apang madamo nga tawo ang wala nagasapak sa sini. (Deuteronomio 30:​11-14) Ang mga tagna nga ginpresentar sing maathag sa Biblia nagahatag sing malig-on nga sadsaran agod magpati sa pagkainspirado sini.⁠ * Indi kaangay sa natago nga kodigo, ang mga tagna sang Biblia wala nagadepende sa luyag sang indibiduwal, kag wala ini ‘maggikan sa kaugalingon nga pagpatpat.’​—⁠2 Pedro 1:​19-21.

Si apostol Pedro nagsulat nga “indi sa pagsunod sa di-matuod nga mga sugilanon nga ginhimo sing malalangon nga ginpahibalo namon sa inyo ang gahom kag presensia sang aton Ginuong Jesucristo.” (2 Pedro 1:16) Ang ideya tuhoy sa kodigo sa Biblia naghalin sa Judiyong mistisismo, nga nagagamit sang “ginhimo sing malalangon” nga mga metodo nga nagapaburon kag nagapatiko sa maathag nga kahulugan sang inspirado nga teksto sang Biblia. Ang Hebreong Kasulatan mismo maathag nga nagapakamalaut sining mistiko nga paagi.​—⁠Deuteronomio 13:​1-5; 18:​9-13.

Malipayon gid kita nga natigayon naton ang maathag nga mensahe kag panudlo sang Biblia, nga makabulig sa aton sa pagkilala sa Dios! Mas maayo gid ini sangsa pagtinguha nga tun-an ang tuhoy sa aton Manunuga paagi sa pagpangita sa natago nga mga mensahe nga mga resulta sang kaugalingon nga pagpatpat kag imahinasyon sa bulig sang kompyuter.​—⁠Mateo 7:​24, 25.

[Mga nota]