Iti tulong ti teknolohia, mabalinmo itan a makomusta ti ad-adu a tattao, ken nalaklakan nga aramiden dayta no ikompara iti napalabas. Ngem baka narabaw laeng ti aniaman a mabukelmo a pannakigayyem kadakuada. Kuna ti maysa a baro: “Panagriknak, mabalin a mapukaw a kasla asuk dagiti gagayyemko. Ngem ni Papang, adda dagiti gagayyemna a dinekdekadan a nadekket latta kenkuana!”

Apay a narigat iti panawentayo ti maaddaan iti manayon ken natibker a pannakigayyem?

Teknolohia ti maysa a mabalin a mapabasol. Gapu iti panagteks, social networking, ken dadduma pay a social media, kasla posible itan nga agtultuloy ti panaggayyem ti dua a tao uray dida agkitkita. Ti dati a nabagas a panagsasarita ket nasuktanen iti agsasaruno a teks ken post. “Manmanon nga agtutungtong a personal dagiti tattao,” kuna ti libro nga Artificial Maturity. “Ad-adu nga oras ti us-usaren dagiti estudiante a nakatutok iti monitor wenno gadyetda ngem iti panagkakaduada.”

No dadduma, mabalin a pagparangen ti teknolohia a nadekdekket dagiti aggagayyem ngem iti pudpudno a kinadekketda. Kuna ti 22 ti tawenna a ni Brian: * “Kadagitoyko la a naawatan nga iti panangteteksko idi kadagiti gagayyemko tapno komustaen ida, siak laeng a kanayon ti agporporsegi. Idi kuan, diak tineteksan ida tapno makitak no mano kadakuada ti agteks latta a mangkomusta kaniak. Ngem mabilbilang laeng ti nangaramid iti dayta. Saan met gayam a kas iti pampanunotek ti kinadekket kaniak ti dadduma a gagayyemko.”

Ngem saan kadi a makatulong koma ti panagteks ken ti social media tapno adda latta komunikasionmo kadagiti gagayyemmo, iti kasta, mapatibker ti relasionyo? Wen, aglalo no talaga a gagayyemmo ida iti pudpudno a biag. Ngem kaaduanna a ti social media ket tumulong laeng tapno maaddaanka iti komunikasion iti dadduma ngem dina paunegen ti relasionmo kadakuada.

Ammuem no ania ti pudpudno a panaggayyem. Ibaga ti Biblia a ti gayyem ket maysa a ‘nadekdekket ngem iti maysa a kabsat.’ (Proverbio 18:24) Kasta kadi a gayyem ti kayatmo? Kastaka kadi a gayyem? Tapno masungbatam dagita, mangisuratka iti tallo nga ugali a kayatmo nga adda iti gayyemmo. Kalpasanna, mangisuratka met iti tallo nga ugali a kayatmo nga ipakita iti gayyemmo. Isaludsodmo iti bagim: ‘Asino kadagiti friends-ko online ti addaan kadagiti ugali a kayatko iti maysa a gayyem? Ania dagiti ugalik nga ibaga dagita a gagayyemko a mangpasayaat iti panaggagayyemmi?’—Prinsipio ti Biblia: Filipos 2:4.

Siguraduem ti mas importante. Kaaduanna nga agbalin a friend-mo online ti maysa a tao gapu ta agpadakayo iti paginteresan wenno hilig. Ngem mas importante koma nga agpadakayo kadagiti prinsipio ngem kadagiti paginteresan. “Uray bassit ti gagayyemko,” kuna ti 21 ti tawenna a ni Leanne, “tultulongandak met nga agbalin a nasaysayaat a tao.”—Prinsipio ti Biblia: Proverbio 13:20.

Rummuarka ken personal a makisaritaka. Naiduma latta ti personal a pannakisarita ta maobserbaranyo iti kasarsaritam uray dagiti babassit a panagbaliw ti tono ti boses, ekspresion ti rupa, ken panaggaraw ti bagi.—Prinsipio ti Biblia: 1 Tesalonica 2:17.

Agaramidka iti surat. Uray kasla kadaananen ti panagaramid iti surat, ipakpakita dayta nga ipatpategmo ti sinuratam ta nangilasinka iti panawen a para laeng kenkuana. Manmanon ti makaaramid iti kasta iti daytoy a nakaad-adu ti obrana a lubong. Kas pagarigan, iti libro ni Sherry Turkle nga Alone Together, insuratna ti maipapan iti maysa nga agtutubo a lalaki a nangibaga a di pay pulos nakaawat iti personal a surat iti intero a panagbiagna. Kunana maipapan iti panawen idi nga uso pay laeng ti panagsisinnurat: “Kailiwko dagidiay nga al-aldaw uray saanak pay la idi a nayanak.” Apay dimo usaren dayta a ‘kadaanan a teknolohia’ tapno makigayyem?

Konklusion: Ti pudpudno a pannakigayyem ket saan laeng a basta sagpaminsan a panagteks wenno panag-post iti social media. Masapul nga agpadakayo iti gayyemmo a mangipakita iti ayat, pannakipagrikna, anus, ken kinamanangpakawan. Dagita a kababalin ti talaga a makatulong tapno agbalin a naragsak ti panaggayyemyo. Ngem narigat nga ipakita dagita no online-ka laeng a makisarsarita.