1. Ania a panagtataripnong ti ili ti Dios ti pagsasaritaantayo, ken ania dagiti saludsod nga usigentayo?

“TUMAKDERKAYO, bendituenyo ni Jehova a Diosyo manipud tiempo a di nakedngan agingga iti tiempo a di nakedngan.” Impangag ti nagkauna nga ili ti Dios daytoy a makagutugot a sasao ket nagtataripnongda tapno sangsangkamaysada nga agkararag. Dayta ti maysa kadagiti kaatiddogan a kararag a nairekord iti Biblia. (Neh. 9:4, 5) Naangay dayta a taripnong idiay Jerusalem idi maika-24 nga aldaw ti maikapito a bulan dagiti Judio, Tisri (Septiembre/Oktubre), 455 B.C.E. Bayat nga usigentayo ti paspasamak sakbay dayta nga espesial nga aldaw, isaludsodmo iti bagim: ‘Ania ti regular idi nga ar-aramiden dagiti Levita a nakatulong iti panagballigi dayta nga okasion? Ania dagiti maadalko iti daytoy naisagana a naimbag a kararag?’—Sal. 141:2.

2. Ania nga ulidan dagiti Israelita ti nasayaat a tuladentayo?

² Makabulan sakbay dayta a taripnong, naileppas dagiti Judio ti pannakatarimaan dagiti pader ti Jerusalem. (Neh. 6:15) Nairingpas ti ili ti Dios dayta a proyekto iti las-ud ti 52 laeng nga aldaw, ket kalpasanna, inasikasoda ti naespirituan a kasapulanda. Isu nga iti umuna nga aldaw ti sumaganad a bulan a Tisri, nagtataripnongda a sangsangkamaysa iti publiko a plasa tapno dumngegda ken Esdras ken iti dadduma pay a Levita, a mangibasa a sipipigsa ken mangilawlawag iti Linteg ti Dios. Dagiti pamilia, a pakairamanan ti “amin nga umdas ti kinasariritna nga umimdeng,” sitatakderda a nagimdeng “manipud pumarbangon agingga iti tengnga ti aldaw.” Nagsayaat a tuladentayo dagidiay nga Israelita. Bayat a komportable a situtugawka kadagiti gimong iti Kingdom Hall, agtawtawataw kadi ti isipmo ket pampanunotem dagiti di nasken a bambanag? No kasta, nasayaat nga usigem ti ulidan dagidiay nga Israelita a saan la a basta nagimdeng no di ket impapusoda dagiti nangngegda, nga urayda la nagsangsangit  idi nabigbigda a saanda a tungtungpalen ti Linteg ti Dios.—Neh. 8:1-9.

3. Ania a bilin ti nagtulnogan dagiti Israelita?

³ Nupay kasta, saan a tiempo daytoy para iti publiko a panangipudno iti basbasol. Gapu ta aldaw idi ti piesta, kayat ni Jehova a naragsakda a mangidaydayaw kenkuana. (Num. 29:1) Isu a kinuna ni Nehemias kadagiti umili: “Mapankayo, kanenyo ti nataba a bambanag ket inumenyo ti nasam-it a bambanag, ket mangipatulodkayo kadagiti bingay iti daydiay saan a naisaganaan iti aniaman; ta daytoy nga aldaw nasantuan iti Apotayo, ket dikay masaktan, ta ti rag-o ni Jehova isu ti salindegyo.” Nagtulnog dagiti umili ket adda “dakkel a panagrag-o” iti daydi nga aldaw.—Neh. 8:10-12.

4. Ania ti inaramid dagiti pannakaulo ti 12 a tribu ken ania ti naammuanda? Ania ti napateg a paset daytoy a Piesta dagiti Abong-abong?

⁴ Iti sumaganad nga aldaw, nagtataripnong dagiti pannakaulo ti 12 a tribu tapno ammuenda no kasano a naan-anay a maannurotda ti Linteg ti Dios. Kas resultana, naammuanda a masapul a marambakan ti Piesta dagiti Abong-abong manipud maika-15 agingga iti maika-22 nga aldaw ti bulan ti Tisri, a pakairamanan ti pangserra a nadaeg nga asamblea, ket rinugianda ti agsagana. Daytoy pay laeng ti kababalligian a pannakarambak ti Piesta dagiti Abong-abong nanipud idi panawen ni Josue, ket nagresulta dayta iti “dakkel unay a panagrag-o.” Ti maysa a napateg a paset daytoy a piesta ket ti publiko a pannakaibasa ti Linteg ti Dios iti “inaldaw, manipud iti umuna nga aldaw agingga iti maudi nga aldaw.”—Neh. 8:13-18.

5. Ania ti inaramid ti ili ti Dios sakbay a nagkararag dagiti Levita?

⁵ Dua nga aldaw kalpasan ti piesta, idi maika-24 nga aldaw ti Tisri, binigbig dagiti Israelita iti publiko a nagbasolda gapu iti saanda a panangsalimetmet iti Linteg ti Dios. Saanen nga aldaw dayta ti pampannangan ken panagragragsak. Imbes ketdi, nagayunar ti ili ti Dios ken nagkawesda iti nakersang a lupot kas panangipakita iti panagladingitda. Iti agsapa, agarup tallo nga oras a naibasa manen ti Linteg ti Dios kadagiti umili. Iti malem, “nagpudnoda ken nagruknoyda ken Jehova a Diosda.” Kalpasanna, inyebkas dagiti Levita ti naisagana a naimbag a kararag agpaay kadagiti umili. —Neh. 9:1-4.

6. Ania ti nakatulong kadagiti Levita a mangyebkas iti nabagas a kararag, ken ania ti maadaltayo kadakuada?

⁶ Awan duadua a ti regular a panangbasa dagiti Levita iti Linteg ti Dios ti nakatulong kadakuada a mangisagana iti daytoy a nabagas a kararag. Ti umuna a paset dayta a kararag ket naipamaysa iti ar-aramid ken kualidad ni Jehova. Iti dadduma pay a paset ti kararag, maulit-ulit a dinakamatda ti ‘naruay nga asi’ ti Dios ken binigbigda a saan a maikari dagiti Israelita iti kasta a naasi a pannakatrato. (Neh. 9:19, 27, 28, 31) Kas kadagidi a Levita, masapul met nga inaldaw a basaen ken mennamennaentayo ti Sao ti Dios, nga arigna  palpalubosantayo a makisarita kadatayo ni Jehova tapno ad-adu ti maibagatayo kenkuana ken nabagbagas dagiti kararagtayo.—Sal. 1:1, 2.

7. Ania ti kiniddaw dagiti Levita iti Dios, ken ania ti maadaltayo iti dayta?

⁷ Iti kararag dagiti Levita, adda laeng maysa a simple a kiddawda. Kinunada iti maud-udi a pasetna: “Ita, O Diosmi, ti Dios a naindaklan, mannakabalin ken nakaam-amak, mangsalsalimetmet iti tulag ken naayat a kinamanangngaasi, saanmo a bay-an a ti isuamin a pakarigatan a [dimteng] kadakami, iti ar-arimi, piprinsipemi ken papadimi ken mammadtomi ken kadagidi ammami ken iti isuamin nga ilim manipud iti al-aldaw ti ar-ari ti Asiria agingga itoy nga aldaw, agparangda a kasla bassit iti sanguanam.” (Neh. 9:32) Nagsayaat ngarud a tuladentayo dagiti Levita. Umuna nga idaydayawtayo ni Jehova ken agyamantayo kenkuana sakbay nga ibagatayo ti aniaman a kiddawtayo.

8, 9. (a) Kasano a sipapakumbaba nga inrugi dagiti Levita ti kararagda? (b) Ania a dua a nailangitan a buyot ti nabatad a tuktukoyen dagiti Levita?

⁸ Nupay nagsayaat ti kararag dagiti Levita, napakumbabada ken mariknada a saan nga umdas dagiti sasaoda a mangyebkas iti dayaw a pakaikarian ni Jehova. Isu nga inrugida ti kararagda babaen iti daytoy napakumbaba a panagpakaasi maigapu iti ili ti Dios: “Bendituenda koma ti nadayag a naganmo, a naitan-ok iti ngatuen ti isuamin a bendision ken pannakaidaydayaw.”—Neh. 9:5.

⁹ “Siksika ti Jehova,” intuloyda nga ikararag, “sika met laeng inaramidmo ti langlangit, ti mismo a langit ti langlangit, ken ti isuamin a buyotda, ti daga ken ti isuamin nga adda iti rabawna, dagiti baybay ken ti isuamin nga adda kadakuada; ket taginayonem amin ida a sibibiag; ket agruknoy kenka ti buyot ti langlangit.” (Neh. 9:6) Wen, pinarsua ni Jehova a Dios ti intero nga uniberso a buklen ti di mabilang a galaksi a naglaon iti nakaad-adu a bitbituen. Pinarsuana met ti amin a bambanag iti nagpintas a planetatayo ken inikkanna dagiti sibibiag a parsua iti pannakabael nga agtultuloy nga agpaadu. Dinakamat met ti kararag ti sabali pay a “buyot ti langlangit”—dagiti nasantuan nga anghel ti Dios. (1 Ar. 22:19; Job 38:4, 7) Sipapakumbaba nga ar-aramiden dagiti anghel ti pagayatan ti Dios babaen ti panagserbida iti managbasol a tattao nga “agtawid iti pannakaisalakan.” (Heb. 1:14) Nagsayaat ketdin a tuladen ti ulidan dagiti anghel bayat nga agserserbitayo a sangsangkamaysa ken Jehova kas iti nasanay a buyot!—1 Cor. 14:33, 40.

10. Ania ti masursurotayo iti inaramid ti Dios maipaay ken Abraham?

¹⁰ Sumaganad, dinakamat dagiti Levita iti kararagda ti inaramid ti Dios maipaay ken Abram. Sinuktan ni Jehova ti nagan ni Abram iti Abraham, a kaipapananna ti “ama ti maysa a bunggoy,” uray no agedad idin iti 99 ken awanan pay iti anak iti lupes nga asawana a ni  Sarai. (Gen. 17:1-6, 15, 16) Inkari met ti Dios ken Abraham a ti bin-ina tawidendanto ti daga ti Canaan. Masansan a malipatan dagiti tattao ti karida. Ngem saan a kasta ni Jehova, kas ipakita ti inkararag dagiti Levita: “Sika ni Jehova a pudno a Dios, a nangpili ken Abram ken nangiruar kenkuana manipud Ur dagiti Caldeo ken nangituding iti naganna nga Abraham. Ket nasarakam a matalek ti pusona iti sanguanam; gapuna adda idi ti panangbukel iti tulag kenkuana nga itdem kenkuana ti daga dagiti Canaanita, . . . tapno itdem dayta iti bin-ina; ket intungpalmo dagiti saom, agsipud ta nalintegka.” (Neh. 9:7, 8) Tuladentayo koma ti nalinteg a Diostayo babaen ti kanayon a panangikagumaantayo a mangtungpal iti saotayo.—Mat. 5:37.

11, 12. Ania ti kaipapanan ti nagan ni Jehova, ken ania ti inaramidna iti ilina a mangipakita nga isu ket maikari iti naganna?

¹¹ Ti nagan a Jehova kaipapananna “Pagbalinenna.” Kayatna a sawen, agtultuloy nga agtignay ti Dios a mangtungpal kadagiti karina. Naiparangarang dayta iti inaramid ti Dios maipaay kadagiti kaputotan ni Abraham idi naadipenda idiay Egipto. Iti daydi a tiempo, kasla imposible a mawayawayaan ti nasion ti Israel ken makapagnaedda iti Naikari a Daga. Ngem babaen ti agtultuloy a panagtignayna, tinungpal ti Dios ti karina. Iti kasta pinaneknekanna nga isu ket maikari iti naisangsangayan ken naindaklan a nagan a Jehova.

¹² Kastoy ti insurat ni Nehemias nga inkararag dagiti Levita maipapan ken Jehova: “Nakitam ti pannakaparigat dagidi ammami idiay Egipto, ket ti ikkisda idiay Nalabaga a Baybay nangngegmo. Kalpasanna nangipaayka kadagiti pagilasinan ken milagro maibusor ken Faraon ken kadagiti amin nga adipenna ken kadagiti amin nga umili iti dagana, ta ammom a nagtignayda a sidudursok maibusor kadakuada; ket nangaramidka iti nagan maipaay kenka kas itoy nga aldaw. Ket ti baybay binisngaymo iti sanguananda, iti kasta bimmallasiwda iti tengnga ti baybay iti namaga a daga; ket dagiti mangkamkamat kadakuada impalladawmo kadagiti kaadalman a kas iti maysa a bato iti nabileg a dandanum.” Iti tuloy ti kararag dagiti Levita maipapan iti sabali pay nga inaramid ni Jehova iti ilina, kinunada: “Pinarukmam iti sanguananda dagiti agnanaed iti daga, dagiti Canaanita . . . Ket nangkautiboda kadagiti nasarikedkedan a siudad ken iti nataba a daga ket nangtagikuada iti balbalay a napno iti amin a naimbag a bambanag, kadagiti nakutkoten a pagurnongan ti danum, kadagiti naruay a kaubasan ken kaolibuan ken kaykayo a maipaay a taraon, ket nangrugida a mangan ken mapnek ken lumukmeg ken bumaludbod iti naindaklan a kinaimbagmo.”—Neh. 9:9-11, 24, 25.

13. Kasano nga impaay ni Jehova dagiti naespirituan a kasapulan ti Israel, ngem ania ti inaramid ti ilina?

¹³ Adu pay ti inaramid ti Dios tapno maibanag ti panggepna. Kas pagarigan, di nagbayag kalpasan a nakapanaw ti Israel manipud Egipto, impaay ni Jehova dagiti naespirituan a kasapulanda. Kinuna dagiti Levita iti kararagda: “Iti rabaw ti Bantay Sinai bimmabaka ken nakisaoka kadakuada manipud langit ket nangtedka kadakuada kadagiti nalinteg a hudisial a pangngeddeng ken linlinteg ti kinapudno, naimbag nga al-alagaden ken bilbilin.” (Neh. 9:13) Insuro ni Jehova ti ilina tapno makapagtignayda a maikari a mangawit iti nasantuan a naganna kas agtawid iti Naikari a Daga, ngem saanda a sinurot dagiti naimbag a bambanag a nasursuroda.—Basaen ti Nehemias 9:16-18.

14, 15. (a) Kasano a siaasi nga inaywanan ni Jehova ti managbasol nga ilina? (b) Ania ti masursurotayo iti panangtrato ti Dios iti pinilina a nasion?

¹⁴ Dinakamat dagiti Levita iti kararagda ti dua nga espesipiko a nagbasolan ti Israel di nagbayag kalpasan nga inkarida idiay Bantay Sinai a salimetmetanda ti Linteg ti Dios.  Gapu kadagita, maikarida koma a mabaybay-an lattan a matay idiay let-ang. Ngem dayta a kararag indaydayawna ni Jehova: “Iti naruay nga asim saanmo a pinanawan ida idiay let-ang. . . . Iti uppat a pulo a tawen impaayam ida iti taraon . . . Saanda a nagkurang iti aniaman. Dagiti mismo a kawesda saan a narunot, ket dagiti met laeng sakada saan a limteg.” (Neh. 9:19, 21) Ipapaay met ita ni Jehova ti amin a kasapulantayo tapno makapagserbitayo a simamatalek kenkuana. Saantay koma nga agbalin a kas kadagiti rinibu nga Israelita a natay idiay let-ang gapu iti kinasukir ken kaawan pammatida. Kinapudnona, dagitoy a bambanag “naisuratda a pammakdaar kadatayo a nadatngan dagiti panungpalan dagiti sistema ti bambanag.”—1 Cor. 10:1-11.

¹⁵ Makapaladingit ta kalpasan a natagikua dagiti Israelita ti Naikari a Daga, inrugida ti agdayaw kadagiti didios dagiti Canaanita, a karaman iti dayta ti immoral nga ar-aramid ken panangidaton kadagiti annak. Gapuna, impalubos ni Jehova a dagiti kabangibang a nasion idadanesda ti pinilina a nasion. Idi nagbabawida, siaasi a pinakawan ida ni Jehova ken insalakanna ida iti ima dagiti kabusorda. “Maulit-ulit” a kasta ti napasamak. (Basaen ti Nehemias 9:26-28, 31.) Impudno dagiti Levita: “Pinalpalugodam ida iti adu a tawen ket nangsaksaksika maibusor kadakuada iti espiritum babaen kadagiti mammadtom, ket saanda nga immimdeng. Kamaudiananna intedmo ida iti ima dagiti ili ti dagdaga.”—Neh. 9:30.

16, 17. (a) Ania ti nagbalin a kasasaad dagiti Israelita idi nagsukirda manen ken Jehova? (b) Ania ti impudno dagiti Israelita, ken ania ti inkarida nga aramiden?

¹⁶ Idi nakasublin dagiti Israelita manipud pannakaidestieroda idiay Babilonia, nangrugida manen nga agsukir ken Jehova. Ngem ania ti nakaidumaanna itan? Intuloy nga inkararag dagiti Levita: “Adtoy! Ad-adipenkami ita nga aldaw; ket no maipapan iti daga nga intedmo kadagidi ammami tapno kanenda ti bungana ken ti naimbag a bambanagna, adtoy! ad-adipenkami iti dayta, ket ti apitna umad-adu maipaay iti ar-ari nga insaadmo kadakami gapu iti basbasolmi, ket . . . addakami iti dakkel a tuok.”—Neh. 9:36, 37.

¹⁷ Ibagbaga kadi dagiti Levita a di nainkalintegan ti Dios gapu ta impalubosna nga agsagabada? Siempre saan! “Nalintegka,” impudnoda, “no maipapan iti isuamin a dimteng kadakami, ta nagtignayka a simamatalek, ngem dakami dagidiay nagaramid a sidadangkes.” (Neh. 9:33) Kalpasanna, ingngudoda daytoy a di agimbubukodan a kararag babaen ti naimpusuan a kari a tungpalento ti nasion ti Linteg ti Dios. (Basaen ti Nehemias 9:38; 10:29) Insuratda ti karida iti maysa a dokumento a pinirmaan ti 84 a papanguluen a Judio.—Neh. 10:1-27.

18, 19. (a) Ania ti kasapulantayo tapno agbiagtayo iti baro a lubong ti Dios? (b) Ania ti rumbeng nga itultuloytayo nga ikararag, ken apay?

¹⁸ Kasapulantayo ti disiplina manipud ken Jehova tapno maikaritayo nga agbiag iti nalinteg a baro a lubong. “Ania nga anak ti saan a disiplinaen ti maysa nga ama?” insaludsod ni apostol Pablo. (Heb. 12:7) Ipakpakitatayo nga agpapaiwanwantayo iti Dios no simamatalek nga agserbitayo kenkuana ken ipalpalubostayo a gugorannatayo ti espirituna. Ket no makaaramidtayo iti nadagsen a basol, masiguradotayo a pakawanennatayo ni Jehova no pudpudno nga agbabawitayo ken sipapakumbaba nga umawattayo iti disiplina.

¹⁹ Din agbayag, pagbalinenton ni Jehova ti naganna nga ad-adda pay a nadaydayag ngem idi insalakanna dagiti Israelita manipud Egipto. (Ezeq. 38:23) Natungpal ti kari ni Jehova a tagikuaen ti nagkauna nga ilina ti Naikari a Daga. Kasta met, ti amin a Kristiano nga agib-ibtur kas matalek nga agdaydayaw ken Jehova tawidendanto ti biag iti nalinteg a baro a lubong ti Dios. (2 Ped. 3:13) Gapuna, itultuloytay koma nga ikararag a masantipikar ti nadayag a nagan ti Dios. Ilawlawag ti sumaganad nga artikulo ti sabali pay a kararag a masapul a pangitunosantayo iti ar-aramidtayo tapno bendisionannatayo ti Dios ita ken iti agnanayon.