WE VE mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa wĩsĩ wathamĩĩe nthĩ ĩngĩ yĩ na vata mũnene wa atavany’a ma Ũsumbĩ? Na waaĩsa kwĩkũlya makũlyo ta aa: ‘Nĩ kyaũ kĩtumaa menda kũthi nthĩ ĩngĩ makatavany’e? Mekaa ata nĩ kana meyũmbanĩsye ũndũ ũsu? Nyie no nĩtonye kwĩka tamo?’ Nzĩa nzeo ya kũkwata mosũngĩo ma makũlyo ta asu nĩ kũneena na ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu. Kwoou ekai yu twĩw’e measya ata.

Nĩ kyaũ kyatumie wambĩĩa kũsũanĩa kũthi kũtavany’a nthĩ yĩ na vata mũnene wa atavany’a? Mwĩĩtu-a-asa Amy e na myaka 30 na kĩndũ na kwoo nĩ Amelika. Amy easya ta ũũ: “Naminie myaka mingĩ ngĩsũanĩa kũthi kũtavany’a nthĩ ĩngĩ, ĩndĩ noonaa ndesa kwĩanĩsya mũvango ũsu.” Nĩ kyaũ kyatumie avĩndũa woni wake? Easya atĩĩ: “Mwakanĩ wa 2004 mwana-a-asa ũmwe na mũka ala matavanasya Belize nĩmambĩie nĩthi ngamakethye na ngĩkũna ũvainia namo vandũ va mwei ũmwe. Nĩneekie ũu, na nenda mũno mũvango ũsu. Ĩtina wa mwaka ũmwe nĩnathamĩĩe Ghana ngatavanasye kw’o nĩ vainia.”

Myaka mĩna mĩvĩtu Stephanie, ũla yu wangĩĩe myaka 30 na umĩte Amelika, nĩwasyaisye maũndũ make na asũanĩa ũũ: ‘Ndi mũwau na ndi na andũ ngũĩthya. No nĩmũthũkũme Yeova mbeange wa ũndũ yu ngũmũthũkũma.’ Kwĩthiana kũu nĩkwatumie ethĩwa na wendi wa kũthamĩĩa Ghana nĩ kana akatavany’e mũnango. Filip na mũka Ida me na myaka 60 na kĩndũ na nĩ mavainia ma kuma Denmark. Meethĩawa na wendi wa kũthi kĩsionĩ kĩ na vata wa atavany’a. Na kwoou nĩmambĩĩe kũmanthĩthya ũndũ makeanĩsya wendi woo. Filip easya: “Ĩla mwanya wesie kumĩla, ithyĩ twoonie no ta Yeova watwĩa: ‘Nũu yu endai!’” Mwakanĩ wa 2008 nĩmathamĩĩe Ghana na matavany’a kw’o mbee wa myaka ĩtatũ.

Mwana-a-asa Hans na mũka Brook nĩ mavainia me na myaka 30 na kĩndũ na methĩawa Amelika.  Mwakanĩ wa 2005 nĩmatetheeisye kũnengane ũtethyo ĩtina wa kĩla kĩuutani kĩthũku kyeetiwe Katrina. Maendeangĩe nĩmausũisye valũa nĩ kana matetheeasye myako nthĩ syĩ kĩvathũkany’o ĩndĩ mayaaĩtwa. Hans aeleetye ũũ: “Ĩndĩ ĩvinda yĩu ve ũvoo waumiw’e ũmbanonĩ mũnene ũla wawetie ũndũ Mũsumbĩ Ndaviti ũtaakananĩsya ĩla weeiwe ndeaka ĩkalũ. Vandũ va ũu eekie kũalyũla mũvango wake. Ndeto isu syatumie nĩmanya kana ti ũthũku kũvĩndũa mĩvango ĩla wĩĩ nayo ũthũkũminĩ wa Yeova.” (1 Mav. 17:1-4, 11, 12; 22:5-11) Nake Brook ongelete kwasya: “Yeova endaa tũkũnange mũango ũngĩ.”

Hans na Brook nĩmanengiwe ngewa mbingĩ syĩ mũyo nĩ anyanyae moo ala matavanasya nthĩ ingĩ, na kĩu nĩkyatumie methĩwa na wendi wa kũthi nthĩ ĩngĩ makatavany’e kw’o. Mwakanĩ wa 2012 nĩmaendie nthĩ ya Ghana, na makũtavany’a myei ĩna maitetheesya kĩkundi kya kĩthyomo kya ala matew’aa. O na kau nĩmasyokie Amelika, maũndũ ala moonie maitavany’a Ghana nĩmatumie methĩwa na wendi mwingangĩ wa kwambaa kwĩanĩsya maũndũ ma Ũsumbĩ mbee. Kuma ĩvinda yĩu nĩmatetheesye kwaka Ovisi wa Ũvonge wa Micronesia.

Weeyũmbanisye ata nĩ kana ũthamĩĩe kũla kwĩ na vata mũnene wa atavany’a? Stephanie awetete ũũ: “Neekie ũkunĩkĩli makasetinĩ ma Mũsyaĩĩsya ala me na maũvoo maneenete ĩũlũ wa kũtavany’a kũndũ kwĩ na vata mũnene wa atavany’a.” * Ongelete ndeto ii: “O na nĩnaneenie na atumĩa maitũ ma kĩkundi na mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko na mũka na namatavya wendi wakwa wa kũthamĩĩa nthĩ ĩngĩ ngatavany’e kw’o. Na ĩndĩ mbee wa andũ asu onthe, mavinda maingĩ ngĩvoya nĩnamũtavasya Yeova mũvango wakwa.” Na ũndũ ũngĩ Stephanie weekie nĩ kũendeea kũsisya mĩtũmĩĩle yake ya mbesa nĩ kana atonye kũvithĩlĩĩla imwe syĩmũtetheesya ĩla ũkathamĩĩa nthĩ ĩngĩ.

Nake Hans aĩtye atĩĩ: “Nĩtwamũvoyie  Yeova atũtongoesye nũndũ kĩla twendaa nĩ kũthi vala we ũkwenda tũthi. O na tũivoya nĩtwawetie nesa matukũ ala twendaa kwĩanĩsya mũvango witũ.” Hans na mũka nĩmaandĩkĩie movisi ana ma ũvonge valũa. Ĩtina wa kũkwata ũsũngĩo kuma ovisi ũla wĩ Ghana, nĩmakũendie me na kĩeleelo kya kũkwĩkala myei ĩlĩ. Hans easya: “Twatanĩie mũno kũthũkũma na kĩkundi kĩla twaendie mũvaka twatw’a kwĩkalanga.”

George na mũka Adria, makilyĩ kũvikya myaka 40 na kwoo nĩ Canada. Kĩla ĩvinda nĩmeethĩawa mesĩ kana Yeova nũathimaa motwi maseo ĩndĩ ti o kĩeleelo kĩla mũndũ wĩ nakyo. Nũndũ wa kĩtumi kyu nĩmoosie matambya ma kwĩanĩsya kĩeleelo kyoo. Ũndũ ũmwe meekie nĩ kũneena na mwĩĩtu-a-asa weetũmĩte Ghana na mamũkũlya makũlyo maingĩ. O na nĩmaandĩkĩe ovisi ũla wĩ Canada na ũla wĩ Ghana. Adria easya: “Na ĩndĩ nĩtwatatie kũsisya ũndũ tũtonya kwĩtheeangya kĩlasi mũnango.” Kwosa matambya ta asu nĩkwatumie mavota kũthamĩĩa Ghana mwakanĩ wa 2004.

Wakwatiwe nĩ mathĩna meva wathamĩĩa kũu, na weekie ata ũmakĩlye vinya? Amy awetete kana thĩna wa mbee waĩ kwĩw’a ayenda kũsyoka mũsyĩ. Aeleetye ũũ: “Kĩla kĩndũ kyaĩ kĩvathũkany’o na kĩla namanyĩĩte.” Atethiw’e nĩ kyaũ? Asũngĩĩte ũũ: “Andũ ma mũsyĩ nĩmangũnĩaa simũ makandavya ũndũ mew’aa mũyo kwona nĩtũmĩte ngatavany’e, na kĩu nĩkyatumie nĩkala nĩlilikene kĩeleelo kyakwa kya kũthama. Tũendeangĩe nĩnambĩĩe kũneena namo twenene vitionĩ. Nũndũ yu twaĩ tũtonya kwonana vau vitionĩ, nĩnaekie kwĩw’a ta me vaasa vyũ.” O na Amy nũwetete kana kũtuma ndũũ na mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa kũu  waĩ mũtavany’a kwa ĩvinda ĩasa nĩkwatumie aelewa syĩthĩo syĩ kĩvathũkany’o. Easya: “Mũnyanyawa ũsu nĩwe neekwatasya andetheesye ĩla nesa kwona maũndũ ndesĩ mayĩkwa nĩ andũ. Ũtethyo wake nĩwatumie nĩmanya maũndũ ala naĩle kwĩka na ala ndaĩle, na kĩu nĩkyandethisye mũno natavany’a na ũtanu.”

George na Adria maĩtye kana ĩla mavikie Ghana oou meewie ta masyoka ĩla myaka ya tene. Adria easya: “Vandũ va kũvũa ngũa tũitũmĩa masinĩ twatũmĩaa ndoo. Ndatĩka sya kũua lĩu nĩ ta syongelekile mavinda ĩkũmi mbee wa ila twatũmĩaa twĩ kwitũ. Ĩndĩ ĩtina wa kavinda, maũndũ asu twonaa ta metu nĩtwambĩĩe kũmatanĩa o na weethĩa no tũtavye andũ angĩ ĩũlũ wamo.” Brook easya: “O na kau ithyĩ mavainia nĩtwonaa mathĩna maingĩ, twĩkalaa twĩ eanĩe. Twatata kũlilikana maũndũ onthe maseo ala twonete tũtiawa na visa nzeo kĩlĩkonĩ ĩtesa kũla.”

Nĩkĩ ũtonya kwĩa angĩ kana ũthũkũmi ũũ wa Ũsumbĩ nĩ mũseo? Stephanie aneenete akasya ũũ: “Nĩ ũtanu mwingĩ mũno kũtavany’a kĩsionĩ ũũkomana na andũ me na mea ma kwĩmanyĩsya ũla w’o nginya ũkethĩa meenda ũmamanyĩsye Mbivilia kĩla mũthenya. Kwĩtũma kĩsionĩ kĩ na vata mũnene wa atavany’a nĩ ũtwi ũmwe mũseo vyũ neekie!” Mwakanĩ wa 2014 Stephanie nĩwatwaiwe nĩ Aaron, na ũmũnthĩ ũũ methĩawa ovisinĩ wa ũvonge ũla wĩ nthĩ ya Ghana.

Nake Christine, ũla nĩ vainia wa kuma Germany na wĩ na myaka 30 na kĩndũ, easya: “Ũsu nĩ ũndũ mũndũ ũtanĩaa mũno.” Christine atanamba kũthamĩĩa Ghana atavanasya nthĩ ya Bolivia. Asyokete akasya: “Nũndũ nĩkalaa vaasa na andũ ma mũsyĩ, nĩmwĩkwatasya Yeova andethye. Oyu nĩ na ngwatanĩo nzeo vyũ nake kwĩ ĩla naĩ nayo tene. O na nĩnĩtanĩaa mũno kwĩthĩwa ũmwe wa andũ ma Yeova me ngwatanĩo ĩtoneka vangĩ. Ũthũkũmi ũũ ũtumĩte nĩkwata moathimo maingĩ.” Christine nũnatwaiwe nĩ Gideon na elĩ no maendeee kũtavany’a nthĩ ya Ghana.

Filip na Ida nĩmatũtavĩtye ũndũ meekie nĩ kana matetheesye amanyĩw’a moo ma Mbivilia meke maendeeo. Measya: “Tene tweethĩawa na amanyĩw’a ma Mbivilia 15 kana o mbeange, ĩndĩ twamaola weethĩa maivĩtũka 10 nĩ kana tũtonye kũmamanyĩsya nesa.” Kyu nĩkyatethisye amanyĩw’a asu? Filip easya: “Ve mwanake nemanyĩasya nake wĩtawa Michael. Twasomaa kĩla mũthenya na nũndũ wa kwĩthĩwa aseũvasya nesa vyũ, twasomie ĩvuku Mbivilia Ĩmanyĩasya na mwei ũmwe. Ĩtina wa ũu, Michael nĩwatw’ĩkĩthiw’e mũtavany’a ũte mũvatise. Mũthenya ũ wa mbee kumaala ũtavany’a angũlilye, ‘No ũndetheesye kũmanyĩsya amanyĩw’a amwe ma Mbivilia nĩ namo?’ Namũsyaisye nĩseng’ete. Michael angeleisye kana aĩ anambĩĩa kwĩmanyĩsya na andũ atatũ, na kwoou nĩwendaa mũndũ amũtetheesye kũmamanyĩsya.” Kwamba kũsũanĩa kĩĩ, atĩ vata ũla wĩ vo wa amanyĩsya nĩ mũnene ũkethĩa o na amanyĩw’a ma Mbivilia nĩmatw’ĩkĩte amanyĩsya!

Amy nũwetete ũndũ wamanyie na mĩtũkĩ vata mũnene ũla wĩ kw’o. Easya: “Twavika Ghana oou twatavanisye ndũanĩ ĩmwe nini tũimantha ala methĩawa na thĩna wa matũ. Tũyaakwatya o mũndũ ũmwe ĩndĩ twakwatisye andũ nyanya ndũanĩ ĩsu yoka!” Ĩvindanĩ o yĩu Amy nĩwatwaanie na Eric, na ũmũnthĩ nĩ mavainia ma mwanya. Methĩawa kĩkundinĩ kya kĩthyomo kya ala matew’aa na me vau nĩmatetheeasya amwe ma andũ mbee wa 300, ala matũmĩaa kĩthyomo kĩu nthĩ ĩsu. Andũ asu nĩ atavany’a vamwe na angĩ mekwendeew’a. Namo George na Adria monaa kũtavany’a Ghana nĩkwatumie masama wĩa ũla ũtethaw’a nĩ amisonalĩ. Na kwoou nĩmatanie mũno ĩla meetiwe kĩlasi kya 126 kya Sukulu ya Ngileati! Yu tũĩ nĩ amisonalĩ nthĩ ya Mozambique.

Nĩ ũndũ wĩkĩaa vinya mũno kwona Aklĩsto ma nthĩ ingĩ mayĩkĩa kĩthito matetheanĩsye na ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma nthĩ ĩla mathamĩĩa wĩanĩ wa kũketha. (Yoa. 4:35) No twasye kana andũ ta 120 nĩmavatisawa kĩla kyumwa nthĩ ya Ghana. O ta Aklĩsto 17 ala mathamĩĩe nthĩ ya Ghana matetheesye ũtavany’a, atavany’a ngili mbingĩ mũno nthĩ yonthe “nĩmeĩthembaa na ngoo ya kwenda” nũndũ wa kũmwenda Yeova. Atavany’a asu maendaa kũtavany’a kũla kwĩ na vata mũnene wa atavany’a ma Ũsumbĩ. Vate nzika, atavany’a ta asu meyumĩtye na ngoo ya kwenda nĩmatanĩthasya ngoo ya Yeova!—Sav. 110:3; Nth. 27:11.