PARA iti dadduma, kuarta ti mangpapaandar iti lubong. Medio husto met dayta. Ngamin, kasapulan ti kuarta no gumatangtayo iti makan, bado, ken balay, wenno agbayad iti abang. “Nakadakdakkel ti papel ti kuarta iti komunidad,” kuna ti maysa a financial editor. “No awan ti kuarta a paggatang, maalarmatayo la ketdi ken iti uneg laeng ti makabulan, aggugubattayon.”

Siempre, adda met limitasion ti kuarta. Kinuna ti Norwegian a mannaniw a ni Arne Garborg a no adda kuartam, “magatangmo ti makan, ngem saan ti ganas a mangan; agas, ngem saan ti salun-at; nalukneng a pagiddaan, ngem saan ti turog; pannakaammo, ngem saan ti sirib; pagpapintas, ngem saan ti pintas; kinaelegante, ngem saan ti dungngo; ragragsak, ngem saan ti pudno a ragsak; kakadua, ngem saan ti pudno a gagayyem; ad-adipen, ngem saan ti kinamatalek.”

Agbalin a naragragsak ti maysa no pagtalinaedenna nga umiso ti pangibilanganna iti kuarta—ibilangna kas banag a makatulong tapno maalana dagiti kasapulanna, saan a kas banag a nakaisentruan ti biagna. Ipakdaar ti Biblia a ‘ti ayat iti kuarta isu ti ramut dagiti amin a kita ti makadangran a bambanag, ket babaen ti panangragpat iti daytoy nga ayat sinalput ti sumagmamano ti intero a bagbagida iti adu nga ut-ot.’—1 Timoteo 6:10.

Siputam ta saan a ti kuarta a mismo, no di ket ti ayat iti kuarta, ti mangyeg iti pagdaksan. Wen, ti panangipangpangruna iti kuarta ti mamagsisina kadagiti aggagayyem ken agkakapamilia. Kitaem ti dadduma a pagarigan.

 Daniel: * “Ti ammok idi, napudno ken nasingpet ti gayyemko a ni Thomas. Awan pulos ti nagbalin a problemak kenkuana, agingga a ginatangna ti luganko. Diak ammo idi nga adda aniaman a perdina. Ngem adda kasuratanmi a gatangenna ti lugan aniaman ti kondisionna ken dinan mabalin nga isubli dayta. Kalpasan ti tallo a bulan, nadadael ti lugan. Impagarup ni Thomas a linokok ket makapungpungtot a nangibaga nga isublik ti kuartana. Nakigtotak! Idi padasek ti makilinnawag, pirmi ti ungetna ken kasla kumabil metten. Idi kuartan ti isyu, awanen ‘tay nasingpet a Thomas nga am-ammok.”

Esin: “Kakaisuna a kabsatko ni Nesrim. Talaga nga agkadutdotankami, isu a diak pulos impagarup a maperdi ti relasionmi gapu iti kuarta. Ngem dayta a mismo ti napasamak. Idi natay dagiti nagannakmi, adda bassit impatawidda ket imbilinda a patas a pagbingayanmi ti kuarta. Ngem saan a kayat ni adingko a suroten dayta. Impilitna nga ad-adu ti bingayna. Kas panangrespeto kadagiti nagannakmi, sinurotko ti bilinda. Isu a kasta unay ti pungtotna ken nagipangta pay. Agingga ita, nakaro pay laeng ti sakit ti nakemna kaniak.”

Gapu ta di umiso ti kapanunotan ti dadduma iti kuarta, alistoda la nga agipapan. Kas pagarigan, mabalin nga ipapan ti maysa a nabaknang a nasadut dagiti napanglaw isu a saanda nga umas-asenso. Wenno mabalin a basta ipagarup lattan dagiti marigrigat a materialistiko ken naagum dagiti nabaknang. Ni Leanne, maysa nga agtutubo a nabaknang ti pamiliada, ket biktima ti di umiso a panagipapan. Kinunana:

“Pagaammoak idi kas anak ti baknang ta adu ti kuarta ni Daddy-k. Isu a kanayon a makangngegak iti: ‘No adda kayatmo, ibagam la dayta ken Daddy-m’ wenno ‘Sorry a, saankami ngamin a baknang ken dimi kaya ti gumatang iti napipintas a lugan a kas iti pamiliayo.’ Idi napunnuanakon, imbagak kadagiti gagayyemko nga isardengdan dagiti kasta a komentoda, ken inlawlawagko no apay a masaktanak kadagita a sasao. Kayatko ti maam-ammo kas manangtulong iti sabsabali, saan ket a kas adu ti kuartana.”

Saan nga ibaga ti Biblia a dakes ti kuarta ken dagidiay addaan iti dayta—uray no nakaad-adu. Saan a ti kaadu ti kuarta ti maysa ti problema, no di ket ti di umiso a pangibilanganna iti kuartana wenno iti kayatna a maala. Balanse ti balakad ti Biblia maipapan iti kuarta, ken makatulong pay laeng agingga ita a kas idi naisurat dayta. Kitaem ti dadduma a pagarigan.

TI KUNA TI BIBLIA: “Dika agbannog a manggun-od iti kinabaknang.”—Proverbio 23:4.

Sigun iti libro a The Narcissism Epidemic, dagiti determinado a bumaknang ket dakdakkel ti posibilidadna a “maaddaanda iti sakit iti isip; ad-adu met ti ibagbagada a pisikal a sakitda kas iti panagsakit ti karabukob, bukot, ken ulo. Dakdakkel met ti posibilidad nga agbartek ken agdrogada. Agparang a no porsegido ti maysa a bumaknang, agbalin a miserable ti biagna.”

 TI KUNA TI BIBLIA: “Ti wagas ti panagbiagyo siwayawaya koma iti panagayat iti kuarta, bayat a mapnekkayo iti agdama a bambanag.”—Hebreo 13:5.

Uray no kontento ti maysa, adda latta pakadanaganna iti kuarta. Ngem ammona no ania ti kapatgan iti biag isu a saan nga agpaabak iti pakadanaganna. Kas pagarigan, saan unay a maproblemaan ti kontento a tao uray no malugi. Imbes ketdi, ikagumaanna a tuladen ti kapanunotan ni apostol Pablo a nangisurat: “Ammok no kasano ti agbalin a nanumo kadagiti pagtaraon, iti kinapudnona ammok no kasano ti maaddaan iti kinaruay. Iti amin a banag ken kadagiti amin a kasasaad naadalko ti palimed agpadpada no kasano ti mabsog ken no kasano ti mabisinan, agpadpada no kasano ti maaddaan iti kinaruay ken no kasano ti agsagaba iti kinakirang.”—Filipos 4:12.

TI KUNA TI BIBLIA: “Daydiay agtalek iti kinabaknangna—isu mapasagto [wenno matnagto].”—Proverbio 11:28.

Kuna dagiti researcher nga adu ti agdibdiborsio gapu iti problema iti kuarta. Adu met ti agpakpakamatay gapu kadagiti problema iti kuarta. Para kadakuada, napatpateg pay ti kuarta ngem iti karida idi nagkasarda wenno uray iti mismo a biagda! Ngem dagiti balanse no maipapan iti kuarta dida isadag ti panagtalekda iti dayta. Imbes ketdi, bigbigenda a husto ti sasao ni Jesus: “Ti pudno a biag ti tao saan a maibatay iti sanikuana, uray no kasano ti kinabaknangna.”—Lucas 12:15, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

No sukimatem ti bagim, mabalin a makitam a masapul a sursuruem ti agbalin a balanse no iti kuarta. Kas pagarigan, isaludsodmo dagitoy iti bagim:

• Maeng-engganioak kadi kadagiti alisto a panguartaan?

• Naimutak kadi no maipapan iti kuartak?

• Mas kaykayatko kadi ti makigayyem kadagiti tattao a kuarta laeng ken sanikuada ti sangkasaoda?

• Agulbodak kadi wenno agaramidak iti illegal tapno laeng makaganansia?

• Panagriknak kadi ket importanteak gapu ta adda kuartak?

• Sangkapanunotko kadi ti kuarta?

• Dakes kadin ti epektona kaniak ken iti pamiliak ti kababalinko iti kuarta?

  Agbalinka a naparabur babaen iti panangted iti sabsabali

No wen ti sungbatmo iti aniaman kadagita a saludsod, ikagumaam nga iwaksi ti nalabes a panangpampanunot ken panagtarigagay kadagiti material a bambanag. Liklikam ti makigayyem kadagiti tattao a kasta la unay ti panangipategda iti kuarta ken iti sanikuada. Makikaduaka ketdi kadagiti tattao a mas mangipatpateg kadagiti nangato a moral a prinsipio ti Biblia ngem iti material a bambanag.

Dimo pulos ipalubos a rumamut dita pusom ti ayat iti kuarta. Pagtalinaedem ketdi ti kuarta iti umiso a lugarna—kanayon a maikadua laeng kadagiti gagayyem, kapamilia, ken iti nasayaat a kasasaad ti emosion ken salun-atmo. No aramidem dayta, maipakitam a balanseka no maipapan iti kuarta.