Panangmatmat iti Lubong

Kurang a Pannaturog Bayat ti Panagdaliasat iti Law-ang

Kalpasan ti lima a bulan a panagluganda idi 1997 iti Mir nga estasion dagiti Ruso iti law-ang, nadlaw ti astronaut a ni Jerry Linenger a nadadael ti pannaturogna gapu iti panagbalbaliw ti lawag agingga a sumipnget bayat a nagrikus ti Mir iti daga iti kada 90 a minuto. Apay? Gapu kadagiti panagregget a mangsalimetmet iti enerhia, ti lawag ti init a simmarut kadagiti tawa ti Mir ti kangrunaan a nanglawag iti dayta. Isu a ti “aldaw, rabii, aldaw, rabii, a mamin-15 iti kada aldaw, mangrugin a masinga ti pannaturogmo,” kinuna ni Linenger. Kastoy ti kinunana maipapan kadagiti epekto ti di regular a pannaturog ti dua a padana nga astronaut: “Makaturog ken tumtumpawda a lumabas kenka.” Sigun iti magasin a New Scientist, ti panagsapul kadagiti pamay-an a mangammo iti 24 nga oras iti kada aldaw a panagtignay dagiti kangrunaan a paset ti bagi dagiti astronaut “ket napateg tapno agballigi ti mision a masakbayan a napaut a panagdaliasat iti law-ang.” Ta no saan, “ti panangpasardeng iti pannaturog dagiti astronaut ket agbalin a dakkel a parikut iti naunday a panagdaliasat iti law-ang.”

 Dagiti Insekto a Mangmangan iti Prutas ti Kaunaan a Nangaramid iti Dayta

Para kadagiti inheniero, narigat ti agaramid iti makina a paglaokenna ti umno a kaadu ti oksihena ken fuel a kas iti gasolina a mangpaandar iti lugan iti nadumaduma a kapartak ngem kaskasdi a nadalus ti ipugsona. Naaramidan daytoy dagiti diseniador iti lugan babaen ti panagusarda “iti maysa a sistema dagiti balbula a mangbalbaliw a dagus iti panagayus ti gasolina ken angin bayat ti panagbalbaliw ti puersa a kasapulan,” kuna ti The New York Times. Nupay kasta, nabiit pay a naammuan dagiti managsukisok a mangad-adal iti insekto a mangmangan iti prutas idiay University of Würzburg sadi Alemania a nabayagen nga us-usaren dagita nga insekto ti kasta met laeng a naisangsangayan a pamay-an ti panangipauneg iti umiso a kaadu ti oksihena ken panangiruar iti carbon dioxide, idinto a di masayang ti adu unay nga alingasaw ti danum. Agus-usar ti insekto a mangmangan iti prutas iti nagbassit a wangawangan, nga adda iti barukong ken tianna a mangkontrol iti “umiso a panagsinnukat dagiti gas iti aangsan bayat a kissayanna ti mapukaw a danum,” kuna ti periodiko. Kunana pay a dagiti wangawangan ket “mabalin nga agungap agingga a naan-anay nga agserra, ket mamin-adu a pasaray sumardeng, iti las-ud ti sumagmamano la a segundo.”

Nabartek iti Ayat

Para iti adu a tattao, mabalin a makaparagsak unay ti panagayat, kuna ti periodiko nga El Universal iti Mexico City. Daytoy ti mangpaadu kadagiti neurotransmitter (dagiti kemikal a mangallawat iti signal ti nerbio iti baet dagiti synapse nga adda iti baet dagiti mangipatulod a selula ti nerbio, wenno neuron, ken ti umawat iti signal), a kas iti dopamine iti utek. Kuna ti sikologo iti pamilia a ni Giuseppe Amara a dadduma a tattao, a kayatda nga agtalinaed daytoy makabartek a rikna, ti agayat iti nadumaduma a tattao ngem dida makisinggalut iti agpaut a relasion. Ti naragsak nga epekto ket mabalin nga agpaut iti adu a bulan agingga iti dua a tawen. Kalpasanna, in-inut nga agkalma dagitoy a rikna, ket mabalinen a sumrek ti tao iti sumaganad a kasasaad, a sadiay umadu ti hormone a maawagan iti oxytocin, a mangpataud iti nabara a rikna ken nasged a pannakisinggalut. Nupay makaay-ayo unay ti naragsak a kasasaad ti romantiko nga ayat, kuna ni Amara, mabalin a kullaapanna ti kinasimbeng ti maysa a tao, isu a dina makita dagiti depekto ti dina kasekso. Gapuna, kuna ti El Universal nga isingasing dagiti espesialista a saan koma nga agkasar dagiti agnobio agingga nga “am-ammodan a naimbag ti maysa ken maysa tapno mataginayonda ti nasayaat a relasionda.”

Kellaat nga Iyaadu Dagiti Agsina ken Agdiborsio Idiay España

“Ditay rumbeng a suroten ti kapanunotan a maysa laeng ti pakiasawaantayo iti intero a panagbiagtayo,” kuna ni Inés Alberdi, maysa a sosiologo ken autor ti libro a La nueva familia española (Ti Baro nga Español a Pamilia). Kas naipadamag iti periodiko nga El País, nabatad a kasta ti kapanunotan ti adu nga Español a pagassawaan. Sigun iti nabiit pay a panagadal ti Ministri ti Hustisia, adda agsina wenno agdiborsio iti kada dua a pagassawaan idiay España. Ipakpakauna dagiti eksperto nga agtultuloy nga umadu ti kasta a panagsina gapu iti panagbalbaliw ti panangmatmat maipapan iti panagasawa ken ti iyaadu dagiti babbai a dakdakkel ti mateggedanda. “Saan unay nga agsakripisio dagiti pagassawaan, [ket] saan a nakasagana dagiti agtutubo a mangibtur iti aniaman a banag,” ilawlawag ni Luis Zarraluqui, presidente ti Spanish Association of Family Lawyers. “Umad-adu [pay ketdi] dagiti marakrak a panagasawa kadagiti lallakay ken babbaket, nangruna no dimtengdan iti edad ti panagretiro.” Napaneknekanen a saan nga umdas dagiti tradisional a narelihiosuan a patpatien tapno sumardeng daytoy a pagannayasan. Nupay 85 a porsiento kadagiti Español ti mangibilang iti bagida a Katoliko, kellaat nga immadu iti 500 a porsiento dagiti nagsina ken nagdiborsio iti napalabas a 20 a tawen.

Dagiti Risgo ti Panagtebbeng iti Bagi

Nakalatlatak, nangruna kadagiti agtutubo, ti panagtebbeng iti nadumaduma a paset ti bagi tapno masuotan iti alahas. “Nakalkaldaang ta manmano a panunotenda dagiti pagdaksanna,” kuna ti Polako a magasin a Świat Kobiety. “Aglabas ti tiempo ti kinarebelioso dagiti agtutubo, ken ti kiday a natudokan iti agsasaruno a pedaso ti metal ket saanton a maibilang nga arkos.” Ket nupay mabalin a maikkat ti metal, agtalinaed dagiti piglat. Kanayonanna, ti panagtebbeng iti kudil ti rupa ti mabalin a mangdadael iti adu a nerbio ken urat isu a “mabibineg” sa “maimpeksion ken maaddaan kadagiti sugat a mabayag nga umimbag.” Umadu ti bakteria iti “naagneb ken nabara nga aglawlaw” iti ngiwat, isu a no matebbengan, masansan a daytat’ pakaigapuan ti pannakaimpeksion ken panagbukbok. Mabalin a tumaud dagiti nagbukol a taba kadagiti paset ti bagi nga aduan kadagiti selula ti taba, a kas iti puseg ken lapayag. Mamakdaar ti artikulo a “dagiti metal nga arkos ket masansan nga aglaon iti naglalaok a nikel. Dagiti tattao nga allergic iti dayta a metal ket mabalin a makapasar kadagiti sintomas ti allergy, a kas iti panagebbal ken panagsupotsupot.”

“Saan a Pulido a Panangretoke”

Iti napalabas a sangapulo a tawen idiay Francia, immadu iti 117 a porsiento dagiti nagdarum kalpasan a rimsua dagiti adda depektona a panangretoke, kuna ti magasin ti damdamag a Le Point, ket 1 a kaso iti tunggal 3 ti nainaig iti pannakaopera ti suso. Sigun kadagiti espesialista, masapul a maretoke manen ti inggat’ 30 a porsiento kadagiti nagparetoke, ket natay pay ketdin ti dadduma a pasiente gapu kadagiti rimsua a komplikasion kalpasan a nagparetokeda. Kas panangkondenarna iti inawaganna a “saan a pulido a panangretoke,” kinuna ni Dr. Pierre Nahon, a maysa met a siruhano iti panangretoke: “Kabaelanmi amin ti agretoke iti 20 a minuto a gagangay a maaramid iti dua nga oras. Ngem saan nga agpada ti resultana.” Sigun iti Le Point, “naan-annad ti dadduma a klinika a mangpili kadagiti abogadoda ngem kadagiti siruhanoda.”

Danag Maipapan iti Pannakaaywan ti Salun-at Idiay Europa

Umad-adu dagiti di mapnek kadagiti serbisio a panangaywan iti salun-at iti sumagmamano a pagilian ti Europa. Dagiti estadistika ti European Commission ti pakakitaan nga adu a tattao idiay Portugal, Grecia, ken Italia ti mangibagbaga a saan nga umdas ti pannakaaywan ti salun-atda. Agpayso a rumigrigat ti serbisio a panangaywan iti salun-at idiay Europa. Bayat nga umad-adu ti lallakay ken babbaket kadagiti umili, umad-adu dagiti maaddaan kadagiti sakit a kas iti Alzheimer’s disease. Iti kasumbangirna, patien dagiti opisial a mangay-aywan iti salun-at a dagiti taga Europa rumbeng nga aywananda a naimbag ti salun-atda. Sigun iti pagiwarnak nga EUR-OP News, “ti panagdieta, kanayon a nakatugaw nga estilo ti panagbiag ken ti aglablabes a pannangan kadagiti taba nga aggapu kadagiti animal ti naipaganetget a napeggad a pagannayasan,” isu nga “umad-adu . . . dagiti nakaluklukmeg a lallaki ken nakakutkuttong a babbai.”

Kinaranggas Maibusor Kadagiti Anglicano a Papadi

“Dagiti Anglicano a papadi ket ab-abusuen ken rarauten dagiti agresibo ken kalkalainganna ti panagbiagda a miembro ti simbaan kalpasan a dida nakapagteppel gapu iti adu a riri kadagiti kasaran ken buniag,” kuna ti The Sunday Telegraph ti London. Impalgak ti maysa a panagadal a nakairamanan ti 1,300 a miembro dagiti klero iti abagatan a daya ti England nga iti nasurok a dua a tawen, napagsasawan ti nasurok a 70 a porsiento kadakuada, agarup 12 a porsiento ti naraut, ken 22 a porsiento ti napangtaan a maranggasan. Sigun ken ni Dr. Jonathan Gabe, a nangidaulo iti panagsirarak idiay London University Royal Holloway College, ti parikut ket gapu “kadagiti miembro ti simbaan nga abusado no dida maipapilit ti kayatda.” Kinunana pay a “ti kumarkaro a manangipapilit a kababalin dagiti managgatang ken ti mapukpukaw a panagraem ti publiko ken panagtalek kadagiti natan-ok a tattao” ti makagapu a nagulo dagiti miembro ti simbaan. Dayta ti gapuna nga agen-ensayo ti dadduma a diosesis no kasanoda nga idepensa ti bagida tapno matulongan dagiti klero a mangtaming kadagiti naranggas a mannakimisa.