Pinasahi nga Kinaiya sang Tawo

Si Jodie nagapatigayon sa pagbaligya sing mga propiedad. Ginapatigayon niya ang isa ka babayi nga mabaligya ang mga pagkabutang sang napatay nga magulang sang babayi. Samtang nagapangusisa sa palibot sang daan nga dalabukan, nakita niya ang duha ka daan nga mga kahon. Sang ginbuksan niya ang isa sini, nakibot sia. Naputos sa “aluminum foil” ang tig-$100 nga papelon​​—⁠⁠$82,000 tanan! Nagaisahanon lang si Jodie sa kuarto. Ano ang himuon niya? Kuhaon bala niya ang kahon ukon sugiran ang iya kliyente tuhoy sa kuarta?

MAKITA sa sitwasyon ni Jodie ang isa sa mga kinaiya nga nagapatuhay sa aton sa mga sapat. Ang The World Book Encyclopedia nagsiling: “Isa sa pinasahi nga mga kinaiya sang tawo amo ang pagbinagbinag kon ano ang dapat ukon indi dapat himuon.” Indi na maghunahuna pa ang gutom nga ido kon bala kaunon sini ang karne sa lamesa. Apang, may ikasarang si Jodie sa pagbinagbinag kon bala husto ang iya desisyon. Kon taguon niya ang kuarta, nagpangawat na sia, apang mahimo nga indi sia madakpan. Indi iya ang kuarta; apang, wala makahibalo ang iya kliyente. Kag ang kalabanan sang kasilingan ni Jodie magahunahuna nga buang sia kon ihatag niya sa iya kliyente ang kuarta.

Ano ang himuon mo kon ikaw si Jodie? Ang imo sabat sa sini nga pamangkot magadepende sa imo talaksan sa moral, ukon ethics.

Ano ang Kahulugan sang Ethics?

Ang “ethics” amo “ang pagtuon sa mga pamangkot kon ano ang husto kag sayop sa moral.” (Collins Cobuild English Dictionary) Ang awtor nga si Eric J. Easton nagsiling:  “Pareho ang kahulugan sang mga tinaga nga ginhalinan sang ‘ethics’ kag ‘moralidad.’ Ang una nga tinaga Griego (ethikos) kag ang ikaduha Latin (moralis), kag pareho ini nga nagapatuhoy sa impluwensia sang kinabatasan kag tradisyon.”

Madugay na nga ginpat-od sang relihion ang mga talaksan sa moral sang mga tawo. Ang Pulong sang Dios, ang Biblia, nakaimpluwensia sa madamo nga katilingban. Apang, madamo nga tawo sa bug-os nga kalibutan ang nagtamod sa relihioso nga mga talaksan subong indi praktikal kag sa talaksan sang Biblia sa moral subong kinaraan na. Ano ang ila ginsunod? Ang libro nga Ethics in Business Life nagsiling nga ‘ginbuslan na sang sekular nga kaalam ang awtoridad anay sang relihion.’ Sa baylo nga magkadto sa relihion, nagpatuytoy ang madamo sa mga eksperto sa mga talaksan sa moral. Ang propesor sa ethics kag law nga si Paul McNeill nagsiling: “Ang mga eksperto sa talaksan sa moral daw amo na ang mga pari. . . . Nagapatuytoy karon ang mga tawo sa ila talaksan sa moral sa baylo nga sa relihion.”

Kon nagaatubang ikaw sing mabudlay nga mga desisyon, paano mo mahibaluan ang husto kag sayop? Dios bala ang nagapat-od sini ukon ikaw?