ANIA ti mariknam no sika wenno ti ipatpategmo ket nadayagnos nga addaan iti sakit ti isip? Imbag laengen ta adda mabalin nga agas dayta. Usigentayo ti sumagmamano a banag a nasken a maammuam tapno ad-adda a maawatam dagiti sakit ti isip. *

“Ginasut a milion iti intero a lubong ti addaan kadagiti sakit ti isip ket apektado uray dagiti ipatpategda. Addanto tiempo iti biag ti 1 iti kada 4 a tao a maapektaran iti sakit ti isip. Iti intero a lubong, depresion ti kangrunaan a manglimlimitar iti matrabahuan dagiti tattao. Karaman ti schizophrenia ken bipolar disorder kadagiti kakaruan ken karirigatan a sakit. . . . Nupay nagadu ti addaan kadagiti sakit ti isip, mailimlimed latta dagita, maibilang a nakababain, ken saan unay a maas-asikaso.”—World Health Organization (WHO).

Sigun iti WHO, adu nga addaan iti sakit ti isip ti agkedked nga agpaagas gapu iti pannakaibabain nga ibunga dayta.

Nupay adda agas para iti kaaduan a sakit ti isip, inreport ti National Alliance on Mental Illness nga idi napan a tawen iti USA, saan a nagpaagas ti agarup 60% kadagiti adulto ken dandani 50% kadagiti agtutubo nga agtawen iti 8-15 nga addaan iti kasta a sakit.

Ania ti sakit ti isip? Dinepinar dayta dagiti eksperto kas abnormal a panagandar ti panagpampanunot, panangkontrol iti emosion, ken kababalin ti maysa a tao. Ti addaan iti kasta a sakit ket masansan a marigatan a makilangen ken mangsango kadagiti parikut iti biag.

Agduduma ti kapaut ken kakaro dagiti sintoma, depende iti tao, iti partikular a sakit, ken kadagiti kasasaad. Babai man wenno lalaki ket maapektaran, aniaman ti edad, kultura, puli, relihion, wenno edukasion a nagun-odna ken kasano man kabaknang wenno kapobrena. Dagiti sakit ti isip ket saan a resulta dagiti personal a pagkapuyan wenno naalas nga ugali. Babaen iti umiso a medikal a pannakaasikaso, mabalin a sumayaat ti kasasaadda ken maaddaanda iti naragsak ken makapnek a biag.

Adu a sakit ti isip ti kabaelan nga agasan dagiti espesialista. Ti ngarud umuna a nasken nga aramiden ket agpakonsulta ken agpaeksamen iti nalaing nga espesialista nga aduanen iti kapadasan iti panangagas kadagiti sakit ti isip.

Ngem sa la matulongan dagiti addaan iti kasta a sakit no awatenda ti maitutop a panangagas. Nalabit masapul a labananda ti bain a makisarita maipapan iti sakitda. Mabalin a karaman iti panangagas ti pannakisaritada kadagiti espesialista a makatulong kadakuada a mangtarus iti dayta a sakit, mangsolbar kadagiti inaldaw a problema, ken mangitultuloy iti panagpaagasda. Kadagiti kasta a panagpakonsulta, dakkel ti maitulong ti maysa a kapamilia wenno gayyem babaen ti panangparegta ken panangsuporta.

Adun ti nakasursuro no kasanoda nga ibturan dagiti sakit ti isip idi ad-adda a naawatanda ti kasasaadda ken sinurotda ti panangagas nga inrekomenda dagiti espesialista. “Idi saan pay a nadayagnos ni baketko,” kuna ti nadakamat itayen a ni Mark, “dimi unay maawatan no ania ti sakit ti isip. Ngem nasursuromi ti saggaysa a panangsolbar kadagiti dumteng a problema ken ti makibagay iti situasionmi. Idi agangay, nakatulong kadakami ti suporta dagiti mapagpannurayan nga espesialista, kapamilia, ken gagayyemmi.”

 Umanamong ni Claudia. “Idi damo, panagriknak ket napukaw ti wayawayak idi nadayagnosak,” inadmitirna. “Ngem uray no agpadakami ken lakayko a malimlimitaran gapu iti sakitko, nasursurok a mabalin gayam a mapagballigian dagiti problema a kasla imposible a masolbar. Isu a naandurak ti sakitko babaen ti pannakikooperarko kadagiti espesialista ken doktor, panangpasayaatko iti relasionko iti dadduma, ken saggaysa a panangsolbar kadagiti dumteng a problema.”

Saan nga ibaga ti Biblia a ti nasayaat a relasion iti Dios ket mangpaimbag kadagiti sakit. Kaskasdi nga adu a pamilia iti intero a lubong ti naliwliwa ken napabileg unay iti isursuro ti Biblia. Kas pagarigan, ipasigurado ti Biblia a ti naayat a Namarsua kadatayo ket talaga a kayatna a liwliwaen dagiti ‘maup-upay’ ken dagidiay ‘awananen a pulos iti namnama.’—Salmo 34:18, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

Nupay ti Biblia ket saan a libro maipapan iti panangaywan iti salun-at, mangipapaay daytoy kadagiti praktikal a balakad a makatulong tapno maibturantayo dagiti nasaem a rikna ken narigat a situasion. Maipaayannatayo pay iti namnama a panagbiagto ditoy daga nga awananen iti sakit ken ut-ot wenno saem. Ikarkari ti Sao ti Dios: “Iti dayta a tiempo maluktanto ti matmata dagidiay bulsek, ket maluktanto ti mismo a laplapayag dagidiay tuleng. Iti dayta a tiempo kumalay-atto daydiay pilay a kas iti panagkalay-at ti kalakian nga ugsa, ket ti dila daydiay umel umkisto gapu iti ragsak.”—Isaias 35:5, 6.