SUGILANON SANG KABUHI
Ang Palanublion nga Nakalab-ot sa Pito ka Henerasyon
Nagasiling ang mga tawo nga daw si Tatay gid ako. Ang akon bayhon, mga mata, kag pagkapalalahog napanubli ko sa iya. Pero may ginpapanubli pa sia sa akon—isa ka palanublion nga ginpakabahandi sang pito ka henerasyon sang amon pamilya. Tuguti ninyo ako sa pagpaathag.
Sang Enero 20, 1815, ang akon katigulangan nga si Thomas (1) a Williams natawo sa Horncastle, England. Pagligad sang duha ka tuig, napatay ang iya iloy, gani sia kag ang tatlo niya ka utod ginpadaku sang ila amay nga si John Williams. Gintudluan ni John si Thomas sing pagpamanday, pero lain nga obra ang gusto ni Thomas.
Dayon nagdamo ang nangin interesado liwat sa relihion sa bug-os nga England. Ang manugwali nga si John Wesley naghalin sa Church of England kag nagtukod sang Society of Methodists, isa ka grupo nga nagapadaku sang personal nga pagtuon sa Biblia kag pag-ebanghelyo. Madasig nga naglapnag ang mga panudlo ni Wesley, kag ginbaton gid ini sang pamilya Williams. Nangin manugwali sang Wesleyan si Thomas kag gilayon nga nagboluntaryo nga magmisyonero sa South Pacific. Sang Hulyo 1840, sia kag ang iya palangasaw-on nga si Mary, (2) nag-abot sa Lakeba Island, b sa Fiji, isa ka gamay nga isla nga may bulkan kag ginaistaran sadto sang mga kanibal.
PAGPUYO SA TUNGA SANG MGA KANIBAL
Sang primero nga mga tuig nanday Thomas kag Mary sa Fiji, grabe gid ang ila naagyan nga kabudlayan. Nagbantala sila sing malawig nga mga inoras sa dinumaan nga kahimtangan kag mainit nga klima. Gin-atubang man nila ang makakulugmat nga mga kahimtangan—inaway sang mga tribo, pagpangkuga sa mga balo, pagpamatay sa mga lapsag, kag kanibalismo—kag kalabanan sang mga tawo diri indi magbaton sa ila mensahe. Si Mary kag ang iya subang nga bata nga si John nagmasakit kag diutayan lang mapatay. Sang 1843, si Thomas nagsulat: “Daw indi ako kabalo kon ano ang himuon ko. . . . Daw mabuang ako.” Apang nakabatas sila ni Mary bangod sa kusog nga ila natigayon sa pagtuo kay Jehova nga Dios.
Gingamit ni Thomas ang iya abilidad sa pagpamanday paagi sa pagtukod sing una nga balay sa Fiji nga ang estilo gin-ilog sa mga balay sa Europa. Ang balay may mataas nga salog kag iban pa nga bag-o nga desinyo, kag madamo nga taga-Fiji ang nangin interesado sa sini. Antes matapos ang balay, nagbata si Mary sang iya ikaduha nga bata nga si Thomas Whitton (3) Williams, nga amo ang akon katigulangan nga lolo.
Sang 1843, ang tatay nga si Thomas nagbulig sa pagbadbad sang Ebanghelyo ni Juan sa Fijian, nga isa ka mabudlay gid nga hilikuton. c Apang isa sia ka maayo nga antropologo nga maid-id sa mga detalye. Ginsulat niya ang iya napanalawsawan sa iya libro nga Fiji and the Fijians (1858), nga isa ka dumaan nga rekord parte sa kabuhi sa Fiji sang ika-19 nga siglo.
Bangod sang iya 13 ka tuig nga pagpangabudlay sa Fiji, nagluya ang panglawas ni Thomas, gani nagsaylo sila sang iya pamilya sa Australia. Sa tapos sang madugay nga pagpangalagad subong bantog nga klerigo, napatay si Thomas sa Ballarat, Victoria, sang 1891.
“BULAWAN” SA KATUNDAN
Sang 1883, si Thomas Whitton Williams kag ang iya asawa nga si Phoebe, (4) nagsaylo upod sa iya gamay nga pamilya sa Perth, Western Australia. Ang ila ikaduha nga bata nga si Arthur Bakewell (5) Williams, ang lolo ni lolo, nuebe anyos sa sina nga tion.
Sang 22 anyos si Arthur, nagtrabaho sia sa Kalgoorlie, isa ka nagauswag nga banwa nga may minahan sang bulawan nga mga 600 kilometros sa sidlangan sang Perth. Nakabasa sia didto sing pila ka literatura nga ginbalhag sang Internasyonal nga mga Estudyante sang Biblia, nga amo ang tawag sa mga Saksi ni Jehova sadto. Nagsuskriber man sia sing Zion’s Watch Tower. Bangod nanamian sia sa iya nabasa, ginsugid ni Arthur sa iban ang iya bag-o nga natun-an kag naghiwat sia sing pagtilipon para tun-an ang Biblia. Sa sining simple nga pagtilipon nagsugod ang hilikuton sang mga Saksi ni Jehova sa Western Australia.
Ginsugiran man ni Arthur ang iya pamilya sa iya natun-an. Ginbuylugan man sang iya tatay nga si Thomas Whitton ang pagpakig-upod ni Arthur sa mga Estudyante sang Biblia apang wala madugay napatay sia. Ang iya nanay nga si Phoebe, kag ang iya mga manghod nga sanday Violet kag Mary, nangin mga Estudyante sang Biblia man. Si Violet nangin bug-os tion nga ebanghelisador ukon payunir. Si Arthur nagsiling nga sia ang “pinakamaayo kag labing makugi kag matutom nga payunir sang Western Australia.” Mahimo nga may pinasulabi si Arthur, pero ang halimbawa sang kakugi ni Violet nakaimpluwensia gid sa masunod nga henerasyon sang mga Williams.
Sang ulihi, nangasawa si Arthur kag nagsaylo sa Donnybrook, isa ka banwa nga madamo sing prutas sa bagatnan-katundan sang Western Australia. Ginbansagan sia didto sing “Old Mad 1914!” bangod sang iya makugi nga pagbantala sang mga tagna sang Biblia parte sa sina nga tuig. d Nag-untat ang pagsunlog sa iya sang nag-ibwal ang Bug-os Kalibutan nga Inaway I. Pirme ginapanaksihan ni Arthur ang iya mga kostumer sa iya balaligyaan, diin nagadispley sia sang mga literatura sa Biblia sa bintana. Nabutang man sa bintana ang karatula nga nagatanyag sing 100 ka pound kay bisan sin-o nga makapamatuod sang Trinidad—ang wala nabase sa Kasulatan nga doktrina nga ginsikway gid ni Arthur. Wala gid sing nakakuha sang kuarta.
Ginahiwat sa balay sang mga Williams ang grupo nga pagtuon sa Biblia kag mga miting sang kongregasyon sa Donnybrook. Sang ulihi, si Arthur nagpatindog sing Kingdom Hall ukon tilipunan sa banwa, nga isa sa una nga mga Kingdom Hall sa Western Australia. Sa edad nga mga 70 anyos, nagasuksok sia sing amerikana
kag kurbata, nagasakay sa iya tigulang nga kabayo nga si Doll, kag nagabantala sa bug-os nga distrito sang Donnybrook.Nag-ilog gid kay Arthur ang iya kabataan, nga hipuson kag talahaon, pero makugi. Ang iya bata nga si Florence (6) nangin misyonera sa India. Ang iya bata nga sanday Arthur Lindsay (7) kag Thomas, pareho sa ila amay, nangin mga gulang man sa kongregasyon sa malawig nga tion.
MATAM-IS NGA LADY WILLIAMS
Si Arthur Lindsay Williams, ang akon lolo sa tuhod, kilala gid kag palangga sang mga tawo bangod mabuot sia. May tion sia pirme sa mga tawo kag ginatahod niya sila. Kampeon man sia nga manugwasay, sa sulod sang 12 ka tuig, nagdaug sia sa 18 ka kompetisyon sa pagpangwasay sang kahoy.
Apang, si Arthur wala nalipay sang ang iya dos anyos nga bata nga si Ronald (8) (ang akon lolo), nagkuha sang wasay kag ginwasay ang gamay nga puno sang mansanas sa tupad sang balay. Ginbugkusan sing maayo sang nanay ni Ronald ang kahoy, kag sang ulihi nagbunga ini sing tama katam-is. Ginngalanan ini nga mansanas nga Lady Williams, ining bag-o nga bariedad amo ang ginhalinan sang mansanas nga Cripps Pink, isa sa kilala nga bariedad sang mansanas sa bilog nga kalibutan.
Sang ulihi si Ronald, ukon Gramp, nga amo ang tawag ko sa iya, naghimo sing mas maayo nga mga buluhaton. Tinuig sila nga nagboluntaryo ni Lola sa mga proyekto sang pagpanukod sang mga Saksi sa Australia kag Solomon Islands. Halos 80 anyos na karon si Gramp, kag isa gihapon sia ka gulang sa kongregasyon kag nagabulig sa pagpatindog kag pagkay-o sang mga Kingdom Hall sa Western Australia.
PAGPABALOR SA AKON PALANUBLION
Bilang pagsunod sa napanubli sang amon pamilya, ang akon mga ginikanan nga sanday Geoffrey (9) kag Janice (10) Williams, nanikasog gid sa pagpadaku sa akon (12) kag sa akon manghod nga si Katharine (11) nga pabaloran ang Cristianong mga prinsipio. Gin-aplikar ko ina nga mga prinsipio sa edad nga 13 anyos. Sang nagtambong ako sa isa ka Cristianong asembleya, nabatian ko si John E. Barr, nga miembro sang Nagadumala nga Hubon sang mga Saksi ni Jehova, nga nagapalig-on sa mga pamatan-on: “Indi ninyo pag-uyangi ang inyo labing hamili nga butang—ang kahigayunan nga makilala kag mahigugma si Jehova.” Pagkagab-i sadto gindedikar ko ang akon kabuhi kay Jehova. Pagligad sang duha ka tuig, nagpayunir ako.
Sa karon, nanamian ako sa pagbantala sing bug-os tion upod sa akon asawa nga si Chloe, sa Tom Price, isa ka naligwin nga banwa nga may mga minahan sa aminhan-katundan sang Western Australia. Nagatrabaho kami sing part-time para matigayon ang amon mga kinahanglanon. Ang akon mga ginikanan kag ang akon manghod nga si Katharine, kag ang iya bana nga si Andrew, nagapayunir sa Port Hedland, mga 420 ka kilometro pakadto sa aminhan. Ako kag si Tatay mga gulang man sa kongregasyon.
Pito ka henerasyon pabalik, ang akon katigulangan nga si Thomas Williams determinado nga alagaron si Jehova nga Dios. Ginpapanubli sa akon ina nga pagtuo kag pag-alagad. Pagpakamaayo gid sa akon nga matigayon ko inang bugana nga espirituwal nga palanublion.
a Ang numero nagapatuhoy sa mga indibiduwal sa piktyur sa ubos.
b Gintawag sadto nga Lakemba Island, makita ini sa Lau Group sa sidlangan sang Fiji.
c Ang misyonero nga si John Hunt nagbadbad sang kalabanan sa Bag-ong Katipan sa Fijian nga ginbalhag sang 1847. Talalupangdon gid ini nga badbad kay gingamit sini ang ngalan sang Dios nga “Jiova.”
d Tan-awa ang topiko sa apendise nga “1914—Isa ka Importante nga Tuig sa Tagna sang Biblia” sa libro nga Ano Gid ang Ginatudlo sang Biblia? nga ginbalhag sang mga Saksi ni Jehova kag mabasa man online sa www.ps8318.com/hil.