Al gade sa k anndan l

Ale nan lis ki di sa k anndan l lan

Byografi

Nou te aprann pou n pa janm di Jewova non

Nou te aprann pou n pa janm di Jewova non

APRE yon siklòn te fin pase, rivyè a te sal anpil e dlo a te desann ak anpil gwo wòch. Nou te vle travèse al sou lòt bò rivyè a, men dlo a te tèlman fò, li te ale ak pon an. Mwen menm ak Harvey, mari m, ansanm ak moun ki t ap entèprete pou nou nan lang amis lan te pè e nou pa t ka fè anyen. Nou te kòmanse travèse rivyè a pandan lòt frè yo te ret sou lòt bò a ap gade nou ak kè sote. Toudabò, nou te fè ti machin nou an antre nan bak yon gwo kamyon e pa t gen kòd oswa chenn pou kenbe l pou l pa t glise. Annapre, kamyon an te kòmanse travèse rivyè a tou dousman. Sa te parèt pran yon pakèt tan pou n travèse rivyè a, men nou te reyisi fè sa toutpandan nou t ap sipliye Jewova. Sa te rive nan ane 1971. Lè sa a, nou te nan pati lès peyi Taywann, plizyè milye kilomèt parapò ak peyi nou. Kite m rakonte nou istwa nou.

NOU TE APRANN RENMEN JEWOVA

Harvey te gen kat frè e se li ki te pi gran. Fanmi Harvey te pran laverite nan Midland Junction, nan lwès peyi Ostrali, pandan kriz ekonomik ane 1930 yo. Pandan Harvey t ap grandi, li te aprann renmen Jewova e li te batize lè l te gen 14 an. Harvey pa t pran tan pou l konprann li pa dwe refize responsablite yo ba li nan kongregasyon an. Kòm li te timoun, yon lè li pa t aksepte li Toudegad nan reyinyon paske li te panse li pa t kalifye. Men, gen yon frè ki te ede Harvey reflechi yon lòt jan e ki te di l: “Lè yon moun nan òganizasyon Jewova a mande w fè yon bagay, li panse w ka fè l!” — 2 Kor. 3:5.

Mwen te pran laverite nan peyi Angletè, menm jan ak manman m ak pi gran sè m nan. Papa m te aksepte laverite jis annapre, men, okòmansman, li te opoze. Mwen potko menm gen dizan lè m te batize, aktout papa m pa t dakò. Mwen te gen objektif pou m vin pyonye epi pou m vin misyonè. Men papa m pa t dakò pou m te vin pyonye toutotan m potko gen 21 an. Mwen pa t vle tann tout tan sa a. Donk, lè m te gen 16 an, li te ban m pèmisyon pou m al viv nan peyi Ostrali ansanm ak pi gran sè m nan ki te deja ap viv nan peyi sa a. Finalman, lè m te gen 18 an, mwen te kòmanse sèvi antanke pyonye.

Jou maryaj nou an 1951.

Mwen te rankontre Harvey nan peyi Ostrali. Nou toule de te vle sèvi Jewova antanke misyonè. Nou te marye an 1951. Apre nou te fin fè dezan ap sèvi antanke pyonye ansanm, yo te mande nou pou n al nan sèvis sikonskripsyon. Sikonskripsyon nou an se te yon gwo tèritwa nan lwès peyi Ostrali, se sa k fè nou te konn fè anpil tan ap kondui nan gwo savann ki sèch pou n al yon seri kote ki byen lwen.

RÈV NOU AN REYALIZE

Gradyasyon Lekòl Galaad nan Yankee Stadium an 1955.

Nan ane 1954, yo te envite nou nan 25yèm klas Lekòl Galaad. Rèv nou te genyen pou n vin misyonè a te sou wout pou l reyalize! Nou te rive Nouyòk nan bato, e nou te kòmanse ak kou yo nan Bib la seryezman. Nan Lekòl la, nou te oblije aprann espayòl tou. Men, li te difisil pou Harvey aprann lang sa a paske li pa t ka pwononse “r” yo byen.

Pandan kou a, frè ki t ap bay fòmasyon yo te fè konnen si gen moun ki enterese pou y al sèvi nan peyi Japon yo ka bay non yo pou yo aprann lang japonè. Nou te prefere kite òganizasyon Jewova a chwazi pou nou. Annapre, frè Albert Schroeder, youn nan frè ki t ap bay fòmasyon yo, te vin konnen nou pa t bay non nou. Li te di nou: “Fè yon ti reflechi plis sou sa.” Men, kòm nou pa t janm bay non nou, frè Schroeder te di nou: “Mwen menm ak lòt frè k ap fè kou yo te bay non nou pou nou. Gade pou n wè si n ka aprann japonè.” Harvey te aprann lang sa a byen fasil.

Nou te rive nan peyi Japon an 1955. Lè sa a, te gen sèlman 500 pwoklamatè nan tout peyi a. Harvey te gen 26 an e m te gen 24 an. Yo te voye n al sèvi nan vil Kobe, yon vil ki bò lanmè, e nou te fè katran ap sèvi la. Apre sa, nou te kontan anpil lè yo te mande n pou n tounen nan sèvis sikonskripsyon, e lè sa a, nou t al sèvi toupre vil Nagoya. Nou te renmen tout aspè nan sèvis la: frè ak sè yo, manje yo, peyizaj la. Men, sa pa t pran tan pou n te vin jwenn yon lòt okazyon kote n pa t ka di Jewova non.

YON NOUVO RESPONSABLITE AK DIFIKILTE SA TE POTE

Mwen menm ak Harvey ak lòt misyonè, nan vil Kobe nan peyi Japon, an 1957.

Apre nou te fin fè twazan ap sèvi nan sikonskripsyon, filyal peyi Japon an te mande nou si n t ap dispoze al sèvi nan peyi Taywann pou n preche moun nan tribi Amis yo. Te gen kèk frè nan tribi sa a ki te vin aposta, e filyal peyi Taywann nan te bezwen yon frè ki pale japonè byen pou ede rezoud pwoblèm nan *. Nou te renmen travay nou t ap fè nan peyi Japon, se sa k fè li te vrèman difisil pou n pran yon desizyon. Men, Harvey te aprann pou l pa janm di non lè yo ba l yon responsablite, donk, nou te dakò ale.

Nou te rive nan mwa novanm 1962. Lè sa a, Taywann te gen 2 271 pwoklamatè e pifò nan yo se te moun nan tribi Amis. Donk, premye bagay nou te bezwen fè se aprann chinwa. Sèl sa n te genyen se te yon liv pou n aprann chinwa ak yon pwofesè ki pa t pale anglè, men nou te rive aprann lang nan.

Yon ti tan apre nou te fin rive Taywann, yo te nome Harvey siveyan filyal la. Filyal la te piti, se sa k fè Harvey te kapab fè travay biwo toutpandan li te kontinye ap ede frè nan tribi Amis yo pandan twa semèn, chak mwa. Tanzantan, li te konn sèvi kòm siveyan distri tou, san konte li te konn bay diskou nan asanble. Harvey te ka bay diskou nan lang japonè e frè nan tribi Amis yo t ap konprann. Men, gouvènman an te otorize relijyon yo fè rasanbleman nan lang chinwa sèlman. Se sa k fè, malgre Harvey pa t fin fò nan lang chinwa, li te bay diskou nan lang sa a pandan yon frè t ap tradui pou moun nan tribi Amis yo.

Lè sa a, peyi Taywann te anba lalwa masyal, se sa k fè frè yo te oblije chèche jwenn otorizasyon pou yo fè rasanbleman. Li pa t fasil pou moun jwenn otorizasyon, e lapolis te konn pran tan pou yo bay li. Si lapolis pa t bay otorizasyon an anvan semèn asanble a, Harvey te konn annik al chita nan pòs polis la jiskaske yo bay li. Piske polisye yo te konn jennen lè yo wè yon etranje ret ap tann nan pòs polis la, yo te konn bay otorizasyon an byen vit.

PREMYE FWA M TE MONTE MÒN

N ap travèse yon ti rivyè nan peyi Taywann pou n al preche.

Pandan semèn nou te pase ak frè yo, nou te konn fè pou pi piti inèdtan ap mache, nou te konn monte mòn e nou te konn travèse rivyè. Mwen sonje premye fwa m te monte mòn. Apre n te fin pase yon ti bagay nan bouch nou, nou te pran yon bis a 5 è 30 dimaten pou n al nan yon bouk ki byen lwen. Nou te travèse yon rivyè ki byen laj e nou te monte yon mòn. Mòn nan te tèlman apik, pye frè ki t ap monte devan m nan te nan menm wotè ak je m.

Jou maten sa a, Harvey te preche ak kèk frè nan zòn nan pandan m t ap preche poukont mwen nan yon ti bouk ki te gen yon seri moun ki pale japonè. Lè l te anviwon inè, m te santi m ap endispoze, paske m te fè plizyè èdtan san manje. Lè finalman m te vin rankontre Harvey, tout frè yo te gentan ale. Harvey te bay kèk peryodik pou twa ze poul. Li te pran yon ze, li te fè yon ti twou nan chak pwent epi li te souse l pou l montre m ki jan pou m manje l. Byenke, li pa t sanble gen bon gou, m te eseye youn. Men kiyès ki t ap pran twazyèm ze a? Mwen te pran l piske Harvey pa t santi l t ap ka pote m desann mòn nan si m ta endispoze.

MWEN TE BENYEN YON FASON MWEN PA T ABITYE

Nan yon asanble sikonskripsyon, m te fè fas ak yon sitiyasyon m pa t abitye. Nou te desann lakay yon frè bò kot yon Sal Wayòm. Etandone, benyen se yon bagay ki enpòtan anpil pou moun tribi Amis yo, madan siveyan sikonskripsyon an te met dlo pou nou benyen. Harvey te okipe, donk, li te mande m pou m benyen anvan. Te gen yon bokit dlo frèt, yon bokit dlo cho ak yon kivèt vid. Mwen te sezi wè madan siveyan sikonskripsyon an te met bagay pou n benyen yo pa deyò kay la kote frè ki te nan Sal Wayòm nan ki t ap ede nan preparasyon asanble a te ka wè nou byen fasil. M te mande l si l kapab fè m jwenn yon rido. Li te pote yon plastik transparan ban mwen! M te gen lide al dèyè kay la, men te gen yon seri zwa ki t ap foure tèt yo nan fant kloti a ki te pare pou yo mòde nenpòt moun ki te vin twò pre yo. Donk mwen te di tèt mwen: ‘Frè yo tèlman okipe yo pap menm wè m k ap benyen. E si m pa benyen, yo pap kontan. M ap annik benyen!’ E se sa m te fè.

Nou abiye ak rad tradisyonèl moun nan tribi Amis yo.

PIBLIKASYON POU MOUN TRIBI AMIS YO

Harvey te rann li kont li pa t fasil pou frè nan tribi Amis yo fè pwogrè piske anpil ladan yo pa t konn li e yo pa t gen okenn piblikasyon. Etandone yo te fèk kòmanse itilize yon metòd pou yo ekri lang amis la, li te parèt nòmal pou yo montre frè yo li nan lang pa yo. Se te yon gwo travay, men finalman frè yo te kapab etidye poukont yo. Te vin gen piblikasyon nan lang amis nan fen ane 1960 yo, e an 1968 yo te kòmanse pibliye Toudegad nan lang amis.

Men, gouvènman an te entèdi piblikasyon ki pa t nan lang chinwa. Donk, pou evite pwoblèm, yo te fè Toudegad nan lang amis la sou divès fòm. Pa egzanp, pandan kèk tan nou te itilize yon Toudegad ki te nan de lang, chinwa mandaren ak amis. Si yon moun t ap chèche konnen nan ki lang Toudegad la ye, li t ap wè n ap anseye moun yo nan lang chinwa. Depi lè sa a, òganizasyon Jewova a te fè plis piblikasyon nan lang amis pou ede moun sa yo aprann verite ki nan Bib la. — Tra. 10:34, 35.

YON PERYÒD NETWAYAJ

Pandan ane 1960 yo ak 1970 yo, anpil frè nan tribi Amis pa t aplike prensip Bondye yo. Piske yo pa t fin byen konprann prensip ki nan Bib la, gen kèk ladan yo ki t ap viv nan imoralite, ki te konn bwè pou sou, oswa ki te konn pran tabak ak yon grenn ki rele grenn betèl. Harvey te vizite anpil kongregasyon, li te anseye frè yo fason Jewova wè bagay sa yo. Se nan youn nan vwayaj sa yo, nou te fè eksperyans mwen te pale de li pi wo a.

Frè ki te gen imilite yo te dispoze fè chanjman, men, malerezman te gen anpil lòt ki pa t vle, e kantite pwoklamatè nan peyi Taywann te bese soti nan 2 450 pou rive 900 sou yon peryòd 20 an. Sa te dekourajan anpil. Men, nou te konnen Jewova pa t ap janm beni yon òganizasyon ki pa pwòp (2 Kor. 7:1). Finalman, kongregasyon an te vin pwòp, e grasa benediksyon Jewova, kounye a gen plis pase 11 000 pwoklamatè nan peyi Taywann.

Depi ane 1980 yo, nou te ka wè frè ak sè nan kongregasyon ki pale lang amis yo fè anpil pwogrè, e Harvey te pase plis tan ak frè ki pale chinwa yo. Li te kontan ede mari yon pakèt sè vin sèvi Jewova. Mwen sonje li te di jan l te kontan premye fwa youn nan mesye sa yo te priye Jewova. Mwen te kontan tou lefètke m te kapab aprann anpil moun ki gen bon kè pou yo pwoche bò kote Jewova. M te menm gen privilèj travay nan filyal Taywann nan ansanm ak pitit gason ak pitit fi youn nan ansyen etidyan m yo.

MWEN TE TRIS LÈ M TE PÈDI MARI M

Kounye a mwen pa gen patnè m nan ankò. Apre prèske 59 an maryaj, Harvey, mari m mwen te renmen anpil la, mouri 1ye janvye 2010, apre li te fin lite ak yon kansè. Li te fè prèske 60 an nan sèvis aplentan! Mwen sonje l anpil. Men, mwen te vrèman kontan travay ansanm avè l nan de peyi ki vrèman estrawòdinè! Nou te aprann pale de lang ann Azi ki difisil anpil e Harvey te aprann ekri yo tou.

Kèk ane apre sa, Kolèj santral la te deside, piske m gen yon bon ti laj, li t ap pi bon pou mwen pou m retounen nan peyi Ostrali. Premye bagay ki te vin nan tèt mwen se te: ‘Mwen pa vle kite Taywann.’ Men, Harvey te aprann mwen pou m pa janm di òganizasyon Jewova a non. Donk, mwen te retounen Ostrali. Annapre, mwen te vin wè se te yon bon desizyon.

Mwen kontan itilize konesans mwen genyen nan lang japonè ak nan lang chinwa pou m fè moun vizite Betèl.

Jodi a, mwen travay nan filyal Ostralazi a lasemèn, e nan wikenn mwen preche ak kongregasyon nan zòn nan. Mwen kontan itilize konesans mwen genyen nan lang japonè ak nan lang chinwa pou m fè moun vizite Betèl. Mwen swaf pou m wè pwomès sou rezirèksyon an reyalize, paske m konnen, Harvey, ki te aprann pou l pa janm di Jewova non, an sekirite nan memwa Jewova. — Jan 5:28, 29.

^ § 14 Byenke kounye a se chinwa ki lang ofisyèl peyi Taywann, pandan plizyè dizèn ane se japonè ki te lang ofisyèl la. Se sa k fè anpil tribi nan peyi Taywann te pale japonè tou.