SAAN a nagtaud iti Biblia dagitoy a nagkauna a sasao. Ngem adun a siglo a nausar dagita a mangikalintegan iti diskriminasion kadagiti babbai. Agingga ita, us-usaren pay laeng dagiti panatiko dagita a sasao a pangibatayanda iti panangdominar kadagiti babbai. Ibagada a basol dagiti babbai ti panagsagaba ti sangatauan. Panggep kadi ti Dios a dagiti babbai ket umsien ken abusuen dagiti lallaki? Ammuentayo no ania ti kunaen ti Biblia.

Inlunod kadi ti Dios dagiti babbai?

Saan no di ket “ti kadaanan a serpiente, daydiay naawagan iti Diablo” ti ‘inlunod’ ti Dios. (Apocalipsis 12:9; Genesis 3:14) Idi kinuna ti Dios a ‘dominaranto’ ni Adan ti asawana, saan nga ibagbaga ti Dios nga anamonganna ti panangadipen dagiti lallaki kadagiti babbai. (Genesis 3:16) Ipakpakaunana laeng ti nakalkaldaang a resulta ti basol ti umuna nga agassawa.

Isu a ti panangabuso kadagiti babbai ket resulta ti kinamanagbasol ti tao, saan a pagayatan ti Dios. Saan nga anamongan ti Biblia ti kapanunotan a ti lalaki masapul nga adipenenna ti babai tapno maikaro ti orihinal a basol.​—Roma 5:12.

Ti Dios pinarsuana kadi ti babai a nababbaba ngem iti lalaki?

Saan. Kuna ti Genesis 1:27: “Ti Dios pinarsuana ti tao iti ladawanna, iti ladawan ti Dios isu pinarsuana; pinarsuana ida a lalaki ken babai.” Gapuna, sipud pay idi damo, dagiti tattao, lalaki man wenno babai, naparsuada a mangyanninaw kadagiti galad ti Dios. Nupay nagduma ti emosional ken pisikal a pakabuklan da Adan ken Eva, agpada ti inawatda nga instruksion ken ti kalinteganda iti imatang ti Namarsua kadakuada.​—Genesis 1:28-31.

Sakbay a naparsua ni Eva, kinuna ti Dios: “Mangaramidak iti katulongan maipaay . . . [ken Adan], kas maysa a komplimentona.” (Genesis 2:18) Ti kadi sao a “komplimento” ipasimudaagna a nababbaba ti babai ngem ti lalaki? Saan, gapu ta daytoy a Hebreo a sao kaipapananna  met a “kadua” ti lalaki. Panunotenyo ti panagtinnulong ti siruhano ken ti anestesiologo bayat ti operasion. Mabalin kadi ti agopera nga awan ti maysa kadakuada? Saan! Nupay ti siruhano ti mismo nga agopera, saan kadi nga importante met ti anestesiologo? Kasta met, ti Dios pinarsuana ti lalaki ken babai tapno agtinnulongda, saan nga agkinnompetensia.​—Genesis 2:24.

Ania ti mangipakita a ti Dios maseknan kadagiti babbai?

Gapu ta ammo ti Dios ti mabalin nga aramiden ti managbasol a lalaki, inyebkasna ti panggepna a mangsalaknib kadagiti babbai. No maipapan iti Mosaiko a Linteg a naited idi 1513 B.C.E., kuna ti autor a ni Laure Aynard, iti librona a La Bible au féminin (The Bible in the Feminine Gender): “Kaaduanna, no ti Linteg ti tulag saritaenna ti maipapan iti babbai, agpaay dayta a mangsalaknib kenkuana.”

Kas pagarigan, ibilin ti Linteg a dayawen ken raemen ti ama ken ina. (Exodo 20:12; 21:15, 17) Makalikaguman met a maipakita ti konsiderasion kadagiti masikog a babbai. (Exodo 21:22) Uray ita, naiduma unay ti proteksion nga ipaay ti linteg ti Dios kadagiti babbai no idilig iti kinaawan kalintegan dagiti babbai iti adu a pagilian. Ngem saan la a dayta ti mangipakita a maseknan ti Dios kadagiti babbai.

Ti Linteg nga inted ni Jehova a Dios iti nasion ti Israel ket agpaay a pakagunggonaan dagiti tattao iti pisikal, moral, ken naespirituan, lallaki man wenno babbai. No umimdeng ken agtulnogda iti Dios, ti nasionda natantan-okto ngem iti amin a sabsabali a nasion ditoy daga. (Deuteronomio 28:1, 2) Ania ngarud ti ipaay ti Linteg a kalintegan dagiti babai? Usigem dagitoy.

1. Wayawaya ti tunggal maysa. Saan a kas kadagiti babbai iti adu a sabsabali a nasion iti nagkauna a tiempo, addaan iti adu a wayawaya  dagiti babbai nga Israelita. Nupay ti asawa a lalaki ti ulo ti pamilia, ti asawa a babai a naan-anay a pagtalkan ni lakayna, ‘inut-utobna ti maysa a talon ket ginun-odna dayta ken nagmula iti kaubasan.’ No ammona ti agtibbi ken agabel, mabalinna pay ti agnegosio. (Proverbio 31:11, 16-19) Iti sidong ti Mosaiko a Linteg, addaan dagiti babbai iti bukod a kalintegan.

Iti nagkauna nga Israel, addaan met dagiti babbai iti nasinged a relasion iti Dios. Dakamaten ti Biblia ni Anna nga inkararagna ti parikutna ken nagkari iti Dios. (1 Samuel 1:11, 24-28) Maysa a babai iti siudad ti Sunem ti kanayon nga agkonsulta ken propeta Eliseo no aldaw ti Sabbath. (2 Ar-ari 4:22-25) Dagiti babbai a kas kada Debora ken Hulda ket inusar ti Dios kas pannakabagina. Kasta met, nagkiddaw kadakuada iti balakad dagiti natan-ok a lallaki ken papadi.​—Uk-ukom 4:4-8; 2 Ar-ari 22:14-16, 20.

2. Kalintegan nga agadal. Yantangay karaman dagiti babbai iti Linteg ti tulag, maawisda met a dumngeg iti pannakaibasa ti Linteg tapno makasursuroda. (Deuteronomio 31:12; Nehemias 8:2, 8) Mabalinda met ti agsanay a makiraman iti dadduma a paset ti panagdayaw iti tabernakulo. Kas pagarigan, dadduma a babbai ti nakiraman iti “naurnos a panagserbi” iti tabernakulo, idinto a ti dadduma ket miembro ti grupo dagiti kumakanta.​—Exodo 38:8; 1 Cronicas 25:5, 6.

Adu a babbai ti nalaing nga agnegosio. (Proverbio 31:24) Saan a kas iti kultura idi ti dadduma a nasion a ti laeng ama ti mangisuro kadagiti annak a lallaki, ti Israelita nga ina isurona met ti annakna a lallaki agingga nga agmataengan. (Proverbio 31:1) Nalawag a de adal met dagiti Israelita a babbai.

3. Mabigbigbig ken mararaem. Nalawag a kunaen ti Sangapulo a Bilin: “Dayawem ni amam ken ni inam.” (Exodo 20:12) Kastoy ti  mabasa iti proverbio ti masirib nga Ari a ni Solomon: “Umimdengka, anakko, iti disiplina ni amam, ket saanmo a baybay-an ti linteg ni inam.”​—Proverbio 1:8.

Ti Linteg ramanenna dagiti detalyado nga alagaden maipapan iti panagraem kadagiti babbai. (Levitico 18:6, 9; Deuteronomio 22:25, 26) Ti nasingpet nga asawa a lalaki masapul nga ikabilanganna dagiti pisikal a limitasion ni baketna.​—Levitico 18:19.

4. Kalintegan a masalakniban. Iti Saona, inladawan ni Jehova ti bagina kas “ama dagiti awan amada nga ubbing ken maysa nga ukom dagiti balo a babbai.” Kayatna a sawen nga isu ti Mangsalaknib kadagidiay awanan mangikalintegan nga ama wenno asawa. (Salmo 68:5; Deuteronomio 10:17, 18) Gapuna, idi saan a nasayaat ti panangtrato ti nagpautang iti nabalo nga asawa ti maysa a propeta, bimmallaet ni Jehova babaen ti milagro tapno agtultuloy nga agbiag ken maaddaan iti dignidad.​—2 Ar-ari 4:1-7.

Sakbay a sumrek dagiti Israelita iti Naikari a Daga, natay ti ulo ti pamilia a ni Zelofehad nga awanan iti anak a lalaki. Dagiti annakna a babbai kiniddawda ken Moises nga ikkanna ida iti ‘tawid’ iti Naikari a Daga. Ad-adu pay ti impaay ni Jehova kadakuada ngem iti kiddawda. Kinunana ken Moises: “Itedmo kadakuada ti panagtagikua iti maysa a tawid iti tengnga ti kakabsat ni amada, ket masapul nga iyallawatmo kadakuada ti tawid ni amada.” Sipud idin, addaanen dagiti babbai iti Israel iti kalintegan nga agtawid iti sanikua dagiti ammada ken maipatawidda met dayta iti annakda.​—Numeros 27:1-8.

Iti sidong ti Mosaiko a Linteg, nadayaw ti kasasaad dagiti babbai ken mararaem ti kalinteganda. Ngem sipud idi maikapat a siglo B.C.E., nangrugi a maimpluensiaan ti Judaismo iti kultura a Griego, nga ibilangda a nababbaba dagiti babbai.​—Kitaem ti kahon a “Diskriminasion Kadagiti Babbai iti Nagkauna a Sursurat.”

Kas pagarigan, ti Griego a mannaniw a ni Hesiod (maikawalo a siglo B.C.E.) impabasolna kadagiti babbai ti amin a pakarigatan ti sangatauan. Nagbalin a nalatak daytoy a kapanunotan iti Judaismo iti nasapa a paset ti maikadua a siglo B.C.E. Ti Talmud a natiptipon sipud idi maikadua a siglo C.E., impakdaarna kadagiti lallaki: “Dikay unay makisarsarita kadagiti babbai ta ituggoddakayo iti imoralidad.”

Iti adu a siglo, dakkel ti epekto daytoy a kinaawan ti panagtalek kadagiti babbai iti kagimongan a Judio. Idi kaaldawan ni Jesus, iti laeng Paraangan Dagiti Babbai ti paset ti templo a mabalinda a papanan. Dagiti laeng lallaki ti  agsursuro maipapan iti relihion, ken agsina ti lugar ti lallaki ken babbai iti sinagoga. Kinotar ti Talmud ti kinuna ti maysa a Rabbi: “Siasinoman a mangisuro iti balasangna iti Torah [ti Linteg] sursuruanna dayta iti dakes.” Babaen ti di umiso a pannakaawatda iti panangmatmat ti Dios, dagiti Judio a panguluen ti relihion immulada ti pananglais dagiti lallaki kadagiti babbai.

Idi adda ni Jesus ditoy daga, nakitana a nairamut iti tradision ti kasta a diskriminasion. (Mateo 15:6, 9; 26:7-11) Kasta kadi met ti pannakilangen ni Jesus kadagiti babbai gapu kadagita a sursuro? Ania ti masursurotayo iti kababalin ken pannakilangenna? Ti kadi pudno a Kristianidad nangyeg iti pakabang-aran dagiti babbai? Masungbatan dayta iti sumaruno nga artikulo.