«Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Ɛsɔ tɔm wɛ wezuu nɛ tɩwɛnɩ ɖoŋ, nɛ tɩwɛ lɔŋ nɛ pɩkɩlɩ laɣla wena payɩ awɛ lɔŋ ceemenje yɔ, nɛ tɩsʋʋ nɛ halɩ tɩtayɩɣ kalɩzaɣ nɛ fezuu pa-taa, nɛ ɖɩdanɖɛ nɛ mɔɔ taa num pa-taa, nɛ tɩpɩzɩɣ tɩtɩlɩ lɩmaɣza nɛ ɖʋtʋ ndʋ tɩwɛ laŋɩyɛ taa yɔ.»—Ebree mba 4:12, Ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ tɔm ɖɛzʋʋ.

 «Toovenim taa tɩkɛ wezuu tɔm, Ɛsɔtɔm ndʋ, tɩlakɩ tʋmɩyɛ pɩŋŋ nɛ tɩsɛtɩɣ ñaʋ ñaʋ ɛzɩ sɩɣa ŋga kɛwɛ lɔŋ ceemenje yɔ, tɩsʋʋ fɩnɩnɩ puwolo pɩtalɩ ciyam nɛ fezuu po-tomiye taa nɛ hola ɖɩdanɖɛ nɛ siɣbɔɖɛ taa, tɩpɩzɩɣ tɩtɩlɩ mbʋ pɩwɛ laŋɩyɛ taa nɛ maɣzɩm taa yɔ.»—Ebree mba 4:12, Takayaɣ Kiɖeɖea, Verbum Bible, 1997.

 Tɔm ndʋ Ɛsɔ ma ɛyaa nɛ tɩwɛɛ Bibl taa yɔ, tɩwɛnɩ ɖoŋ se tɩlɩzɩ mbʋ ɖa-lɩmaɣza kɛnaa keekee yɔ nɛ tɩwɩlɩ; tɩpɩzɩɣ nɛ tɩwɩlɩ ɖɔɖɔ mbʋ pituyuu-ɖʋ nɛ ɖɩlakɩ lakasɩ nasɩyɩ yɔ. Ɛsɔ tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ tɩñɔɔzɩ ɛyaa wɛtʋ.

 «Ɛsɔ tɔm wɛ wezuu.» Tɔm loyaɣ «Ɛsɔ tɔm» tukuuni tɔm ndʋ Ɛsɔ yɔɔdaa nɛ tɩkɛ e-lidaʋ tɔm yɔ, yaa ɛ-tamaɣ ŋga ɛlaba nɛ pama kɔ-tɔm Bibl taa yɔ. a Ɛsɔ tamaɣ taa hɔɔlʋʋ sɔsɔʋ nakʋyʋ yɔ: Ɛyaa mba pañaŋ Ɛsɔ yɔ pakaɣ caɣʋ paradisuu taa tɛtʋ yɔɔ laŋhɛzɩyɛ nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa.—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:28; Keɣa 37:29; Natʋ 21:3, 4.

 Ɛbɛ yɔɔ pɔtɔŋ se Ɛsɔ tɔm yaa ɛ-tamaɣ wɛ «wezuu»? Kajalaɣ lɛ, tɩwɛnɩ ɖoŋ mba petisiɣ tɩ-yɔɔ yɔ pa-laŋa yɔɔ, tɩhaɣ-wɛ lidaʋ nɛ tiyeki se pɛwɛɛnɩ kaɖʋwa pe-wezuu caɣʋ taa. (Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 30:14; 32:47) Tɩwɛ «wezuu» ɖɔɖɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ɛsɔ ɖiɣni labʋ mbʋ pɩpɔzʋʋ yɔ se pɩsa nɛ ɛ-tamasɩ tɩŋa la tete. (Yohanɛɛsɩ 5:17) Ɛsɔ fɛyɩ ɛzɩ ɛyaa yɔ; Ɛsɔ ɛɛlakɩ tamaɣ nakɛyɛ nɛ pʋwayɩ ɛsɔɔ kɔ-yɔɔ yaa ɛkɔɔ nɛ eɖiɣzina se ɛɛpɩzɩɣ ka-labʋ. (Kɩgalʋʋ 23:19) Ɛsɔ tɔm ɛɛkaɣ «pɩsʋʋ [ɛ-cɔlɔ] kpɛɖɛ.»—Izaayii 55:10, 11.

 «Ɛsɔ tɔm . . . [wɛnɩ] ɖoŋ.» Papɩzɩɣ nɛ pɛɖɛzɩ tɔm loyaɣ «tɩwɛnɩ ɖoŋ» ɖɔɖɔ se «tɩlakɩ tʋmɩyɛ» yaa «tɩpɩzɩɣ nɛ tɩla mbʋ payɩ pɩwɛɛ se tɩla yɔ.» Ye mbʋ, tɔm ndʋ payɩ Yehowa b Ɛsɔ yɔɔdaa nɛ tamasɩ nzɩ payɩ ɛlaba yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se sɩkaɣ labʋ. (Keɣa 135:6; Izaayii 46:10) Toovenim taa lɛ, Ɛsɔ pɩzɩɣ eyele nɛ ɛ-tamasɩ la halɩ pɩcɛzɩ mbʋ ɖɩmaɣzaɣ yɔ.—Efɛɛzɩ mba 3:20. c

 Ɛsɔ tɔm ‘wɛnɩ ɖoŋ’ ɖɔɖɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ tɩsɩɣnɩ mba pɔsɔɔlɩ-tʋ yɔ se pɔñɔɔzɩ pe-wezuu caɣʋ nɛ pɛ-ɛyʋtʋ. Peyeki nɛ Ɛsɔ wɩlɩtʋ pɩsɩ pa-pʋyʋ, tɩwɛɛnɩ ɖoŋ pa-lɩmaɣza, pe-wezuu caɣʋ nɛ pa-kaɖʋsɩ yɔɔ. (Roma mba 12:2; Efɛɛzɩ mba 4:24) Ðɩnɛ ɛlɛ, «Ɛsɔ tɔm . . . [ɖiɣni] ɖɔɖɔ tʋmɩyɛ labʋ» mba petisaa se tɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ pa-taa.—1 Tesalooniiki mba 2:13.

 «Ɛsɔ tɔm wɛ . . . lɔŋ nɛ pɩkɩlɩ laɣla wena payɩ awɛ lɔŋ ceemenje yɔ.» Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se Ɛsɔ tɔm wɛ lɔŋ nɛ pɩkɩlɩ laɣla wena payɩ ɛyaa laba yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ tɩwɛnɩ ɖoŋ se tɩsʋʋ ɛyaa taa. Ɛsɔ tɔm pɩzɩɣ nɛ tɩsʋʋ ɛyʋ laŋɩyɛ taa yaa ɛyʋ weyi ɛkɛnɩ ɖooo pɩ-taa kiŋ yɔ ɛ-taa; ɛyaa wɩlɩtʋ natʋyʋ fɛyɩ se tɩpɩzɩɣ nɛ tɩla mbʋ. Ðɩnaɣ tɔm ndʋ Ebree 4:12 hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ pʋwayɩ yɔ kɩ-taa.

 «Tɩsʋʋ nɛ halɩ tɩtayɩɣ kalɩzaɣ nɛ fezuu pa-taa, nɛ ɖɩdanɖɛ nɛ mɔɔ taa num pa-taa.» Bibl taa lɛ, «kalɩzaɣ» pɩzɩɣ nɛ kɛkɛ mbʋ ɛyʋ kɛ ɛsa yɔɔ yem yɔ; ŋgʋ «fezuu» ñapɩzɩɣ nɛ kɩkɛ mbʋ ɛyʋ kɛ toovenim taa siŋŋ yɔ. (Galaatii mba 6:18) Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se «Ɛsɔ tɔm» sʋʋ «mɔɔ taa num» taa, pʋ-tɔbʋʋ se tɩsʋʋ ɛzɩma pɩlakɩ-ɖʋ ɖooo ɖa-taa yɔ pɩ-taa nɛ ɖooo ɖa-lɩmaɣza cukaŋ ñɩna taa. Yehowa wɩlɩtʋ pɩzɩɣ nɛ tituyi-ɖʋ nɛ ɖɩñɔɔzɩ ɖɛ-wɛtʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ tikuluu mbʋ ɖɩkɛnɩ ɖooo ɖa-taa yaa mbʋ nɔɔyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛna yɔ pɩ-yɔɔ nɛ tɩwɩlɩ. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ pɩlakɩ mbʋ yɔ, pɩhaɣ Yehowa taa leleŋ nɛ pɩha-ɖʋ taa leleŋ ɖɔɖɔ.

 «Ɛsɔ tɔm . . . [pɩzɩɣ] tɩtɩlɩ lɩmaɣza nɛ ɖʋtʋ ndʋ tɩwɛ laŋɩyɛ taa yɔ.» Ɛyʋ nɩɣ Ɛsɔ tɔm nɛ ɛlakɩ ɛzɩma yɔ, pɩwɩlɩɣ lɩmaɣza wena ɛwɛnɩ keekee yɔ, halɩ pɩwɩlɩɣ ɖɔɖɔ mbʋ ɛsɔɔlaa nɛ mbʋ piseɣtiɣ-i nɛ ɛlakɩ lakasɩ nasɩyɩ yɔ, nɛ mbʋ wɛnɩnɩ ɖoŋ ɛ-wɛtʋ nɛ ɛ-ɖɔnɛ yɔɔ. Ðɩkpaɣ se ɛyʋ nɔɔyʋ nɩ Ɛsɔ tɔm lɛ, etisi tɩ-yɔɔ nɛ ɛlɛɣzɩ e-wezuu caɣʋ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ; pʋbʋ lɛ ɛwɩlɩɣ se ɛwɛnɩ tɩ luzuu nɛ ɛfɛyɩ pɩ-tɛɛ nɛ pɩ-yɔɔ. Ɛsɔɔlaa se ɛ-tɔm ɛkɛdɩnɩ ɛ-Lɩzɩyʋ. Ɛlɛ ye ɛñɩnɩɣ se ɛwɩlɩ se Ɛsɔ tɔm wɛnɩ ɛjandʋ natʋyʋ yɔ, pʋbʋ lɛ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɩlɩ se ɛwɛnɩ wɛtʋ kɩdɛkɛdɩtʋ ɛzɩ tɩ kpazʋʋ yaa piɖeni men-ɖeke lɩmaɣza mbʋ yɔ. Pɩtɩla ɛwɛɛ nɛ ɛñakɩ pana se ehiɣ kawanaɣ nɛ ɛla mbʋ Ɛsɔ tɩsɔɔlɩ yɔ.—Yereemii 17:9; Roma mba 1:24-27.

 Takayaɣ nakɛyɛ yɔɔdaa se Ɛsɔ tɔm pɩzɩɣ nɛ tɩsʋʋ-ɖʋ nɛ tɩtalɩ ɖooo ɖa-cukaŋ taa. Nabʋyʋ fɛyɩ ɖooo ɖa-taa se Ɛsɔ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛna-pʋ yaa se ɛ-tɔm ɛɛpɩzɩɣ nɛ tikuli pɩ-yɔɔ. Ebree mba 4:13 yɔɔdʋʋ se: «Pɩtɩŋa pɩwɛ ndaakpeɖe nɛ pɩnaɣ kaɣlaa weyi pɩwɛɛ se ɖɩlabɩ-ɩ akɔnta yɔ ɛ-ɛsɩndaa.»

 Apostoloo Pɔɔlɩ manɩ takayaɣ ŋga pɩnaɣ 61 taa mbʋ yɔ. Ɛsɔ fezuu ɖiyini-i nɛ ɛma takayaɣ ŋga Yuuda ñɩma mba paawɛ Yeruzalɛm nɛ Yuudee yɔ.

 Ñʋŋ 3 nɛ 4 taa, Pɔɔlɩ wɩlɩ ɛzɩma caanaʋ taa Izrayɛɛlɩ mba kɩɖaʋ sɩɣnɩ Krɩstʋ mba se pakpa pa-tɩ yɔ. (Ebree mba 3:8-12; 4:11) Yehowa kaalabɩ tamaɣ se ɛlɩzɩɣ Izrayɛɛlɩ mba yomiye taa nɛ ewoni-wɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa pakaɣ «caɣʋ pɛɛyɛ taa» yɔ ɖɩ-taa. (Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 12:9, 10) Ɛlɛ, Izrayɛɛlɩ ñɩma mba pakʋyɩ Ejipiti nɛ pɛɖɛɛ yɔ, pawɩlɩ tam sakɩyɛ se pɛfɛyɩnɩ tisuu Yehowa tamasɩ yɔɔ nɛ paamanɩ ɛ-paɣtʋ yɔɔ tama sakɩyɛ ɖɔɖɔ. Mbʋ yebina nɛ patɩsʋʋ «[Ɛsɔ] hɛzɩyɛ taa» nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ taawɛɛ pa nɛ ɩ pɛ-hɛkʋ taa. Ɛlɛ paasɩbɩ kañɩmbusuu taa. Pa-lʋlʋʋ taa mba kaasʋ Lidaʋ Tɛtʋ taa; paa mbʋ yɔ, paba ɖɔɖɔ pɔkɔm nɛ peyele Yehowa ñam. Pa-lakasɩ nzɩ sɩkɔnɩ kʋñɔmɩŋ sɔsɔŋ ɛjaɖɛ taa.—Nehemiya 9:29, 30; Keɣa 95:9-11; Luka 13:34, 35.

 Pɔɔlɩ yɔɔdaa se pɩwɛɛ se Krɩstʋ mba iyele nɛ Izrayɛɛlɩ ñɩma mba pataaɖɔkɩ pe-siɣsiɣ wɛtʋ yɔ, pa-kɩɖaʋ kɩdɛkɛdʋʋ ŋgʋ kɩkpɛlɩkɩ-wɛ lɔŋ. Ða lɛ, ye ɖɩñam Ɛsɔ tɔm nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ tisuu ɛ-tamasɩ yɔɔ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsʋʋ Ɛsɔ hɛzɩyɛ taa.—Ebree mba 4:1-3, 11.

 Cɔnɩ video cikpeluu kʋnɛ nɛ ŋtɩlɩ Ebree mba takayaɣ taa lɩmaɣza sɔsɔna.