Ang Kalatingalahan sang mga Tinuga Nagabayaw kay Jehova

SI Jehova nga Dios mas mataas sangsa ginahunahuna sang di-himpit nga mga tawo. Ang iya mga tinuga sa duta kag sa langit nagahatag sing kadayawan sa iya kag nagapabatyag sa aton sing kahayanghag.—Salmo 19:1-4.

Subong Manunuga kag Soberano sa Bug-os nga Uniberso, si Jehova takus gid nga pamatian kon maghambal sia. Apang ayhan makibot gid kita kon magapakigsugilanon sia sa aton nga mga tawo lamang diri sa duta! Ano abi kon nakighambal sia sa imo, ayhan paagi sa isa ka anghel. Pat-od gid nga magapamati ka. Namati gid ang matarong nga si Job sang nakighambal sa iya ang Dios mga 3,500 ka tuig na ang nagligad. Ano ang matun-an naton gikan sa ginpamulong sang Dios kay Job tuhoy sa duta kag sa materyal nga mga langit?

Sin-o ang Nagpasad sang Duta, kag Sin-o ang Nagakontrol sang Dagat?

Gikan sa buhawi, ginpamangkot sang Dios si Job tuhoy sa duta kag sa dagat. (Job 38:1-11) Wala sing tawo nga arkitekto ang nagpamat-od kon ano dapat ka daku ang duta kag nian nagbulig sa paghimo sini. Nagapaanggid sang duta sa isa ka tinukod, ginpamangkot sang Dios si Job: “Sin-o ang nagpasad sang batong pamag-ang sini?” Indi ang tawo! Masadya nga nagatan-aw ang anghel nga mga anak sang Dios sang gintuga ni Jehova ini nga planeta.

Ang dagat daw isa lamang ka lapsag kon ipaanggid sa Dios, nga malaragwayon nga nagpapanapot sa sini. “Nagsagawak [ini] subong sang paggua [sini] gikan sa taguangkan.” Daw ginlambayan kag ginpintalan sang Dios ang dagat, kag ang pagtaub kag paghunas sang tubig nagadepende sa posisyon sang bulan kag adlaw.

Ang The World Book Encyclopedia nagasiling: “Ang hangin amo ang ginabangdan sang kalabanan nga mga balod sa kalalawran, halin sa gamay nga mga balod tubtob sa higante nga mga balod sa tion sang bagyo nga nagataas sing kapin sa 100 pies (30 metros). . . . Kon magkulpa ang hangin, ang balod padayon nga nagabalulon sa kadaygan sang dagat kag makalakbay sing tuman kalayo gikan sa ginhalinan sini. Nagasuabe ini kag nagalaba. Sa ulihi, ang balod nagasalya sa higad-baybay, nga amo ang dulunan sini.” Ang dagat nagasunod sa sugo sang Dios: “Tubtob diri ka makalambot, kag indi na maglakbang; kag diri ang dulunan sang imo bugalon nga mga balod.”

Sin-o ang Nagapatub-ok sang Pamanagbanag?

Masunod nga ginpamangkot sang Dios si Job tuhoy sa epekto sang kapawa kag sang iban pa nga mga butang. (Job 38:12-18) Wala sing tawo nga makakontrol sa siklo sang gab-i kag adlaw. Malaragwayon nga ginauyatan sang kapawa sa aga ang mga ukbong sang duta kag ginapagpag ang mga malaut. Ang mga makasasala mahimo nga nagahimo sing malain sa “kadulom sang gab-i.” (Job 24:15, 16) Apang nagaalimunaw ang madamo nga malauton sa pamanagbanag.

 Sa kamot sang Dios, ang kapawa sa aga daw subong sang inugpat-in nga nagabilin sing matahom nga marka sa duta. Ang silak sang adlaw may madamo nga duag, amo kon ngaa ang globo daw nagasuksok sing matahom nga panapton. Wala sing papel si Job sa sini kag wala sia makalagulad sa kaidadalman sang dagat agod imbentaryuhon ang mga bahandi sini. Ti, tubtob karon diutay lamang ang nahibaluan sang mga manugpanalawsaw sa mga tinuga sa dagat!

Sin-o ang May Bodega sang Niebe kag Graniso?

Wala sing tawo ang nag-upod sa kapawa ukon sa kadulom sa puluy-an sini ukon nagsulod sa mga bodega sang niebe kag graniso nga ginapunggan sang Dios para sa “adlaw sang pag-away kag inaway.” (Job 38:19-23) Sang gingamit ni Jehova ang graniso batok sa iya mga kaaway sa Gabaon, ‘mas madamo ang napatay sa graniso sangsa napatay sang mga anak ni Israel sa espada.’ (Josue 10:11) Mahimo niya gamiton ang mga graniso, sa indi mahibaluan nga kadakuon, sa paglaglag sa malauton nga mga tawo sa pagpanguna ni Gog, ukon Satanas.—Ezequiel 38:18, 22.

Ang itlog-kadaku nga mga graniso nagpatay sa 25 ka tawo kag naghalit sa 200 pa sa sentral Henan Province, China, sang Hulyo 2002. Tuhoy sa bagyo nga graniso sang 1545, ang Italyano nga eskultor nga si Benvenuto Cellini nagsulat: “Isa ka adlaw nga paglakbay ang amon kalayuon sa Lyons . . . sang ang kalangitan nagdaguhob bangod sang mabaskog kag nagalanog nga mga daguob. . . . Duman ko, katapusan na sang kalibutan sang nagdaguob ang kalangitan sing tuman kabaskog kag sing makakulugmat; gani ginpadulog ko ang akon kabayo sa makadali, samtang nagsugod sa pag-ulan sing puro lang graniso. . . . Nangin subong ini kadaku sa daku nga lemon. . . . Madugaydugay nga nanglambas ang bagyo, apang sang ulihi nag-untat ini. . . Nagpakitaay kami sang amon mga bagras kag mga lagob; apang sang nagpadayon kami sa paglakbay sing mga isa pa ka milya, nakita namon ang kahapayan nga labaw pa sa naeksperiensiahan namon, kag indi ini malaragway. Nagkaladagas ang mga dahon kag nagkalabali ang mga sanga sang tanan nga kahoy; ang mga sapat sa latagon nagkalamatay; madamo man nga mga manugbantay sang panong ang napatay; nakita namon ang dalagku nga mga graniso nga indi mahugakom sang duha ka kamot.”​—Autobiography (Book II, 50), Harvard Classics, Tomo 31, pahina 352-3.

Ano ang mahanabo kon buksan ni Jehova ang iya mga bodega sang niebe kag graniso batok sa iya mga kaaway? Ayhan indi sila makalampuwas kon gamiton niya ang niebe kag graniso agod matuman ang iya kabubut-on.

Kay Sin-o Binuhatan ang Ulan, Tun-og, Nagyelo nga Tun-og, kag Yelo?

Masunod nga ginpamangkot ni Jehova si Job tuhoy sa ulan, tun-og, nagyelo nga tun-og, kag yelo. (Job 38:24-30) Ang Dios amo ang daku nga Manugpaulan, kag bisan ang “kahanayakan nga wala sing dutan-on nga tawo” nagabenepisyo sa sini. Ang ulan, yelo, kag nagyelo nga tun-og wala sing tawhanon nga amay ukon taghimo.

Ang Nature Bulletin nagsiling: “Ang labing katingalahan kag ayhan ang labing importante nga kinaiya [sang yelo] amo nga ang tubig nagahabok samtang nagatig-a . . . Ang yelo nga nagaporma kag nagalutaw sa kadaygan sang diutay nga linaw kon tigtulugnaw nagapaposible para mabuhi ang mga tanom kag mga sapat (isda, kbp.) sa tubig sa idalom.  Kon . . . ang tubig naga-contract kag nagadamol samtang nangin solido, ang yelo mangin mas mabug-at sangsa tubig kag nagalugdang. Madamo pa nga yelo ang magaporma sa kadaygan tubtob mangin solido ang diutay nga linaw. . . . Sa mas mabugnaw nga mga bahin sang kalibutan ang mga suba, diutay ukon daku nga mga linaw, kag bisan ang mga dagat permanente tanan nga magayelo.”

Daku gid ang aton pasalamat nga indi tanan nga katubigan nagayelo! Kag nagapasalamat gid kita nga subong binuhatan ni Jehova, ginapatubo sang ulan kag tun-og ang mga tanom sa duta.

Sin-o ang Nagapahamtang sang mga Pagsulundan sang mga Langit?

Masunod nga ginpamangkot sang Dios si Job tuhoy sa mga langit. (Job 38:31-33) Ang Kima nga konstelasyon masami nakilal-an nga Pleyades, isa ka grupo nga ginatapuan sang pito ka dalagku nga mga bituon kag pila ka magagmay nga mga bituon nga mga 380 ka light-year ang kalayuon gikan sa adlaw. Ang tawo ‘indi makahigot sing hugot sang mga bugkos sang Kima nga konstelasyon,’ sa amo ginahugpong ina nga grupo. Wala sing tawo ang ‘makahubad sa higot sang Kasil nga konstelasyon,’ nga kinaandan na nga ginatawag Orion. Bisan pa nga wala kita makahibalo kon diin sa mga konstelasyon ang gintawag niya nga Mazarot kag Ash nga mga konstelasyon, indi ini makontrol kag magiyahan sang tawo. Indi mabag-o sang tawo ang “pagsulundan sang mga langit,” nga amo ang mga pagsulundan nga nagagiya sa uniberso.

Ang Dios naghimo sing mga pagsulundan nga nagagiya sa tinuga nga mga butang sa langit, nga nagaapektar sa paniempo sang duta, sa paghunas kag pagtaub, sa atmospera, kag sa pagluntad mismo sang kabuhi sa sining planeta. Binagbinaga subong halimbawa ang adlaw. Tuhoy sini, ang The Encyclopedia Americana (1996 Edition) nagsiling: “Ang silak sang adlaw nagahatag sing init kag kapawa sa duta, nagapatubo sang mga tanom, nagapaalisngaw sang tubig gikan sa dagat kag sa iban pa nga katubigan, nagabulig sa pagpatubas sing hangin, kag nagahimo sing madamong iban pa nga mga hilikuton nga kinahanglanon sa pagluntad sang kabuhi sa duta.” Ini man nga reperensia nagsiling: “Agod mahangpan ang daku nga gahom nga ginapanag-iyahan sang silak sang adlaw, dapat lamang binagbinagon sang isa nga ang tanan nga gahom nga yara sa hangin kag sa mga dam kag  sa mga suba kag ang tanan nga gahom nga yara sa kinaugali nga mga gatong subong sang kahoy, karbon, kag langis enerhiya lamang gikan sa adlaw nga ginatago sang isa ka gamay nga planeta [ang duta] nga 150 milyones kilometros ang kalayuon gikan sa adlaw.”

Sin-o ang Naghatag sing Kaalam sa mga Panganod?

Ginsilingan ni Jehova si Job nga binagbinagon ang mga panganod. (Job 38:34-38) Indi masugo sang tawo ang isa ka panganod nga magtuhaw kag magpagua sing tubig. Apang ang mga tawo nagadepende gid sa siklo sang tubig nga ginpasad sang Manunuga!

Ano ang siklo sang tubig? Ang isa ka reperensia nagsiling: “Ang siklo sang tubig may yara apat ka importante nga hugna: pagsupot, pag-alisngaw ukon ebaporasyon, pag-ulan ukon presipitasyon, kag pag-ilig sa mga suba. Ang tubig mahimo temporaryo nga nagasupot sa duta; sa mga dagat, mga linaw, kag mga suba; kag sa wala nagakatunaw nga mga yelo kag dalagku nga mga yelo. Nagaalisngaw ini gikan sa kadaygan sang duta, nagahulas sa mga panganod, nagabalik sa duta subong presipitasyon (ulan ukon niebe), kag sa ulihi nagakadto sa dagat ukon nagaalisngaw liwat pakadto sa atmospera. Halos tanan nga tubig sa duta nagaagi sa siklo sang tubig sing madamo gid nga beses.”​—Microsoft Encarta Reference Library 2005.

Ang puno sing ulan nga mga panganod daw kaangay sang mga tadyaw sang tubig sa langit. Kon patakiliron ini ni Jehova, nagabubo ini sing tuman kadamo nga ulan amo nga ang yab-ok nagalunang kag ang duta nagakapot. Ang Dios makapaulan ukon makapugong sa sini.—Santiago 5:17, 18.

Ang ulan masunson nga may upod nga kilat, apang indi ini mapahanabo sang tawo agod paayawan ang iya luyag. Ang mga kilat ginalaragway subong nga nagareport sa Dios kag nagasiling, “Yari kami.” Ang Compton’s Encyclopedia nagsiling: “Ang kilat nagapatubas sing importante nga mga pagbalhin sa kemika sa atmospera. Kon nagapangilat, nagapatubas ini sing tuman nga kainit nga nagahiusa sang nitrohena kag oksiheno sa pagporma sing nitrate kag iban pa nga mga elemento. Ini nga mga elemento nagatupa sa Duta upod sa ulan. Sa sining paagi, ang atmospera padayon nga nagabulig sa paghatag sing sustansia nga kinahanglan sang duta sa pagpatubo sing mga tanom.” Ang bug-os nga ihibalo tuhoy sa kilat isa gihapon ka tanhaga para sa tawo apang indi para sa Dios.

Ang mga Kalatingalahan sang Pagpanuga Nagahatag sing Kadayawan sa Dios

Ang mga kalatingalahan sang pagpanuga nagapakataas gid sa Manunuga sang tanan nga butang. (Bugna 4:11) Mahimo nga nagdayaw gid si Job sa ginsiling ni Jehova tuhoy sa duta kag sa tinuga nga mga butang sa langit!

Indi lamang tuhoy sa katingalahan sang mga tinuga nga aton ginbinagbinag bag-o lang ang ginpamangkot kag ginlaragway kay Job. Walay sapayan sini, bisan ang mga nabinagbinag naton nagapahulag na sa aton sa pagtu-aw: “Tan-awa! Ang Dios mas mataas sangsa masarangan naton mahibaluan.”—Job 36:26.

[Credit Line sang retrato sa pahina 14]

Snowflake: snowcrystals.net

[Credit Lines sang retrato sa pahina 15]

Pleiades: NASA, ESA and AURA/Caltech; fish: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./William W. Hartley