Kĩla ũthi ũvoonĩ ũla wĩ vo

Kĩla ũthi nthĩnĩ wa ũvoo ũla wĩ vo

KWĨLILIKANY’A MAŨNDŨ MA TENE

“Vai Kĩndũ kĩ Ungu wa Syũa Kyaĩle Kũmũsiĩĩa!”

“Vai Kĩndũ kĩ Ungu wa Syũa Kyaĩle Kũmũsiĩĩa!”

KWASŨANĨA kĩla kyaendeeie mũthenya ũmwe kwĩ mwaka wa 1931. Mũthenya ũsu mũomonĩ wa ĩsũmba yĩmwe ya kũkũnĩa wathi yĩtawa Pleyel yĩla yĩ Paris vakwete kũlikĩla andũ mate ĩsavu maumĩte nthĩ 23. Ngalĩ mũthemba wa taxi nasyo syakwete kũete andũ asu meekĩĩte ngũa nzeo, na vatathelete ĩvinda yĩana ũndũ ĩsũmba yĩu yalikile andũ yausũa. Andũ vakuvĩ 3,000 ala mookie mũthenya ũsu mayookĩte kwĩthukĩĩsya wathi ĩndĩ mookĩte kwĩthukĩĩsya Joseph F. Rutherford ayumya ũvoo. Ĩvinda yĩu Rutherford nĩwe waũngamĩe wĩa wa kũtavany’a nthĩ yonthe. Maũvoo ala waumisye maalyũlawa kwa kĩthyomo kya French, kya German, na kya Polish. Mwana-a-asa Rutherford ayumya ũvoo atundumaa kĩla mũndũ ĩsũmbanĩ yĩu akew’a.

Ũmbano ũsu mũnene waĩ Paris nĩwaetie ũalyũku mũnene mũno wĩanĩ wa kũtavany’a ĩũlũ wa Ũsumbĩ nthĩ ya France. Mũthenya ũsu Mwana-a-asa Rutherford nĩwakũlilye andũ onthe ala mookĩte ũmbanonĩ ũsu, na mũno mũno Aklĩsto ma mũika, meyumye matw’ĩke makolovota nthĩ ya France (tene mavainia meetawa makolovota). Mũndũ wa mũika kuma England weetawa John Cooke ndoolawa nĩ ndeto ii syaneeniwe nĩ Rutherford: “Vai kĩndũ kĩ ungu wa syũa kyaĩle kũmũsiĩĩa inyw’ĩ amũika mũikatw’ĩke mavainia!” *

Eka John Cooke ũla wesie kũtw’ĩka misonalĩ, o na angĩ aingĩ nĩmeetĩkĩlile kwĩtũma Masetonia. (Meko 16:9, 10) Nũndũ wa ũu, mavainia ala maĩ nthĩ ya France mwaka wa 1930 nĩmongelekile kuma 27 nginya mavika 104 mwaka wa 1931. Ũsu waĩ wongeleku mũnene ĩvindanĩ ya mwaka o ũmwe. Na nũndũ aingĩ katĩ wa mavainia asu ma tene mayeesĩ kĩthyomo kya French, mesaa kũtavany’a ata, mesaa kwĩka ata mathelelwa, na mesaa kwĩka ata meyĩthĩĩla kũndũ kũte Ngũsĩ ingĩ?

ŨNDŨ MATHĨNAW’A NĨ KĨTHYOMO

Mavainia ma kuma nthĩ ingĩ matũmĩaa kaati sya kumya ũkũsĩ nĩ kana ineene vandũ voo ĩla mekũtavany’a ĩũlũ wa Ũsumbĩ. Mwana-a-asa ũmwe ũneenaa kĩthyomo kya German, ũla watavanisye na ũkũmbaũ Paris, easya atĩĩ: “Nĩtweesĩ kana Ngai witũ e vinya. Kwoou twesa kwĩw’a ngoo ĩkũnĩte ĩla twĩ ũtavany’a ndyakũnaa aĩ nũndũ nĩtũũkĩa mũndũ ĩndĩ nũndũ twamenaa kũlwa nĩ tũteto tũũ: ‘Voulez-vous lire cette carte, s’il vous plaît? [No wende kũsoma kaati ĩno?]’ Nĩtweesĩ nesa ki kana wĩa witũ nĩ wa vata mũno.”

Mavainia ma tene matũmĩaa isululu na tũmota kũnyaĩĩkya ũvoo mũseo nthĩ ya France

Mavainia matw’a kũtavany’a nyũmbanĩ sya kũkomboethya nĩmakothaa kũlũngw’a nĩ andũ ala maisũvĩaa. Mũthenya ũmwe eĩtu-a-asa elĩ ma kuma England ala maĩ na thĩna wa kĩthyomo kya French nĩmakomanie na mũsũvĩi ũmwe na amakũlya athatĩte mũno nũũ mekwenda. Maendeee kũsũanĩa ũndũ mekwĩka nĩ kana mamũvoovye, mwĩĩtu-a-asa ũmwe nĩwoonie kavati kakũnĩĩwe mũomonĩ. Kavati kau kaandĩkĩtwe atĩĩ: “Tournez le bouton [Kũna ngengele].” Ĩla mwĩĩtu-a-asa ũsu woonie ndeto isu asũanĩie kana yĩu nĩyo ĩsyĩtwa ya mwene vau, na asya ũũ e mũtanu: “Twĩĩũkĩte kwona Mũwandu ‘Tournez le bouton.’” Mavinda ta asu me ĩtheka nĩmatethasya mũno mavainia asu me kĩthito!

MAYAATULW’A NĨ KŨTHELELWA KANA KWĨKALA MATENE NGŨSĨ INGĨ

Myakanĩ ya 1930, andũ aingĩ nthĩ ya France maĩ na ũkya mwingĩ mũno, o na mavainia ala mathamĩĩe kũu nĩmakwatiwe nĩ thĩna ũsu. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe ũneenaa kĩthyomo kya Kĩsũngũ wĩtawa Mona Brzoska aĩtye ũũ aiweta thĩna ũla makwatie e na vainia ũngĩ: “Twekalaa kũndũ kũte maana na kĩndũ kĩmwe kyatũthĩnasya mũno kyaĩ ũndũ tũtonya kũvakwatya muutĩa ĩvindanĩ ya mbevo. Tũyaĩ ũndũ ũngĩ twaĩ twĩka ate o kwĩkala nyũmba nthithu vyũ ũkethĩa tũithamba metho kwakya no twambaa kwalya mbalavu ĩla ĩkunĩkĩte kĩw’ũ kĩla kĩ ngyakinĩ.” Mo mathĩna ta asu nĩmethĩwa matumie mavainia asu ma tene makw’a ngoo? Ai, aiee! Ũmwe woo no ta wawetie ũndũ meew’aa ĩla waisye atĩĩ: “Twaĩ athelele vyũ, ĩndĩ tũyaaĩawa nĩ kĩndũ.”—Mt. 6:33.

Visa wa mavainia ma kuma England ala maĩ ũmbanonĩ mũnene Paris mwakanĩ wa 1931

Ũndũ ũngĩ wathĩnasya mavainia asu me kĩthito nĩ kwĩkala kũndũ kũte Ngũsĩ ingĩ. Mwambĩĩonĩ wa myaka ya 1930 atavany’a ma Ũsumbĩ nthĩ ya France mayaĩ mavĩtũka 700, na aingĩ moo manyaĩĩkĩte kĩla vandũ nthĩ ĩsu yonthe. Nĩ kyaũ kyatetheeisye mavainia ala mekalaa kũndũ kũte Ngũsĩ ingĩ maendeee kwĩkala me atanu? Mona nũmwe wakwatiwe nĩ thĩna ũsu e na vainia ũla matavanasya ĩmwe, na aeleetye atĩĩ: “Twatindĩaa kũsoma mavuku ma Sosaiti twĩ vamwe nĩ kana tũeke kũsũanĩa kana vai Ngũsĩ syĩ vakuvĩ. Na nũndũ matukũ asu [tũyasyokeaa andũ na tũyeethĩawa na mũvango wa kũmanyĩsya andũ Mbivilia], wĩoo tweethĩawa na ĩvinda yĩanu ya kũandĩkĩa andũ ma mũsyĩ valũa, na mũno mũno mavainia ala angĩ, kũelesya maũndũ ala twĩyonee na kũthangaany’a.”—1 Ath. 5:11.

O na kau mavainia asu ma tene meeyumĩtye mũno wĩana ũu nĩmakwatiwe nĩ mathĩna maingĩ, mayaakw’a ngoo. Ũtonya kũmanya ũu nesa wasisya valũa ila maandĩkĩaa ovisi wa ũvonge, o na valũa ingĩ masiandĩkie maminĩte myaka mingĩ kuma maeka kwĩthĩwa me mavainia nthĩ ya France. Kwa ngelekany’o, mwĩĩtu-a-asa ũmwe mwĩtĩkĩw’a mauta wĩtawa Annie Cregeen nĩwathiũũkie nthĩ yonthe ya France e na mũũme kwambĩĩa mwaka wa 1931 nginya 1935. Aandĩkie ũũ: “Twaĩ atanu mũno, o na tweekie maũndũ maingĩ maseo! Twaĩ na ngwatanĩo nzeo mũno na mavainia ala angĩ. No ũndũ ũmwe na ũndũ mũtũmwa Vaulo waisye, ‘Nyie nĩnavandie, na Avolo nĩwanyithisye; ĩndĩ nĩ Ngai wĩanĩtye.’ Ũsu nĩ ũndũ wa kwendeesya mũno kwitũ ala twakwatie mwanya wa kũtetheesya myaka mingĩ mĩvĩtu.”—1 Ako. 3:6.

Mavainia asu ma tene nĩ ngelekany’o nzeo ya wũmĩĩsyo na kĩthito kwondũ wa ala mekwenda kwongela ĩvinda yĩla matũmĩaa ũtavany’anĩ. Yu tũĩ mavainia ma kĩla ĩvinda ala me France nĩ ta 14,000. Aingĩ methĩawa tũkundinĩ na ikundinĩ sya ithyomo ite sya kũu. * O ta ala mavainia ma tene, mavainia asu mayĩtĩkĩlasya kĩndũ o na kĩva ungu wa syũa kĩmasiĩĩe!—Kwĩlilikany’a maũndũ ma tene ma nthĩ ya France.

^ kal. 4 Wenda kũkwata ũvoo mwingangĩ ĩũlũ wa ũndũ ala maumĩte Poland matavanisye France, sisya ũvoo ũla wĩ na kyongo, “Yeova Amũetie France Mwĩmanyĩsye Ũla W’o,” ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya 15/08/2015.

^ kal. 13 Mwakanĩ wa 2014 kwaĩ tũkundi na ikundi mbee wa 900 sya ithyomo 70 ite sya France kĩsionĩ kĩla kĩũngamĩwe nĩ ovisi wa ũvonge wa France, ila syaendeee kũtetheesya andũ ala mekwenda kũmanya ũla w’o.