1, 2. (a) Nĩkĩ twendete anyanya aĩkĩĩku na maekeaa? (b) Twĩsũngĩa makũlyo meva?

ŨTONYA kwasya mũnyanya mũseo ethĩawa ailyĩ ata? Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Ashley aĩtye ũũ: “Nyie ndonya kwasya mũnyanya mũseo nĩ ũla wĩthĩawa atonya kũndetheesya ĩvinda o na yĩva na atonya kũndekea ĩla namũvĩtĩsya.” Vai mũndũ ũtendete anyanya aĩkĩĩku na maekeaa mũndũ avĩtya. Anyanya mailyĩ ũu matumaa twĩw’a twĩ eanĩe na twendetwe.—Nth. 17:17.

² Yeova nĩwe Mũnyanya ũla mũĩkĩĩku vyũ na ũekeaa. No tondũ mũandĩki wa Savuli waisye: “Wĩ mũseo, Mwĩaĩi, na nĩwĩyũmbanĩtye kũekea, na wĩ na ũseo mwingĩ wĩ wendo [kana, “wendo mwingĩ ũtaolekaa”] kwa onthe ala mekwĩkaĩlaa.” (Sav. 86:5) Mũndũ mũĩkĩĩku na ũekeaa ethĩawa ailyĩ ata? Yeova onanasya ata kana nĩ mũĩkĩĩku na nũekeaa? Na tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o yake ata? Kũkwata mosũngĩo ma makũlyo asu nĩkũũtũtetheesya tũmwende mũno Mũnyanya witũ mũnene, Yeova. O na nĩkũũtuma tũlũlũmĩĩlya ũnyanya witũ na andũ ala angĩ.—1 Yoa. 4:7, 8.

3. Mũndũ mũĩkĩĩku ethĩawa ailyĩ ata?

³ Ũĩkĩĩku nĩ ndaĩa nzeo mũno. Maũndũ amwe ala monanasya mũndũ nĩ mũĩkĩĩku nĩ kana ethĩawa eyumĩtye na alũmanĩtye vyũ na kĩndũ. Ndethĩawa e wa mĩĩ ĩlĩ ta ĩvuti. Vandũ va ũu aendeeaa kwenda na kũlũmany’a vyũ na mũndũ (kana kĩndũ) mavinda onthe, o na ĩla maũndũ mate maseo. Vai nzika kana Yeova nĩwe mũĩkĩĩku vyũ kwĩ mũndũ o na wĩva.

4, 5. (a) Yeova onanasya ata kana nĩ mũĩkĩĩku? (b) Nĩkĩ tũtonya kwasya kana nĩtwĩkĩawa vinya ĩla twasũanĩa ĩũlũ wa ũndũ Yeova wĩthĩĩtwe e mũĩkĩĩku kwa athũkũmi make?

⁴ Yeova onanasya ata kana nĩ mũĩkĩĩku? Ndesaa kũtia athũkũmi make ala aĩkĩĩku. Ũmwe wa athũkũmi asu aĩkĩĩku aĩ Mũsumbĩ Ndaviti. Nĩwoonie ũndũ Yeova waĩ mũĩkĩĩku kwake na amũtaĩa nũndũ wa ũu.  Mbivilia ya Kĩkamba ya 2011 yaĩtye ũũ ĩũlũ wa ndeto sya Ndaviti nthĩnĩ wa 2 Samueli 22:26: “Wĩ mũĩkĩĩku kwa andũ ala aĩkĩĩku kwaku.” Ĩla Ndaviti waĩ na mathĩna, Yeova nĩwamũtũngoeisye, amũsũvĩa, na amũvonokya. (2 Sam. 22:1) Ndaviti nĩweeyoneete kana Yeova ethĩawa e mũĩkĩĩku kwa athũkũmi make, ti o kwa ndeto syoka, ĩndĩ kwa kũmatetheesya. Nĩkĩ Yeova waĩ mũĩkĩĩku kwa Ndaviti? Kĩtumi nũndũ Ndaviti mwene aĩ ‘mũĩkĩĩku.’ Yeova nĩwonaa ũĩkĩĩku wa athũkũmi make wĩ wa vata, na ũu nũtumaa ethĩwa e mũĩkĩĩku kwoo.—Nth. 2:6-8.

⁵ Nĩtwĩkĩawa vinya ĩla twasũanĩa ĩũlũ wa ũndũ Yeova wĩthĩĩtwe e mũĩkĩĩku kwa athũkũmi make. Mwana-a-asa ũmwe mũĩkĩĩku wĩtawa Reed aĩtye ũũ: “Nĩw’aa natetheka mũno ĩla nasoma ĩũlũ wa ũndũ Yeova wamũtetheeisye Ndaviti ĩvinda ya mathĩna.” Aendee kwasya, “Yeova nĩwamũtetheeisye Ndaviti o na mavinda ala weevithaa ngunganĩ aikĩa. Nĩw’aa ũndũ ũsu ũimbĩkĩa vinya mũno. Ũndilikanasya kana o na kweethĩwa kũilyĩ ata, o na maũndũ meethĩwa me mathũku ata, Yeova ndakaandia, ethĩwa nĩ mũĩkĩĩku kwake.” Vai nzika kana o naku wĩw’aa ta mwana-a-asa ũsu.—Alo. 8:38, 39.

6. Nĩ kwa nzĩa ingĩ syĩva Yeova wonanasya kana nĩ mũĩkĩĩku, na ũu ũtetheeasya athũkũmi make kwa nzĩa yĩva?

⁶ Nĩ kwa nzĩa ingĩ syĩva Yeova wonanasya kana nĩ mũĩkĩĩku? Mbee, aatĩĩaa motw’ĩo make ĩvinda yonthe. Atũĩkĩĩthĩtye ũũ: “O na kũvika mwatumĩa ninyie we.” (Isa. 46:4) Kĩla kyonthe watw’a kwĩka ekaa kwosana na motw’ĩo make, na motw’ĩo make maialyũkaa. (Mal. 3:6) Kelĩ, Yeova onanasya kana nĩ mũĩkĩĩku kwa kwĩanĩsya kĩla wathana. (Isa. 55:11) Na nũndũ Yeova nĩ mũĩkĩĩku, athũkũmi make onthe ala aĩkĩĩku nĩmatethekaa. Matethekaa ata? Ĩla twatata ũndũ tũtonya kũatĩĩa motw’ĩo ma Yeova, no twĩthĩwe na mũĩkĩĩo kana akeanĩsya watho wake wa kũtũathima.—Isa. 48:17, 18.

7. Tũtonya ata kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku ta Ngai?

 ⁷ Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova ata? Nzĩa ĩmwe nĩ kwa kwosa ĩtambya tũtetheesye andũ ala me na mathĩna. (Nth. 3:27) Kwa ngelekany’o, we nĩwĩsĩ mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ũkw’ĩte ngoo nũndũ wa maũndũ ta ũwau, wonzu wake, kana o kũthĩnw’a nĩ andũ ma mũsyĩ? Tyo wose ĩtambya ũkamũtavya “ndeto nzeo, o ndeto sya ũkiakisyo”? (Nzek. 1:13) * Weeka ũu, ũkeethĩwa wĩ mũnyanya mũĩkĩĩku na mũseo, ũla “ũlũmanasya mũno kwĩ mwana-a-inyia.”—Nth. 18:24.

8. Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova ya ũĩkĩĩku ata nthĩnĩ wa maũndũ amwe ta mũtwaano?

⁸ O na ĩngĩ, no tũatĩĩe ngelekany’o ya Yeova kwa kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku kwa ala tũmendete. Kwa ngelekany’o, ethĩwa nĩtũtwaanĩte kana twĩ atwae, nĩtwĩsĩ kana twaĩle kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku kwa ũla tũtwaaanĩte nake. (Nth. 5:15-18) Kwoou, tũyĩkaa ũndũ o na wĩva ũtonya kũtuma twĩka ũlaalai. (Mt. 5:28) Ũndũ ũngĩ wonanasya twĩ aĩkĩĩku kwelekela ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩ ĩla twalea kũmasuka kana kũmasambya, kana o na twalea kwĩthukĩĩsya angĩ maimasambya.—Nth. 12:18.

9, 10. (a) Twaĩle kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku kwaũ? (b) Nĩkĩ ti laisi kũatĩĩaa mĩao ya Yeova mavinda onthe?

⁹ Ũndũ ũla wa vata vyũ twendaa, nĩ  kwĩkala twĩ aĩkĩĩku kwa Yeova. Tũtonya kwĩka ũu ata? Kwa kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe na woni ta wake, kwenda maũndũ ala wendete na kũmena ala ũmenete. Na ĩndĩ no nginya twĩke maũndũ kwosana na woni wake. (Soma Savuli 97:10.) O ũndũ twaendeea kũtata kũsũanĩa ta Yeova, now’o tũendeeaa kwona wĩ ũndũ laisi kũmwĩw’a.—Sav. 119:104.

¹⁰ Nĩ w’o kana ti laisi kũmwĩw’a Yeova ĩvinda yonthe. Nĩvatonyeka ũkethĩa no twĩkĩie kithĩto twĩkale twĩ aĩkĩĩku kwake. Kwa ngelekany’o, ve Aklĩsto amwe mendaa kũtwaana kana kũtwawa ĩndĩ mayaaĩsa kũkwata mũndũ ũla waĩlĩte katĩ wa athaithi ma Yeova. (1 Ako. 7:39) Mwĩĩtu-a-asa ũte mũtwae nũtonya kũthing’ĩĩw’a nĩ andũ ala ũthũkũmaa namo mate Ngũsĩ atwawe nĩ mũndũ mũna. Mwĩĩtu-a-asa ũsu nũtonya kwĩthĩwa ew’aa e na vata wa mũndũ wa kũtindany’a nake. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩwĩkĩaa kĩthĩto nĩ kana ethĩwe e mũĩkĩĩku kwa Yeova. Aklĩsto ala mailyĩ ta mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩ ngelekany’o nzeo vyũ sya ũĩkĩĩku. Vai nzika kana Yeova akamaathima onthe ala methĩawa me aĩkĩĩku o na ĩla maũndũ metu.—Aevl. 11:6.

11. Mũndũ ũekeaa ethĩawa ailyĩ ata?

¹¹ Mũndũ ũekeaa ethĩawa ailyĩ ata? Ndathatĩaa angĩ ĩla mamũvĩtĩsya. Kũu ti kwasya kana mũndũ ũekeaa ekaa kũkaĩa mavĩtyo ala meekwa kana kwĩtĩkĩlana namo. Vandũ va ũu, ndamwĩw’ĩaa woo ngoonĩ ũla wamũvĩtĩsya. Ndaĩa ĩmwe ya vata mũno ya Yeova nĩ kana ethĩawa eyũmbanĩtye kũekea. Maandĩko maĩtye kana Yeova “nĩwĩyũmbanĩtye kũekea” ala meelila kuma ngoonĩ.—Sav. 86:5.

12. (a) Yeova onanasya ata kana nũekeaa? (b) Vetelo oonanasya kyaũ ĩla waisye naĩ sya mũndũ no “syanangwe”?

¹² Yeova onanasya ata kana nũekeaa? Ĩla Yeova watw’a kũekea, aekeaa “vyũ.” Ĩĩ, aekeaa vyũ, na ayũlwa nũu. (Isa. 55:7) Tũtonya kũmanya ata Yeova aekeaa vyũ? Kwasũanĩa ndeto ila syĩ  ĩandĩkonĩ ya Meko ma Atũmwa 3:19. (Soma.) Mũtũmwa Vetelo nĩwathuthisye ethukĩĩsya make ‘maalyũle ngoo na mayĩthyũũa.’ Ĩla mwĩki wa naĩ waalyũla ngoo, ethĩawa eelila kuma ngoonĩ nũndũ wa ũndũ mũna wĩkĩte. O na ĩngĩ ethĩawa atw’ĩte kũlea kũsyokea naĩ yake. (2 Ako. 7:10, 11) Na eka ũu, kwĩlila kuma ngoonĩ nĩkũtumaa mwĩki wa naĩ ‘ethyũũa,’ kana atia mwĩkalo wake mũthũku na ayĩkala mwĩkalo ũla ũmwendeeasya Ngai. Keka andũ ala mamwĩthukĩĩsye Vetelo nĩmeelilile kuma ngoonĩ, nĩ kyaũ kĩthĩwa kyeekĩkie? Vetelo aisye kana naĩ syoo syĩthĩwa ‘syaanangiwe.’ Ndeto “syanangwe” yumanĩte na ndeto ya Kĩkiliki ĩla yonanasya “kũvangũla kana kũvuta.” Kwoou, ĩla Yeova waekea mũndũ nĩ ta wĩthĩawa avuta vyũ ũvwaũ mũandĩke na sokaa. Aekeaa vyũ.—Aevl. 10:22; 1 Yoa. 1:7.

13. Ndeto ii, “naĩ yoo ndikamĩlilikana ĩngĩ,” itũĩkĩĩthĩtye kyaũ?

¹³ Tũtonya kũmanya ata kana Yeova aekeaa na ayũlwa nũu? Kwasũanĩa wathani wa Yelemia, ĩũlũ wa ũtianĩo mweũ vamwe na Aklĩsto etĩkĩw’a mauta. Ũtianĩo ũsu nĩw’o ũtumaa ala me na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa wovosyo maekewa. (Soma Yelemia 31:34.) Yeova aĩtye: “Ngaekea ũthũku woo, na naĩ yoo ndikamĩlilikana ĩngĩ.” Kwoou, Yeova atũĩkĩĩthĩtye kana amina kũtũekea ndakesa kũtũsilĩla ĩũlũ wa naĩ isu ĩvinda yũkĩte. Vandũ va ũu, atũekeaa naĩ sitũ na ayũlwa nĩsyo vyũ.—Alo. 4:7, 8.

14. Kũsũanĩa ĩũlũ wa ũekeo wa Yeova kũtumaa ata twĩthĩwa twĩ eanĩe? Nengane ngelekany’o.

¹⁴ Kũsũanĩa ĩũlũ wa ũekeo wa Yeova nĩkũtumaa twĩw’a twĩ eanĩe. Kwa ngelekany’o, myaka mingĩ mĩvĩtu mwĩĩtũ-a-asa ũmwe wĩtawa Elaine * nĩwatengiwe na kĩkundi. Ĩtina wa myaka kauta nĩwatũngiwe kĩkundinĩ. Elaine easya atĩĩ: “O na kau nĩneesĩ kana Yeova nĩwandekeie na nĩnatavasya angĩ ũu, noonaa nĩ vaasa nake ĩndĩ ala angĩ me vakuvĩ mũno nake.” Ĩndĩ kũsũanĩa ngelekany’o ila syĩ Mbivilianĩ ĩũlũ wa ũekeo wa Yeova nĩkwatumie Elaine ew’a e mwĩanĩe. Easya: “Ũu watumie nĩw’a Yeova ambendete mũno mbee wa ũndũ neew’aa tene.” Kwa ngelekany’o, nĩwatethiw’e mũno nĩ ndeto ii: “Ĩla Yeova watũekea naĩ sitũ tũyaĩle kũthĩnĩka nũndũ wasyo ĩngĩ.” * Elaine easya: “Nĩnamanyie ndyaĩkĩĩaa kana Yeova nũtonya kũndekea vyũ, na noonaa ngathĩnaw’a nĩ naĩ syakwa ĩvinda yonthe ĩla nĩ thayũ. Nĩnĩsĩ ũu nũũkua ĩvinda ĩndĩ yu nĩw’aa nĩendee kũmũthengeea Yeova, na nĩaũĩte mũio mũito.” Yeova nĩ Ngai wĩ wendo na nũekeaa.—Sav. 103:9.

15. Tũtonya ata kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova ya kũekea?

¹⁵ Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova kwa kũekeaa ala matũvĩtĩsya. (Soma Luka 17:3, 4.) Lilikana kana Yeova atũekea ndaendeeaa kũlilikana mavĩtyo maitũ. O naitũ twaekea ala angĩ twaĩle kũeka kũsũanĩa ĩũlũ wa ũndũ ũsu na tũyaĩle kwĩsa kũũneenea ĩngĩ.

16. (a) Yo kũekea ala angĩ kwonanasya nĩtũkwĩtĩkĩlana na mavĩtyo moo, na kana nĩtũkwĩtĩkĩla matũtũmĩe naĩ? Elesya. (b) Twaĩle kwĩka ata nĩ kana Ngai atũekee?

 ¹⁶ Kũekea ala angĩ kũyonanasya nĩtũkwĩtĩkĩlana na mavĩtyo moo, na kana nĩtũkwĩtĩkĩla matũtũmĩe naĩ. Ĩndĩ kwonanasya kana tũyaĩle kũendeea kũmathatĩa. Lilikana kana nĩ kenda tũekewe nĩ Yeova twaĩle kũatĩĩa ngelekany’o  yake kwa kũekea ala angĩ. (Mt. 6:14, 15) O na ĩngĩ, tei nĩw’o ũtumaa Yeova alilikana “twĩ kĩtoo.” (Sav. 103:14) Kwoou, ĩla angĩ matũvĩtĩsya twaĩle kũmaekea tũililikana kana ti eanĩu.—Aev.4:32; Ako. 3:13.

17. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya ĩla twavĩtĩw’a nĩ Mũklĩsto ũngĩ?

 ¹⁷ Kwa w’o ti ũndũ wĩ laisi kũekea. O na nĩvatonyeka Aklĩsto amwe etĩkĩw’a mauta ma ĩvinda ya atũmwa makethĩwa maemawa nĩ kwĩw’ana. (Avi. 4:2) Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ĩla wavĩtĩw’a nĩ Mũklĩsto ũngĩ? Sũanĩa ngelekany’o ya Yovu. Nĩweewie woo mũno ĩla Elivasi, Mbilitati, na Nzovali mamwilĩĩile maũndũ mate ma w’o, o na kau moonekaa ta anyanyae. (Yovu 10:1; 19:2) Yeova nĩwesie kũkany’a ailĩanĩli asu. Ameaĩe masyoke kũla kwĩ Yovu makathembe kwondũ wa naĩ syoo. (Yovu 42:7-9) Ĩndĩ Yeova nĩwendaa o nake Yovu eke ũndũ mũna. Endaa eke ata? Amwĩaĩe Yovu avoyee aũme asu. Yovu nĩweekie ũndũ Yeova wamwĩĩte, na aathimwa nũndũ wa kũmaekea. (Soma Yovu 42:10, 12, 16, 17.) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Kũvoya kuma ngoonĩ kwondũ wa mũndũ watũvĩtĩsya nĩkũtonya kũtũtetheesya tũikamũthatĩe.

18, 19. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũendee kwonaa ndaĩa sya Yeova syĩ sya vata mũno?

¹⁸ Kwa ĩvinda yĩla twĩthĩĩtwe tũyĩmanyĩsya ĩũlũ wa ndaĩa sya Yeova, no nginya twĩthĩwe tũtethekete mũno. Nĩtwĩmanyĩĩtye kana e ũnyanya, ti mwendeesya wa andũ, nĩ mũlau, nĩwĩthukĩĩasya mawoni ma angĩ, nĩ mũĩkĩĩku, na nũekeaa. Vai nzika kana ve maũndũ angĩ maingĩ tũtesĩ ĩũlũ wa Yeova. Tũkatanĩa kũmanya maũndũ maingĩ ĩũlũ wake tene na tene. (Mũta. 3:11) Nĩtũkwĩtĩkĩlana na mũtũmwa Vaulo ũla waandĩkie: “A! kyũngũ kya ũthwii wa ũĩ na ũmanyi wa Ngai!” No twasye oou ĩũlũ wa wendo wake na ndaĩa ila ingĩ syake thanthatũ twĩmanyĩĩtye masomonĩ aa atatũ.—Alo. 11:33.

¹⁹ Ekai ithyonthe tũendee kwona ndaĩa sya Yeova syĩ sya vata. Tũtonya kwĩka ũu kwa kũendeea kwĩmanyĩsya ĩũlũ wasyo, kũivindĩĩsya mũno, na kwĩyĩelekany’a nake. (Aev. 5:1) Tweeka ũu tũkeetĩkĩlanaa vyũ na mũandĩki wa Savuli ũla wainie ayasya: “Nĩ ũseo kwakwa kũthengeea Ngai.”—Sav. 73:28.