CHAPIT 11

Èske m ka fè zanmi sou Entènèt?

Ki fason ou pi alèz pou w pale ak moun?

□ Fasafas

□ Nan telefòn

□ Sou Entènèt

Ak kiyès ou pi alèz pou w pale?

□ Elèv nan klas yo

□ Fanmi m

□ Kretyen parèy mwen

Ki kote lè w ye ou pi alèz pou w pale?

□ Nan lekòl

□ Lakay

□ Lè m al nan reyinyon

GADE repons ou bay pou premye kesyon an. Èske w di ou pi alèz pou w pale sou Entènèt pase fasafas? Si se sa, ou pa poukont ou. Gen anpil jèn ki al sou Entènèt pou yo ka fè zanmi. Men sa yon jèn fi ki rele Elaine fè konnen: “Sa bèl pou rankontre moun sou Entènèt, moun ou te ka pa janm rankontre nan lavi w.” Tammy ki gen 19 an wè bagay yo menm jan an, li di: “Si w ap pale ak yon moun fasafas epi li montre sa w ap di a pa enterese l, pa gen anyen w ka fè pou sa. Alòske se pa menm jan an si se sou Entènèt w ap pale avè l.”

Kounye a gade repons ou bay pou dezyèm ak twazyèm kesyon an. Ou pa bezwen sezi si w wè li pi fasil pou w pale ak elèv lekòl ou yo pase pou w pale ak frè ak sè nan kongregasyon an. Jasmine, ki gen 18 an, di: “Nan lekòl mwen, li pi fasil pou w jwenn moun ki enterese nan menm bagay avè w. Sa fè l pi fasil pou w pale avè yo.”

 Apre tout sa n fin di la yo, sanble li pi fasil pou se sèlman ak elèv lekòl ou yo ou santi w alèz pou w pale sou Entènèt. Tammy rekonèt pandan yon tan se sa li te fè, li di: “Tout zanmi m yo nan lekòl la te konn pale sou Entènèt, e m pa t vle parèt diferan.” * Natalie ki gen 20 an te kreye yon paj wèb pou l ka toujou kenbe kontak ak zanmi l yo, li di: “Teknoloji a ap avanse. Gen nouvo fason pou w kominike, e youn nan fason m pi renmen se pale sou Entènèt.”

Gade danje yo

Pa gen dout nan sa, pou kèk moun, li pi fasil pou yo fè zanmi sou Entènèt. Men sa Natalie di: “Lè w ap pale sou Entènèt, ou santi ou pi alèz pou w pale pase si w te fasafas.” Tammy panse menm bagay la. Li di: “Si w timid, pale sou Entènèt ba w posiblite pou w pi byen reflechi ak sa w ap di.”

Men, gen anpil danje lè w pale sou Entènèt, e w t ap montre w pa saj si w pa veye danje yo. Ann pran yon egzanp. Èske w t apral pase nan yon wout ou konnen ki plen danje ak je w tou mare? Jamè! Donk, ou bezwen veye danje ki genyen nan pale sou Entènèt.

Annou gade danje ki genyen lè w ap eseye fè zanmi sou Entènèt. Elaine te renmen pase tan sou Entènèt ap pale ak moun li pa konnen, men sa l di: “Lè w sou Entènèt, li fasil pou w pale ak moun ki pa vle w konn kiyès yo ye toutbon. Nan kèk minit, yo fè yon seri remak ki gen rapò ak sèks, oswa yo ka poze w yon seri kesyon tankou si w vyèj, si w konn fè sèks nan bouch, oubyen yo ka mande pou nou fè kòmsi nou t ap fè sèks.”

 Men, e si se ak yon moun ou konnen w ap pale? La ankò, ou bezwen fè atansyon. Men sa Joan di: “Ou ka vin ap pase twòp tan ap pale ak yon moun ki pa menm sèks avè w, menmsi moun sa a se zanmi w li ye. Plis ou pase tan ap pale ak moun sa a, se plis w ap vin pwòch li, e konvèsasyon an ka vire sou renmen.”

“Moun k ap kache sa yo ye”

Wa David te byen konn sa sa vle di evite gen move zanmi. Men sa li te ekri: “Mwen pa mele ak moun k ap twonpe moun, e mwen pa pran pa ak moun k ap kache sa yo ye.” — Sòm 26:4.

Lè w sou Entènèt, èske w konn pale ak mòd moun David pale de yo la a? Ki lè moun ki sou Entènèt yo “kache sa yo ye” toutbon? ․․․․․

Yon lòt bò, èske se ou menm k ap kache moun ou ye lè w sou Entènèt? Abigail, ki konn ap tchat, di: “Mwen konn kòmanse pale ak kèk moun, epi mwen pran pòz mwen se yon lòt moun pou m ka kontinye pale sou sijè ki enterese moun m ap pale avè l la.”

Gen yon fi ki rele Leanne ki itilize yon lòt metòd. Li di:  “Mwen te toujou konn ap pale ak yon tigason ki nan yon kongregasyon ki pa twò lwen m. Sa pa t pran tan pou youn di lòt santiman l gen pou li. Lè paran m pase bò kote m, m te konn kouri retire paj konvèsasyon nou t ap fè a. Konsa, yo pa t janm konn sa m t ap regle. M pa kwè yo t ap janm panse pitit fi 13 an yo a t ap nan ekri powèm damou bay yon tigason ki gen 14 an. Yo pa t janm panse yon bagay konsa te ka rive.”

Pwoteje tèt ou

Gendelè pa gen anyen mal pou w pale sou Entènèt. Pa egzanp, anpil moun, kit se granmoun kit se jèn, sèvi ak Entènèt pou yo pran nouvèl zanmi yo. Si se ka pa w, èske gen prekosyon ou ta dwe pran? Ann egzamine pwen ki vin apre yo.

● Veye sou kantite tan w ap pase sou Entènèt, e pa kite l pran nan tan w ta dwe pase ap fè bagay ki enpòtan, tankou dòmi. Gen yon jèn ki rele Brian ki di: “Gen kèk jèn nan lekòl la ki di yo konn ret sou Entènèt jiska twazè dimaten.” — Efezyen 5:15, 16.

● Pale sèlman ak moun ou konnen oswa ak moun ou ka verifye kiyès yo ye toutbon. Gen moun ki san prensip moral k al sou Entènèt pou yo chèche pwofite jèn ki pa gen eksperyans. — Women 16:18.

 ● Pran prekosyon lè w ap achte oswa vann sou Entènèt. Pran anpil prekosyon lè w ap bay enfòmasyon pèsonèl. Si se pa sa, yo ka vòlè kòb ou, oswa lòt bagay mal ka rive w. — Matye 10:16.

● Lè w ap voye foto bay zanmi w, mande tèt ou: ‘Èske foto sa a montre mwen se yon moun k ap sèvi Bondye vre?’ — Tit 2:7, 8.

● Menm jan w t ap fè si w ta ap pale ak yon moun fasafas, si konvèsasyon w ap fè sou Entènèt la ta vire  sou “bagay [...] [ki] pa konvnab”, sispann konvèsasyon an. — Efezyen 5:3, 4.

● Toujou veye sou fason w ap sèvi ak Entènèt. Si w ap ‘kache moun ou ye a’ pou paran w, gen yon bagay dwòl. Men sa yon jèn ki rele Kari di: “Mwen di manman m tout bagay. Mwen montre l sa m ap fè lè m sou Entènèt.” — Ebre 13:18.

“Li bon pou w tann!”

Li nòmal pou w vle gen zanmi. Bondye kreye lòm yon fason pou yo kontan lè yo avèk lòt moun (Jenèz 2:18). Donk, si w santi ou vle gen zanmi, sa ann amoni ak jan Bondye kreye w la! Jis veye sou fason w chwazi zanmi w.

W ap jwenn bon zanmi si w suiv prensip Bondye yo. Gen yon tifi ki gen 15 an ki wè sa, li di: “Li difisil pou w jwenn yon zanmi ki renmen Jewova e ki renmen w tou, men lè w resi jwenn li, ou wè li bon pou w tann!”

NAN LÒT CHAPIT LA:

Èske se vre pawòl pa ka blese moun? Tripotay ka blese w tankou yon kout epe. Ki sa w ka fè pou w sispann li?

[Nòt anba paj]

VÈSÈ KLE

“Mwen pa mele ak moun k ap twonpe moun, e mwen pa pran pa ak moun k ap kache sa yo ye.” — Sòm 26:4.

MEN YON IDE

Lè w sou Entènèt, tan an pase vit! Donk, fikse yon kantite tan w dwe pase epi respekte l. Si sa nesesè, mete yon alam pou fè w konnen lè lè a rive.

ÈSKE W TE KONNEN?

Yon moun ki gen move entansyon ka rive jwenn ou sou Entènèt avèk kèk enfòmasyon sèlman, tankou siyati w, non lekòl ou ak nimewo telefòn ou.

SA M KONTE FÈ

Mwen ta renmen limite kantite tan mwen pase sou Entènèt, m ap pase ․․․․․ chak semèn. Men sa m ap fè pou sa ․․․․․

Men sa m ap fè si pandan m sou Entènèt yon moun mwen pa konnen vin ap pale avè m ․․․․․

Men sa mwen ta renmen mande paran m sou sijè sa a ․․․․․

KI SA W PANSE?

● Ki avantaj e ki dezavantaj ki genyen lè w pale ak yon moun sou Entènèt ak lè w pale avè l fasafas?

● Poukisa li fasil pou w kache moun ou ye lè w ap pale sou Entènèt?

● Kòman w ka kontwole kantite tan w ap pase sou Entènèt?

● Site kèk ka kote pale sou Entènèt ka ede w.

[Antrefilè nan paj 103]

“Nan lis moun m gen kontak avè yo sou Entènèt, ou pap jwenn moun mwen pa konnen. Donk, si moun nan pa t deja zanmi m, se pa sou Entènèt m pral fè zanmi avè l.” — Joan.

[Foto nan paj 100, 101]

Èske w t apral pase nan yon wout ou konnen ki plen danje ak je w tou mare? Jamè! Donk, ou bezwen veye danje ki genyen nan pale sou Entènèt.