1, 2. (a) Ania ti trabaho ni Ruth? (b) Ania ti naammuan ni Ruth a probision ti Linteg ken ania ti napaneknekanna a pannakilangen ti ili ti Dios?

NAKAPARINTUMENG ni Ruth iti abay ti nabunton a sebada a naurnongna iti nagmalem. Sumipngeten iti kataltalonan iti aglawlaw ti Jerusalem, ken adun a trabahador ti agturturong iti ruangan ti bassit a siudad iti tapaw ti asideg a turod. Nabambannog la ketdi ni Ruth iti nagmalmalem a panagtrabahona. Ngem batbatbatenna pay laeng dagiti sebada tapno maruros dagiti dawa. Nupay narigat dayta a trabaho, nasaysayaat pay laeng dayta nga aldaw para kenkuana.

² Sumayaatto ngatan ti kasasaad daytoy agkabannuag a balo? Inkeddengna ti makikadua ken agtalinaed iti katuganganna a ni Noemi ken agserbi ken Jehova, ti Dios ni Noemi. Manipud Moab, nagawid idiay Betlehem dagitoy dua a balo. Sadiay a naammuan ti Moabita a ni Ruth nga adda probision ti Linteg ni Jehova nga agpaay kadagiti napanglaw ken ganggannaet iti Israel. Ita, makitkitanan nga adda dagiti adipen ni Jehova a mangyap-aplikar iti nakasanayanda a Linteg. Ipakpakitada ti kinamanangngaasi ket dayta ti nakaliwliwa ken Ruth.

3, 4. (a) Ania ti imbaga ni Boaz a nangparegta ken Ruth? (b) Kasano a makatulong kadatayo ita ti ulidan ni Ruth no narigat ti panagbiag?

³ Maysa kadagita ni Boaz, ti nabaknang a nataengan a lalaki a makinkukua iti talon a nagadasan ni Ruth. Iti dayta nga aldaw, nangipakita ni Boaz iti pannakaseknan kenkuana a kas iti maysa nga ama. Maragsakan la ketdi ni Ruth ta kinomendaran ni Boaz gapu iti panangaywanna iti baketen a katuganganna a ni Noemi ken ti panagkamangna iti pudno a Dios a ni Jehova.—Basaem ti Ruth 2:11-14.

⁴ Ngem mabalin a pampanunoten met ni Ruth ti masanguananna. Kas maysa a napanglaw a ganggannaet nga awanan asawa ken anak, kasano a suportaranna ti bagina ken ti katuganganna? Umdas aya ti panagadasna? Ken asino ti mangaywan kenkuana no bumaketen? Nainkalintegan laeng a maseknan kadagita. Gapu iti  narigat a panagbiag ita, adu met ti madanagan. Adu ti masursurotayo ken Ruth no kasano a nakatulong ti pammatina a mangsaranget kadagiti pakarigatan.

5, 6. (a) Apay a maibagatayo a nagsayaat ti umuna nga aldaw a panagadas ni Ruth iti talon ni Boaz? (b) Ania ti reaksion ni Noemi idi simmangpet ni Ruth?

⁵ Idi inummong ni Ruth ti nairikna a sebada, nakaurnong iti agarup maysa nga efa wenno agarup 22 a litro, isu nga agarup 14 a kilo ti awitna! Binalkutna iti lupot sana insusuon dayta. Sumipngeten idi agawid idiay Betlehem.—Ruth 2:17.

⁶ Naragsakan ni Noemi a nakakita iti ipatpategna a manugang ken nalabit nasdaaw iti nadagsen a sebada nga awit ni Ruth. Nangisangpet met ni Ruth iti teddana a taraon nga inted ni Boaz kadagiti trabahador, ket dayta ti nagsanguanda. Insaludsod ni Noemi: “Sadino ti nagadasam ita nga aldaw, ket sadino ti nagtrabahuam? Bendito koma daydiay nangipaay iti asikaso kenka.” (Ruth 2:19) Ammo ni Noemi nga adda la ketdi timmulong ken Ruth gapu ta adu ti inyawidna a sebada.

7, 8. (a) Asino ti binigbig ni Noemi a nagtaudan ti kinamanangngaasi ni Boaz, ken apay? (b) Kasano pay nga impakita ni Ruth ti nasungdo a panagayat iti katuganganna?

⁷ Iti panagtungtongda, imbaga ni Ruth ken Noemi ti kinasingpet ni Boaz. Naragsakan ni Noemi isu a kinunana: “Bendituen koma ni Jehova, a saanna nga inidian ti naayat a kinamanangngaasina iti sibibiag ken iti natay.” (Ruth 2:20) Nakitana a ti asi nga impakita ni Boaz ket nagtaud ken Jehova, gapu ta tignayenna dagiti adipenna nga agbalin a naparabur ken inkarina a gunggonaanna ti asinoman a mangipakita iti asi. *—Basaem ti Proverbio 19:17.

⁸ Ni Noemi pinaregtana ni Ruth a mangawat iti tukon ni Boaz nga agadas iti talonna ken agtalinaed iti asideg dagiti trabahadorna a babbai tapno saan a riribuken dagiti agan-ani. Impangag ni Ruth dayta a balakad ket “nagtultuloy a nakipagnaed iti katuganganna.” (Ruth 2:22, 23) Makitatayo manen kadagita a sasao ti nagsayaat a galad ni Ruth a nasungdo nga ayat. Ti ulidanna ti mangtignay kadatayo a mangusig iti bagbagitayo no raraementayo met laeng ti singgalut ti pamilia, sisusungdo a supsuportaran ken  tultulongantayo dagiti ipatpategtayo. Kanayon a makita ni Jehova ti kasta a nasungdo nga ayat.

9. Ania ti masursurotayo kada Ruth ken Noemi maipapan iti pamilia?

⁹ Maibilang kadi a pamilia da Ruth ken Noemi? Iti dadduma a kultura, masapul nga adda asawa a lalaki, asawa a babai, annak, lolo ken lola tapno maikuna a maysa a “pudpudno” a pamilia. Ngem ipalagip kadatayo ti kasasaad da Ruth ken Noemi a dagiti adipen ni Jehova mabalinda nga iyebkas ti riknada tapno adda panangipateg, kinamanangngaasi ken ayat uray awan ti dadduma a miembro ti pamilia. Ipatpategmo kadi ti pamiliam? Pinalagipan ni Jesus dagiti pasurotna a ti kongregasion Kristiano kabaelanna nga ipaay ti panangaywan ti pamilia kadagidiay awanan ti pamilia.—Mar. 10:29, 30.

10. Kasano a ni Noemi matulonganna ni Ruth?

¹⁰ Nagtultuloy ni Ruth a nagadas iti talon ni Boaz manipud panagani ti sebada iti Abril agingga iti panagani ti trigo iti Hunio. Iti panaglabas dagiti aldaw, pampanunoten la ketdi ni Noemi no ania ti maitulongna iti ipatpategna a manugang. Idi addada pay idiay Moab, impagarup ni Noemi a dinanto pulos maisapulan ni Ruth iti agbalin nga asawana. (Ruth 1:11-13) Ngem ita, naiduman ti pampanunotenna. Kinunana ken Ruth: “Anakko, saan kadi a rebbeng nga isapulanka iti lugar a paginanaan?” (Ruth 3:1) Kaugalian idi a dagiti nagannak isapulanda dagiti annakda iti asawa, ken ni Noemi imbilangnan ni Ruth kas pudpudno nga anak. Kayatna nga isapulan ni Ruth iti “lugar a paginanaan,” kayatna a sawen, ti kinatalged ken salaknib nga ipaay ti maysa nga asawa ken pagtaengan. Ngem ania ti aramiden ni Noemi?

11, 12. (a) Idi dinakamat ni Noemi a maysa a “manangsaka” ni Boaz, ania a naayat a probision iti Linteg ti Dios ti tuktukoyenna? (b) Ania ti reaksion ni Ruth iti balakad ti katuganganna?

¹¹ Idi damo a dinakamat ni Ruth ni Boaz, kinuna kenkuana ni Noemi: “Kabagiantayo ti lalaki. Maysa kadagiti manangsakatayo.” (Ruth 2:20) Ania ti kayatna a sawen? Adda probision ti Linteg ti Dios iti Israel para kadagiti pamilia a marigrigat. No nabalo ti maysa a babai nga awanan iti anak, maldaangan unay gapu ta awanen ti agtawid iti nagan ken kaputotan ti asawana.  Ngem ipalubos ti Linteg ti Dios a ti kabsat ti lalaki ti mangasawa iti nabalo tapno maaddaan iti anak a mangitakder iti nagan ti natay nga asawana ken mangaywan iti sanikua ti pamilia. *—Deut. 25:5-7.

¹² Inlawlawag ni Noemi ti planona. Mabalin a nakigtot ni Ruth iti imbaga ti katuganganna. Mabalin a kabbaro pay laeng kenkuana ti Linteg ti Israel ken awan pay unay ammona maipapan kadagiti kostumbreda. Nupay kasta, dakkel ti panagraem ni Ruth ken Noemi ta immimdeng a naimbag iti amin nga imbagana. Mabalin a nakababain nga aramiden ti imbalakad ni Noemi ngem immanamong ni Ruth. Sipapakumbaba a kinunana: “Amin a sawem kaniak aramidekto.”—Ruth 3:5.

13. Ania ti maadaltayo ken Ruth maipapan iti panangtungpal iti balakad dagiti natataengan? (Kitaem met ti Job 12:12.)

¹³ No dadduma narigat a tungpalen dagiti agtutubo ti balakad dagiti nataengan ken aduan kapadasan. Mabalin nga ipapanda a di maawatan dagiti nataengan dagiti karit ken parikut a maipaspasango kadagiti agtutubo. Ti kinapakumbaba ni Ruth ipalagipna kadatayo a makagunggona ti agimdeng iti sirib dagiti nataengan a mangay-ayat ken maseknan iti pagimbagantayo. (Basaem ti Salmo 71:17, 18.) Ngem ania ti balakad ni Noemi, ken talaga kadi a nagunggonaan ni Ruth iti dayta?

14. Ania ti pagirikan, ken kasano a mausar dayta?

¹⁴ Iti dayta a rabii, napan ni Ruth iti pagirikan—maysa a patag ken natangken a lugar a pangipanan dagiti mannalon iti apitda tapno mairik ken mataepan. Kaaduanna nga adda dayta iti nangato a lugar, a sadiay napigsa ti angin no iti malem wenno sardam. Tapno maisina dagiti irik iti taep, agusar dagiti trabahador iti dakkel a tinidor wenno pala a mangipallatok tapno maitayab ti taep ket mataya ti irik.

15, 16. (a) Deskribirem ti napasamak iti pagirikan kalpasan ti panagtrabaho ni Boaz idi rumabiin. (b) Kasano a naammuan ni Boaz a nakaidda ni Ruth iti sakaananna?

¹⁵ Siaannad a nagbuya ni Ruth agingga a nalpas ti trabaho. Binantayan ni Boaz ti panagtaep agingga a nabuntonen ti irik. Idi nakapangrabiin, nagidda iti pungto ti pempen. Daytoy ti gagangay nga aramidenda idi, nalabit tapno saan a matakaw dagiti apit. Nakita ni Ruth ti nagiddaan ni Boaz. Panawenen nga itungpalna ti plano ni Noemi.

¹⁶ Nagin-inayad nga immasideg ni Ruth, nalabit, agkebbakebba ti barukongna. Nadlawna a nargaanen ti turog ni Boaz. Kas iti imbilin ni Noemi, napan ni Ruth iti ayan ni Boaz, linukasanna ti sakana sa nagidda. Kasla nakapapaut ti panaguray ni Ruth. Idi agarup tumengngan ti rabii, malamminen ni Boaz isu a nagkukot tapno agules. Ngem adda nadlawna a nakaidda. Kuna ti salaysay: “Adtoy! maysa a babai ti siiidda iti sakaananna!”—Ruth 3:8.

17. Ania a dua a banag ti saan nga inkabilangan dagidiay mangibaga nga adda seksual a kaipapanan ti sasao ken tignay ni Ruth?

 ¹⁷ “Siasinoka?” kinunana. Nalabit agnernerbios ni Ruth a simmungbat: “Siak ni Ruth nga adipenmo a babai, ket masapul nga iyarpawmo ta pandilingmo iti adipenmo a babai, ta maysaka a manangsaka.” (Ruth 3:9) Kuna ti dadduma a managipatarus nga adda seksual a kaipapanan ti sasao ken tignay ni Ruth, ngem adda dua a banag a saanda nga inkabilangan. Umuna, inaramid ni Ruth ti kaugalian idi a tiempo nga adu kadagita ti saanen a maal-alagad ita. Isu a saan nga umiso nga ipada ti tignayna iti nababa a moral a pagalagadan iti kaaldawantayo. Maikadua, nalawag nga ipakita ti tignay ni Boaz a nakitana a nadalus ken nasayaat ti panggep ni Ruth.

18. Ania ti imbaga ni Boaz a nakabang-aran ni Ruth, ken ania a dua a gundaway a tinukoyna ti kinamanangngaasi ni Ruth?

¹⁸ Nabang-aran ni Ruth iti naalumamay ken naasi a sasao ni Boaz. Kinunana: “Bendituennaka koma ni Jehova, anakko. Nasaysayaat ti panangyebkasmo iti naayat a kinamanangngaasim iti naud-udi a gundaway ngem iti immuna a gundaway, iti saanmo nga isusurot kadagiti agtutubo uray no nanumo wenno nabaknang.” (Ruth 3:10) Ti “immuna a gundaway” tukoyenna ti nasungdo a panagayat ni Ruth idi kimmuyog a nagsubli iti Israel ken ti panangaywanna ken Noemi. Ti “naud-udi a gundaway” tukoyenna ti inaramid ni Ruth tapno maannurot ti panangsaka. Ammo ni Boaz a nalaka laeng koma a makabirok ni Ruth iti ub-ubing a pakiasawaanna, nabaknang man wenno napanglaw. Ngem saan nga inaramid dayta ni Ruth maigapu ken Noemi ken iti natayen nga asawana tapno adda mangitakder iti nagan ti natay nga asawa ni Noemi iti Israel. Nalawag nga inapresiar ni Boaz ti kinamanagsakripisio ni Ruth.

19, 20. (a) Apay a ni Boaz saanna a dagus nga innala ni Ruth kas asawana? (b) Kasano nga impakita ni Boaz ti kinamanangngaasi ken konsiderasionna iti reputasion ni Ruth?

¹⁹ Intuloy ni Boaz: “Ket ita, anakko, dika agbuteng. Amin a sawem aramidekto maipaay kenka, ta tunggal maysa nga adda iti ruangan dagiti kailiak ammona a nakasaysayaatka a babai.” (Ruth 3:11) Maragsakan ta adda posibilidad nga agbalinto nga asawana ni Ruth. Isu a saan a nasdaaw idi kinuna ni Ruth nga isu ti maysa kadagiti manangsaka. Nupay kasta, naimbag a tao ni Boaz ta  saanna nga inaramid lattan ti bukodna a pagayatan. Imbaga ni Boaz ken Ruth a kasaritana pay nga umuna ti as-asideg a kabagian ti natay nga asawa ni Noemi tapno adda gundaway ti lalaki a mangala ken Ruth kas asawa.

²⁰ Imbaga ni Boaz ken Ruth nga aguray agingga iti parbangon tapno awan ti makakita kenkuana nga agawid. Saanna a kayat a madadael ti reputasionda ken Ruth ta mabalin nga ipapan dagiti tattao nga adda dakes nga inaramidda. Nagidda manen ni Ruth iti sakaanan ni Boaz, nalabit saanen a madanagan ta pinatgan ni Boaz ti kiddawna a panangsaka. Idin, bayat a nasipnget pay, bimmangonen ni Ruth. Kalpasanna, pinunno ni Boaz ti kagay ni Ruth iti adu a sebada sa nagawid idiay Betlehem.—Basaem ti Ruth 3:13-15.

21. Apay a pagaammo ni Ruth kas ‘nakasaysayaat a babai,’ ken kasano a matuladtayo ti ulidanna?

²¹ Maragsakan la ketdi ni Ruth a mangpampanunot iti imbaga ni Boaz a pagaammo ti amin a tattao kas ‘nakasaysayaat a babai’! Sigurado a maigapu dayta iti gagarna a mangam-ammo ken agserbi ken Jehova. Impakitana met ti napalalo a panangngaasi ken pannakaseknan ken Noemi ken iti ilina ket sisasagana a makibagay iti panagbiag ken kostumbre iti Israel. No tuladentayo ti pammati ni Ruth, raemen ken ipategtayo ti sabsabali ken ti kostumbreda. No aramidentayo dayta, maaddaantayo met iti nagsayaat a reputasion.

22, 23. (a) Ania ti mabalin a kaipapanan ti sagut ni Boaz ken Ruth? (Kitaem met ti footnote.) (b) Ania ti imbaga ni Noemi nga aramiden ni Ruth?

²² “Siasinoka, anakko?” Dayta ti imbaga ni Noemi idi sumangpet ni Ruth. Nalabit nagsaludsod gapu ta nasipnget pay. Mabalin a kayat met a maammuan ni Noemi no adda met laeng namnama ni Ruth a makiasawa wenno awan. Impadamag a dagus ni Ruth iti katuganganna no ania ti imbaga ni Boaz. Impakitana met ti adu a sebada a sagut ni Boaz nga itedna ken Noemi. *—Ruth 3:16, 17.

²³ Imbaga ngarud ni Noemi ken Ruth a saanen a mapan agadas ken agtalinaed laengen iti balay. Impanamnamana ken Ruth: “Saanto nga aginana ti lalaki malaksid no nairingpasnan dayta a banag ita nga aldaw.”—Ruth 3:18.

24, 25. (a) Apay a maibagatayo a naimbag ken naparabur a tao ni Boaz? (b) Kasano a nabendisionan ni Ruth?

 ²⁴ Umiso ti kinuna ni Noemi maipapan ken Boaz. Napan iti ruangan ti siudad a gagangay a pakasarakan kadagiti lallakay, ken inurayna a lumabas ti lalaki nga as-asideg a kabagian ti asawa ni Noemi. Iti imatang dagiti saksi, intukon ni Boaz ti gundaway a mangsaka babaen ti panangasawana ken Ruth. Ngem nagkedked ti lalaki ta no aramidenna dayta mapukaw kano ti bukodna a tawid. Idin, iti imatang dagiti saksi iti ruangan ti siudad, imbaga ni Boaz nga isu ti mangsaka. Gatangenna ti talon ti natay nga asawa ni Noemi a ni Elimelec, ken alaenna nga asawa ni Ruth, ti nabalo ni Malon nga anak ni Elimelec. Mangnamnama ni Boaz a babaen dayta, “ti nagan ti natay a tao maibangon iti tawidna.” (Ruth 4:1-10) Talaga a naimbag ken naparabur a tao ni Boaz.

²⁵ Innala ngarud ni Boaz ni Ruth kas asawa. Kastoy ti mabasatayo: “Impalubos ni Jehova ti panaginawna ket nangipasngay iti anak a lalaki.” Dagiti babbai iti Betlehem indaydayawda ni Noemi. Pinadayawanda met ni Ruth iti kinaimbagna nga adayo a nasaysayaat ngem iti pito nga annak a lallaki. Idi agangay, ti anak ni Ruth ket nagbalin nga inapo ti natan-ok nga ari a ni David. (Ruth 4:11-22) Kamaudiananna, ni David ti nagbalin nga inapo ni Jesu-Kristo.—Mat. 1:1. *

26. Ania ti ipalagip kadatayo ti ulidan da Ruth ken Noemi?

²⁶ Pudno a nabendisionan ni Ruth, kasta met ni Noemi a timmulong a nangpadakkel iti ubing nga imbilangna kas anakna. Ti kabibiag dagitoy dua a babbai ket nalawag a pammalagip a makita ni Jehova a Dios ti amin a sipapakumbaba nga agtrabtrabaho agpaay iti pamiliada ken simamatalek nga agserserbi a kadua ti ilina. Kanayon a gunggonaanna dagiti matalek a tattao a kas kada Boaz, Noemi ken Ruth.