Nahibaluan Mo Bala?
Nahibaluan Mo Bala?
Ano ang natabo sa kaban sang katipan?
Para sa mga Israelinhon, ang kaban sang katipan simbulo sang presensia sang Dios. (Exodo 25:22) Ini nga kaban sagrado kag human sa kahoy nga ginkulapan sing bulawan. Diri ginsulod ni Moises ang duha ka tapitapi nga bato nga nasulatan sang Kasuguan. Sang mag-istar sa kahanayakan ang mga Israelinhon, ang Kaban gintago sa Labing Balaan nga bahin sang layanglayang nga tilipunan. (Exodo 26:33) Sang ulihi, ang Kaban ginbutang sa Labing Balaan nga bahin sang templo ni Solomon.—1 Hari 6:19.
Ang katapusan nga pagsambit sa Kaban mabasa sa 2 Cronica 35:3, sang ginbalik ini ni Hari Josias sa templo sang 642 B.C.E. Ang Kaban mahimo nga ginkuha sang iya ginbuslan nga hari nga si Manases, nga isa ka apostata kag amo ang nagbutang sang idolo sa templo. Ukon mahimo nga ginkuha ini kag gintago sang tion nga ginpakay-o ni Josias ang templo. (2 Cronica 33:1, 2, 7; 34:1, 8-11) Pagkatapos sini, wala na nagsambit pa ang Biblia parte sa Kaban. Wala na ini malakip sa listahan sang mga butang nga ginkuha sa templo sang ginlutos sang mga taga-Babilonia ang Jerusalem sang 607 B.C.E.—2 Hari 25:13-17.
Wala nagsambit ang Kasulatan kon bala ginbalik ang Kaban sa Labing Balaan nga bahin sang templo nga ginpatindog liwat ni Zerubabel ukon kon bala may ginpahimo nga lain pa nga Kaban.—Esdras 1:7-11.
Sin-o ang mga tawo sa Biblia nga ginatawag Santiago?
Apat ka tawo ang gintawag nga Santiago sa Biblia, amo nga pirme kita nagapalibog kon sin-o gid ang gintumod sini. * Ang isa ka Santiago amo ang amay sang apostoles nga si Judas (indi ang Iscariote). Magluwas sa sini, wala na sing iban nga impormasyon parte sa iya.—Lucas 6:16; Binuhatan 1:13.
Ang ikaduha amo ang anak ni Zebedeo. Ini nga Santiago utod ni Juan, kag sila nga duha mga apostoles ni Jesus. (Mateo 10:2) Ang iya iloy mahimo nga amo si Salome nga utod sang iloy ni Jesus. (Ipaanggid ang Mateo 27:55, 56 sa Marcos 15:40, 41 kag Juan 19:25.) Kon amo, mahimo nga pakaisa ni Jesus si Santiago. Isa sia ka mangingisda, kag sila sang iya utod, kaupod nanday Pedro kag Andres sa pagpangisda.—Marcos16-19; Lucas 5:7-10.
Ang ikatlo amo si Santiago nga anak ni Alfeo, kag apostoles man ni Jesus. (Marcos 3:16-18) Ginalaragway sia subong si “Santiago nga Kubos” sa Marcos 15:40. Mahimo nga gintawag sia nga “Kubos” bangod mas gamay ukon manghod sia sangsa kay Santiago nga anak ni Zebedeo.
Ang katapusan amo ang anak nanday Jose kag Maria, utod ni Judas kag utod sa iloy ni Jesus. (Marcos 6:3; Galacia 1:19) Sang panahon sang ministeryo ni Jesus, si Santiago indi pa niya disipulo. (Mateo 12:46-50; Juan 7:5) Pero, antes sang Pentecostes 33 C.E., si Santiago nagpangamuyo upod sa iya iloy kag mga utod sa naibabaw nga hulot sa Jerusalem. (Binuhatan 1:13, 14) Sang ulihi, si Santiago nangin kilala nga katapo sang kongregasyon sa Jerusalem kag sia ang nagsulat sang tulun-an sa Biblia nga Santiago.—Binuhatan 12:17; Santiago 1:1.
[Nota]
^ par. 7 Sa orihinal nga lenguahe, palareho ang ngalan sang iban nga tawo sa Biblia. Sa iban nga mga lenguahe subong sang Hiligaynon, ginatawag sila nga Santiago. Sa iban naman ginatawag sila nga Jacob. Ang prase nga “Abraham, Isaac kag Jacob” madamo nga beses nga mabasa sa Biblia, kag sa Mateo 1:16, si Jacob ginsambit subong “amay ni Jose nga bana ni Maria.”
