1-3. (a) Natʋ ndʋ Pɩyɛɛrɩ kaanawa? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩnɩɩ tɩ-taa?

 ÐƖWƐ pɩnaɣ 36 taa. Pɩyɛɛrɩ wɛ kuduyuu nakʋyʋ ñʋʋ taa nɛ ɛtɩmɩɣ. Alɩwaatʋ ndʋ lɛ nikaɣ paɣzaa nɛ wɩsɩ wɛɛ nɛ sisoŋuu-i peeɖe. Kuduyuu ŋgʋ kɩɩwɛ teŋgu nɔɔ, tɛtʋ ndʋ payaɣ se Yopee yɔ tɩ-taa. Pamʋʋ-ɩ ɛgɔndʋ ɖɩɣa ŋga ka-taa yɔ, pɩlakɩ kɩyakɩŋ nɩɩyɩ yɔ. Etisuu nɛ ɛcaɣ ɖɩɣa ŋga ka-taa yɔ, pɩwɩlɩɣ se hɔɔlʋʋ nakʋyʋ taa lɛ, ɛfɛyɩnɩ lɩmaɣza kɩdɛkɛda ɛyaa mba pɛwɛ ndɩ nɛ ɛnʋ yɔ pɔ-yɔɔ. Weyi ɛtɩnɩ ɖɩɣa ŋga yɔ, payaɣ-ɩ se Siimɔɔ, ɛkɛ tɔna laɖʋ; nɛ pɩtɩkɛ paa Yuuda tʋ weyi etisiɣna se ɛyʋ ɛnʋ yɔ ɛ-ɖɔndɩ ɛmʋ-ɩ ɛgɔndʋ. a Ɛlɛ, Pɩyɛɛrɩ kaɣ kpɛlɩkʋʋ lɔŋ sɔsɔŋ nɩɩyɩ ɛzɩma Yehowa ɛɛtʋkʋʋ ɛyaa taa yɔ pɩ-hɔɔlʋʋ taa.

² Pɩyɛɛrɩ wɛɛ nɛ ɛtɩmɩɣ lɛ, ɛna natʋ natʋyʋ. Mbʋ ɛnawa yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pisidi paa Yuuda tʋ weyi lɛ ɛ-ñʋʋ taa. Ɛna nabʋyʋ ɛzɩ pɩsaʋ sɔsɔʋ nakʋyʋ yɔ pɩlɩnɩ ɛsɔdaa nɛ pitiki, nɛ kpɩna wena Paɣtʋ tɔŋ se afɛyɩ kele kele yɔ aawɛ kɩ-yɔɔ. Nɔɔ nakɛyɛ heyi Pɩyɛɛrɩ se ɛkʋ kpɩna ana nɛ ɛtɔɔ lɛ, ɛyɔɔdɩ se: «Wiɖiyi mantɩtɔɔtɩ azuluma pʋyʋ nɛ mbʋ pɩfɛyɩ kele kele yɔ.» Nɔɔ ŋga keheyi-i se: «Yele yaʋ mbʋ Ɛsɔ pɩsɩ-pʋ kele kele yɔ se azuluma pʋyʋ.» (Tʋma 10:14-16) Pɩtɩkɛ tam kʋɖʋm keheyi-i tʋ, ɛlɛ tam nabudozo. Natʋ ndʋ tiyeba nɛ pisidi ɛ-ñʋʋ taa kpem, ɛlɛ pitileɖi lɛ Yehowa sɩnɩ-ɩ nɛ ɛnɩɩ tɩ-taa.

³ Ða ɖɔɖɔ sɔnɔ, pɩcɛyaa se ɖɩnɩɩ Pɩyɛɛrɩ natʋ ndʋ tɩ-taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ tɩkaɣ-ɖʋ kpɛlɩkʋʋ tɔm kɩcɛyɩtʋ natʋyʋ lɩmaɣza wena Yehowa wɛnɩ ɛyaa yɔɔ yɔ pɩ-hɔɔlʋʋ taa. Ða mba ɖɩkɛ toovenim Krɩstʋ mba yɔ, pʋcɔ nɛ ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩlɩzɩ aseɣɖe tete Ɛsɔ Kewiyaɣ yɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖa-lɩmaɣza ɩla nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ lɩmaɣza wena Ɛsɔ wɛnɩ ɛyaa yɔɔ yɔ. Pɩsa nɛ ɖɩnɩɩ Pɩyɛɛrɩ natʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, iyele nɛ ɖɩtazɩ mbʋ pɩlaba pʋcɔ nɛ ɛnaɣ natʋ ndʋ yɔ, nɛ mbʋ pɩlabɩ pʋwayɩ yɔ pɩ-taa.

4, 5. (a) Anɩ Kɔɔrnɛɛyɩ kaakɛnaa? (b) Nɛ ɛbɛ kaalaba alɩwaatʋ ndʋ ɛɛwɛɛ nɛ ɛtɩmɩɣ yɔ?

⁴ Pɩyɛɛrɩ taaɖiɣzina se abalʋ weyi payaɣ se Kɔɔrnɛɛyɩ nɛ ɛwɛɛ Sezaaree yɔ, Ɛsɔ yeba nɛ ɛna natʋ natʋyʋ pʋcɔ nɛ tɛʋ feŋ nɛ pɩtalɩɣnɩ ɛnʋ. Sezaaree wɛ  Yopee hayo kiŋ, tɛtʋ ndʋ tɩ-naalɛ tiposini ɖama ɛzɩ kilomɛtanaa 50 mbʋ yɔ. Kɔɔrnɛɛyɩ kaakɛ sɔɔjanaa 100 ñʋʋdʋ Roma mba sɔɔjatʋ taa, nɛ ɛɛwɛ «kpekpeka Ɛsɔ sɛtʋ taa.» b Ɛɛkɛ ɖɔɖɔ hɔʋ ñʋʋdʋ weyi ɛhaɣaɣ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ yɔ nɛ «ɛ nɛ ɛ-ɖɩɣa taa mba tɩŋa peseɣaɣ Ɛsɔ sɔɔndʋ.» Kɔɔrnɛɛyɩ taakɛ weyi ɛpɩsɩ Yuuda tʋ nɛ ɛlakɩ pɔ-sɔnzɩ yɔ ɛlɛ ɛɛkɛ Sɩɩnaa layʋ kɩdɩbɛlʋʋ. Paa mbʋ yɔ, ɛnaɣaɣ Yuuda ñɩma mba pɛwɛ kɩcɛyɩm taa yɔ pa-pʋtɔdɩyɛ nɛ ɛhaɣ-wɛ kʋjɔŋ. Abalʋ kɩbanʋ ɛnɛ «etendaɣ Ɛsɔ tam.»—Tʋma 10:2.

⁵ Kɔɔrnɛɛyɩ kaawɛɛ nɛ ɛtɩmɩɣ wɩsɩ wɛlʋʋ ñɩɣtʋ 3 yɔɔ mbʋ yɔ lɛ, ɛna natʋ natʋyʋ nɛ tɩ-taa lɛ, Ɛsɔ tiyiyu nɔɔyʋ heyi-i se: «Ña-adɩma nɛ ña-pʋtɔdɩyɛ naʋ kʋjɔŋ pakpa Ɛsɔ cɔlɔ nɛ ɛtɔzʋʋ pɔ-yɔɔ.» (Tʋma 10:4) Nɛ ɛkʋsɩ abalaa nabɛyɛ se powolo nɛ payaa apostoloo Pɩyɛɛrɩ ɛzɩ tiyiyu yɔɔdʋʋ yɔ. Ɛnʋ weyi ɛkɛ Sɩɩnaa layʋ kɩdɩbɛlʋʋ yɔ, pawɩzɩ-ɩ tʋlʋʋ nɔnɔɔ nakɛyɛ. Pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣ alɩwaatʋ ndʋ lɛ, ɛtaapɩzɩɣ se ɛsʋnɩ nɔnɔɔ ŋga. Pawɩzɩ-ɩ heyuu ñʋʋ yabʋ tɔm natʋyʋ.

6, 7. (a) Kɩɖaʋ ŋgʋ wɩlɩɣ se Ɛsɔ cosuu ɛyaa mba patɩmɩɣnɩ-ɩ se ɛsɩnɩ-wɛ nɛ patɩlɩ ɛ-yɔɔ toovenim tɔm yɔ pa-adɩma yɔɔ? (b) Kɩɖaŋ lɛɛŋ pɩzɩɣ nɛ iyele nɛ ɖɩkɔ tɔm ñʋʋ suwe?

⁶ Ɛzɩ sɔnɔ, Ɛsɔ cosuu ɛyaa mba patɩmɩɣnɩ-ɩ se ɛsɩnɩ-wɛ nɛ patɩlɩ ɛ-yɔɔ toovenim tɔm yɔ pa-adɩma yɔɔ? Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Halʋ nɔɔyʋ wɛ Alɩbanii ɛjaɖɛ taa, nɛ etisaa nɛ ɛmʋ Feŋuu Tilimiye naɖɩyɛ nɛ tɔm ñʋʋ nakʋyʋ wɛ ɖɩ-taa nɛ kɩyɔɔdʋʋ ɛzɩma pɩwɛɛ se pɔcɔnɩ piya yɔɔ yɔ pɩ-tɔm. c Ɛpɔzɩ Aseɣɖe Tʋ weyi ewoni-i Feŋuu Tilimiye nɖɩ yɔ se: «Ye meheyi-ŋ se maawɛɛ nɛ mantɩmɩɣnɩ Ɛsɔ se ɛsɩnɩ-m nɛ mɔncɔnɩ mɛ-pɛlaa yɔɔ yɔ, ŋtisiɣ? Ɛnʋ tiyini-ŋ! Pitukuni ma-laŋɩyɛ, mbʋ ɖeyi ɖeyi mañɩnaɣ yɔ mbʋ lɛ!» Pɩlabɩ mbʋ lɛ, halʋ ɛnʋ nɛ ɛ-pɛlaa papaɣzɩ Bibl kpɛlɩkʋʋ, nɛ pʋwayɩ lɛ ɛ-walʋ ɖɔɖɔ paɣzɩ kpɛlɩkʋʋ.

⁷ Kɩɖaʋ ŋgʋ ki-ɖeke kɩwɛna na? Aayɩ! Kɩɖaŋ lɛɛŋ labɩ tam sakɩyɛ ɛjaɖɛ hɔɔlɩŋ sakɩyɛ taa, nɛ ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se pɩtʋʋzɩnɩ kɩtʋʋzɩnʋʋ yem. Ye mbʋ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkɔ tɔm ñʋʋ suwe yɔ? Kajalaɣ lɛ, Yehowa cosuu ɛyaa mba pañɩnɩɣ-ɩ nɛ pa-laŋɩyɛ pilim yɔ  pa-adɩma yɔɔ. (1 Awi. 8:41-43; Keɣ. 65:2) Nabʋlɛ lɛ, Ɛsɔ tiyiyaa sɩɣnɩ-ɖʋ ɖɔ-tɔm susuu tʋmɩyɛ taa.—Natʋ 14:6, 7.

8, 9. (a) Ɛbɛ Ɛsɔ heyi Pɩyɛɛrɩ se ɛla? (b) Nɛ ɛzɩma ɛlaba?

⁸ Pɩɩcɔ «Pɩyɛɛrɩ ñʋʋ taa kiii» nɛ ɛwɛɛ kuduyuu ñʋʋ taa peeɖe mbʋ nɛ ɛwɛɛ ɛpɔzʋʋ ɛ-tɩ se ɛzɩ natʋ ndʋ ɛnawa yɔ tɩ-tɔbʋʋ lɛ suwe lɛ, abalaa mba Kɔɔrnɛɛyɩ tiyaa yɔ patalɩ Siimɔɔ tɛ. (Tʋma 10:17) Ɛzɩ Pɩyɛɛrɩ weyi ekizi tam nabudozo se ɛɛtɔkɩ tɔɔnaɣ ŋga Paɣtʋ yɔɔdaɣ se kɛfɛyɩ kele kele yɔ, ɛkaɣ tisuu nɛ ɛtɩŋ abalaa mba nɛ ewolo Sɩɩnaa layʋ tɛ? Ɛsɔ tɩŋnɩ e-fezuu kiɖeɖeu yɔɔ nɛ eyele nɛ Pɩyɛɛrɩ tɩlɩ mbʋ ɛsɔɔlaa se ɛla yɔ. Fezuu heyi Pɩyɛɛrɩ se: «Na! Abalaa nabɛyɛ 3 wɛɛ nɛ pɔpɔzʋʋ ñɔ-yɔɔ. Pʋyɔɔ lɛ kʋyɩ, tii nɛ ña nɛ wɛ iwolo, taapɩtɩ kaaʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ metiyini-wɛ.» (Tʋma 10:19, 20) Pɩtʋʋ fɛyɩ se mbʋ ɛɛna natʋ taa yɔ, pɩɩñɔɔzɩ ɛ-lɩmaɣza se etisi nɛ ɛtɩŋ nʋmɔʋ ŋgʋ fezuu kiɖeɖeu wɩlɩɣ-ɩ yɔ.

⁹ Pɩyɛɛrɩ nɩwa se Ɛsɔ tiyiyu heyini Kɔɔrnɛɛyɩ se etiyi abalaa mba nɛ payaa-ɩ lɛ, ɛmʋ-wɛ ɛ-ɖɩɣa taa nɛ «pasʋʋ peeɖe.» (Tʋma 10:23a) Pɩyɛɛrɩ tɛm paɣzʋʋ lɛɣzʋʋ ɛ-lɩmaɣza alɩwaatʋ ndʋ eɖiɣzini mbʋ Ɛsɔ sɔɔlaa yɔ.

10. (a) Ɛzɩma Yehowa ɖiyiɣ ɛ-samaɣ? (b) Nɛ tɔm ndʋ pɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ?

¹⁰ Halɩ nɛ sɔnɔ, Yehowa wɛɛ nɛ ɛsɩɣnɩ ɛ-samaɣ pazɩ pazɩ se katɩlɩ mbʋ ɛsɔɔlaa yɔ. (Adu. 4:18) Ɛwɛɛ nɛ ɛtɩŋɩɣnɩ e-fezuu kiɖeɖeu yɔɔ nɛ eɖiyiɣ «yom siɣsiɣ tʋ nɛ lɔŋsɩnɖʋ.» (Mat. 24:45) Nabʋyʋ taa, ɛzɩma ɖɩnɩɣaɣ Bibl hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa yaa ɛzɩma ɛgbɛyɛ lakaɣ tʋma naayɛ yɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlɛɣzɩ. Pɩwɛɣ ɖeu se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ tɔm tʋnɛ: «Lɛɣzɩtʋ ndʋ tɩkɔŋ lɛ, ɛzɩma malakɩ? Mentisiɣ faaa nɛ mɔnɖɔŋ nʋmɔʋ ŋgʋ fezuu kiɖeɖeu wɩlɩɣ yɔ kɩ-taa?»

11, 12. (a) Pɩyɛɛrɩ talɩ Sezaaree lɛ ɛbɛ ɛlaba? (b) Nɛ tɔm ndʋ taa ɛnɩwa?

¹¹ Pɩyɛɛrɩ na natʋ ndʋ nɛ tɛʋ fe lɛ, ɛ nɛ ɛyaa 9 (ɛyaa 3 mba Kɔɔrnɛɛyɩ tiyaa yɔ nɛ Yopee «koobiya [Yuuda mba] 6») pakpaɣ Sezaaree nʋmɔʋ. (Tʋma 11:12) Alɩwaatʋ ndʋ Kɔɔrnɛɛyɩ kaaɖaŋ Pɩyɛɛrɩ yɔ, eekpeɣli «ɛ-hɔʋ taa ñɩma nɛ ɛ-taabalaa kɩbama»; pɩtɩla pa-tɩŋa paakɛ Sɩɩnaa layaa. (Tʋma 10:24) Patalaa lɛ, Pɩyɛɛrɩ la nabʋyʋ; ɛtaamaɣzɩ se wiɖiyi ɛkaɣ-pʋ labʋ: Ɛsʋ Sɩɩnaa layʋ weyi ɛkɛ kɩdɩbɛlʋʋ yɔ ɛ-ɖɩɣa taa. Pɩyɛɛrɩ lɩzɩ pɩ-taa se: «Ɩsɩm camɩyɛ se paɣtʋ ɛɛhaɣ Yuuda tʋ nʋmɔʋ se ɛkpɛndɩ yaa ɛñɔtɩnɩ ɛjaɖɛ lɛɛɖɛ taa tʋ nɔɔyʋ, ɛlɛ Ɛsɔ wɩlɩ-m se pɩtɩmʋna se mayaa nɔɔyʋ se weyi pipisi-i yɔ yaa azuluma tʋ.» (Tʋma 10:28) Pɩyɛɛrɩ kaawɛ kuduyuu ñʋʋ taa nɛ pawɩlɩ-ɩ natʋ ndʋ yɔ, tɩtasɩ-ɩ lɔŋ; nɛ ɛnɩ pɩ-taa lɛɛlɛɛyɔ se lɔŋ ɛnɩ iitukuuni tɔɔnaɣ ŋga pɩwɛɛ se ɛyʋ ɛtɔɔ yaa ɛtaatɔɔ yɔ ke-ɖeke. Pɩtɩmʋna se ɛyaa «nɔɔyʋ [paa pɩtɩɩkɛ Sɩɩnaa layʋ] se weyi pipisi-i yɔ.»

¹² Kɔɔrnɛɛyɩ ɖɩɣa taa mba tɩŋa ɖaŋaa se pewelisi tɔm ndʋ Pɩyɛɛrɩ kaɣ yɔɔdʋʋ yɔ. Kɔɔrnɛɛyɩ lɩzɩ pɩ-taa se: «Ða-tɩŋa ɖɩwɛ Ɛsɔ ɛsɩndaa se ɖiwelisi  tɔm ndʋ payɩ Yehowa ɖʋ-ŋ se ŋyɔɔdɩ yɔ.» (Tʋma 10:33) Ye weyi Bibl taa tɔm kɛdɩnɩ-ɩ yɔ eheyi-ŋ tɔm ndʋ yɔ, ɛzɩma pɩlakɩ-ŋ? Tɔm kɩcɛyɩtʋ tʋnɛ Pɩyɛɛrɩ paɣzɩnaa: «Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, manɩ pɩ-taa toovenim se Ɛsɔ ɛɛtʋkʋʋ ɛyaa taa, ɛlɛ paa ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa, weyi ɛñaŋɩ-ɩ nɛ ɛlakɩ mbʋ pɩwɛ ɖeu yɔ ɛ-tɔm kɛdɩɣnɩ-ɩ.» (Tʋma 10:34, 35) Ɛnɩ pɩ-taa se lɩmaɣza wena Ɛsɔ wɛnɩ ɛyaa yɔɔ yɔ, aalɩɣnɩ po-tomnaɣ tɔlɩm, ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa palɩnaa yɔ yaa wɛtʋ lɛɛtʋ ndʋ tɩnaɣ ɛsa yɔɔ yem yɔ tɩ-cɔlɔ na. Pɩyɛɛrɩ lɩzɩ-wɛ aseɣɖe Yesu tɔm susuu, ɛ-sɩm nɛ e-femtu pɔ-yɔɔ.

13, 14. (a) Kɔɔrnɛɛyɩ nɛ Sɩɩnaa layaa lalaa papɩsʋʋ Krɩstʋ mba yɔ pɩwɩlaa suwe? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɩtɩpɔzɩ se ɖɩcɔnɩ mbʋ pɩnaɣ ɛsa yɔɔ yem yɔ nɛ ɖɩhʋʋnɩ ɛyaa tɔm?

¹³ Pɩkɛdaa lɛ nabʋyʋ la, wiɖiyi pɩtɩlabɩta. «Pɩyɛɛrɩ kaawɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ» lɛ, fezuu kiɖeɖeu tii «ajɛɛ taa mba» mba pɔ-yɔɔ. (Tʋma 10:44, 45) Masɩ sɩnɛ sɩ-taa ɖeke pɔyɔɔdaa se fezuu kiɖeɖeu tibi nabɛyɛ yɔɔ pʋcɔ nɛ pamɩyɩsɩɣ-wɛ lɩm. Fezuu kiɖeɖeu tibi pɔ-yɔɔ mbʋ lɛ, Pɩyɛɛrɩ ɖiɣzina se Ɛsɔ tisaa se pɛkɛ ɛ-samaɣ nɛ Pɩyɛɛrɩ ha nɔɔ «se pamɩyɩsɩ-wɛ lɩm,» pʋ-tɔbʋʋ se pamɩyɩsɩ Sɩɩnaa layaa mba lɩm. (Tʋma 10:48) Alɩwaatʋ ndʋ Sɩɩnaa layaa mba papɩsɩ Krɩstʋ mba pɩnaɣ 36 taa yɔ, pɩwɩlaa se pɩtɩkɛ Yuuda mba ɖeke kɛnɩ Ɛsɔ ŋgee pʋyʋ lɛɛlɛɛyɔ. (Dan. 9:24-27) Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa Pɩyɛɛrɩ labɩnɩ tʋmɩyɛ «Kewiyaɣ ñɩma» taa kɛdɛzaɣ ñɩnɖɛ, pʋ-tɔbʋʋ se 3 ñɩnɖɛ. (Mat. 16:19) Ñɩmɩyɛ nɖɩ, ɖɩtʋlɩ Sɩɩnaa layaa kɩdɩbɛlɩŋ nɔnɔɔ se papɩsɩ Krɩstʋ mba patam numwaa.

¹⁴ Sɔnɔ ɖa Kewiyaɣ tɔm susuyaa ɖɩnawa se «Ɛsɔ ɛɛtʋkʋʋ ɛyaa taa.» (Roma 2:11) Ɛ-sɔɔlɩm lɛ se «ɛyaa ndɩ ndɩ ihiɣ ñʋʋ yabʋ.» (1 Tim. 2:4) Pʋyɔɔ lɛ, pɩtɩpɔzɩ kpa se ɖɩcɔnɩ mbʋ pɩnaɣ ɛsa yɔɔ yem yɔ nɛ ɖɩhʋʋnɩ ɛyaa tɔm. Ða-tʋmɩyɛ lɛ se ɖɩlɩzɩ aseɣɖe tete Ɛsɔ Kewiyaɣ yɔɔ, nɛ pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ɖisusi tɔm ɛyaa tɩŋa, paa tomnaɣ tɔlɩm mbʋ pɛwɛna, paa ɛjaɖɛ nɖɩ taa palɩnaa, paa wɛtʋ ndʋ pɛwɛna nɛ paa Ɛsɔ sɛtʋ ɛgbɛyɛ nɖɩ taa pɛwɛɛ yɔ.

15, 16. (a) Ɛbɛ yɔɔ Yuuda ñɩma mba pɛkɛ Krɩstʋ mba yɔ pa-taa nabɛyɛ hɔŋaɣnɩ Pɩyɛɛrɩ tɔm? (b) Ɛzɩma Pɩyɛɛrɩ lɩzɩ mbʋ pʋyɔɔ ɛha nɔɔ nɛ pamɩyɩsɩ Sɩɩnaa layaa mba lɩm yɔ pɩ-taa?

¹⁵ Pɩtʋʋ fɛyɩ se piselitaɣ Pɩyɛɛrɩ se ewolo Yeruzalɛm nɛ ɛkɛdɩ koobiya mbʋ pɩlaba yɔ. Ɛlɛ pʋcɔ nɛ Pɩyɛɛrɩ heyiɣ Yeruzalɛm koobiya tɔm ndʋ lɛ, paba tɛm nɩʋ se ‘ajɛɛ taa mba mʋ Ɛsɔ tɔm.’ Pɩyɛɛrɩ talaa nɛ pitileɖi lɛ, «mba patɩnaɣ pɛlɩtʋ yɔɔ yɔ, papaɣzɩ-ɩ tɔm hɔmnʋʋ.» Pɩcɛyaɣ-wɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɛsʋ ‘ɛyaa mba patɩpɛlɩ-wɛ yɔ pa-ɖɩɣa taa nɛ ɛ nɛ wɛ pɔtɔɔ tɔɔnaɣ.’ (Tʋma 11:1-3) Pɩtɩkɛ ɛzɩma Sɩɩnaa layaa mba papɩsɩ Krɩstʋ mba yɔ pʋyɔɔ pɩcɛyaɣ-wɛ. Ɛlɛ pamaɣzaɣ se Sɩɩnaa layaa mba ɖɔɖɔ, pɩwɛɛ se pɔɖɔ paɣtʋ ndʋ Yehowa kaaɖʋ Moyizi yɔ tɩ-yɔɔ pʋcɔ nɛ papɩsɩ Yehowa sɛyaa. Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se Yuuda ñɩma mba pɛkɛ Krɩstʋ mba yɔ, pɩɩwɛ pa-taa nabɛyɛ kaɖɛ se peyele ɖɔm Moyizi Paɣtʋ yɔɔ.

¹⁶ Pɩyɛɛrɩ yɔɔdɩ mbʋ pʋyɔɔ ɛha nɔɔ nɛ pamɩyɩsɩ Sɩɩnaa layaa mba lɩm yɔ. Ɛzɩ Tʋma Labʋ 11:4-16 wɩlʋʋ yɔ, ɛyɔɔdɩ lɩmaɣza 4 wena a-yɔɔ ɛ-taa  kaatɛma se Ɛsɔ sɔɔlɩm pɩɩkɛnaa yɔ a-tɔm: (1) natʋ ndʋ ɛnawa yɔ (Kalɩtʋ 4-10); (2) mbʋ fezuu heyi-i se ɛla yɔ (Kalɩtʋ 11, 12); (3) Ɛsɔ tiyiyu wobi Kɔɔrnɛɛyɩ cɔlɔ (Kalɩtʋ 13, 14) nɛ (4) fezuu kiɖeɖeu tibi Sɩɩnaa layaa mba pɔ-yɔɔ. (Kalɩtʋ 15, 16) Ɛkɔwaɣ ɛ-tɔm ñʋʋ lɛ, ɛpɔzɩ tɔm kɩcɛyɩtʋ tʋnɛ: «Ye mbʋ, ye Ɛsɔ ɛha [Sɩɩnaa layaa mba pɛwɛnɩ tisuu yɔ] kʋjɔʋ ŋgʋ ɛlakɩ yɔ [pʋ-tɔbʋʋ se fezuu kiɖeɖeu], kʋjɔʋ kʋɖʋmʋʋ ŋgʋ ɛha ɖa [Yuuda ñɩma] mba ɖitisi Kɩbaɣlʋ Yesu Krɩstʋ yɔɔ yɔ, ma yɔ anɩ nɛ mankaɖɩɣnɩ Ɛsɔ?»—Tʋma 11:17.

17, 18. (a) Tɔm ndʋ Pɩyɛɛrɩ yɔɔdaa yɔ, tiyeki se Yuuda ñɩma Krɩstʋ mba ɩpɔzɩ pa-tɩ suwe? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɩpɩzɩɣ pɩwɛɛ kaɖɛ se ɖɩkandɩyɩ ɛgbɛyɛ taa nɔɔ kʋɖʋmaɣ yɔɔ? (c) Tɔm ndʋ pɩwɛɣ ɖeu se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ?

¹⁷ Yuuda ñɩma Krɩstʋ mba welisuu Pɩyɛɛrɩ tɔm nɛ pɩtɛ yɔ, pɩwɛɛ se pɔpɔzɩ pa-tɩ tɔm natʋyʋ. Pakaɣ pɩzʋʋ nɛ peyele lɩmaɣza kɩdɛkɛda wɛnʋʋ lalaa yɔɔ nɛ petisi se Sɩɩnaa layaa mba pamɩyɩsɩ-wɛ lɩm lɛɛlɛɛyɔ yɔ papɩsɩ pa-taabalaa Krɩstʋ mba na? Bibl yɔɔdaa se: «Panɩ tɔm ndʋ lɛ, [pʋ-tɔbʋʋ se apostoloowaa nɛ Yuuda mba lalaa mba pɛkɛ Krɩstʋ mba yɔ panɩ tɔm ndʋ lɛ,] peyebi-i kaɖɩnʋʋ, nɛ pasaŋ Ɛsɔ nɛ pɔtɔŋ se: “Ye mbʋ, Ɛsɔ ha ɖɔɖɔ ajɛɛ taa mba waɖɛ se pekpiɖi pa-kɩwɛɛkɩm yɔɔ nɛ pehiɣ wezuu.”» (Tʋma 11:18) Lɩmaɣza kɩbana wena paawɛna yɔ, akandɩyɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ ŋga kaawɛ ɛgbɛyɛ taa yɔ kɔ-yɔɔ.

¹⁸ Sɔnɔ ɖɔɖɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ kaɖɛ se ɛgbɛyɛ ɛwɛɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa tam, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ɛsɔ sɛyaa toovenim mba lɩnɩ «ajɛɛ kpeekpe nɛ cejewe kpeekpe nɛ samasɩ kpeekpe nɛ kʋnʋmɩŋ kpeekpe taa.» (Natʋ 7:9) Agbaa sakɩyɛ taa, koobiya wɛnɩ tomnaɣ tɔlɩm ndɩ ndɩ, sɔnzɩ ndɩ ndɩ nɛ palɩnɩ ɖɔɖɔ lona ndɩ ndɩ taa. Pɩwɛɣ ɖeu se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ tɔm tʋnɛ: «Mɛnkpɛzɩ ma-laŋɩyɛ taa mbʋ payɩ pɩpɩzɩɣ piyele nɛ mɛwɛɛnɩ lɩmaɣza kɩdɛkɛda ɛyaa lalaa yɔɔ yɔ? Ɛjaɖɛ yɔɔ mba maɣzɩɣ se pakpaɖɩ ɛyaa lalaa, ma yɔ mɛntɛm man-taa se maayeki nɛ wɛtʋ ndʋ tɩwɛɛnɩ ɖoŋ lɩmaɣza wena mɛwɛnɩ mon-koobiya yɔɔ yɔ a-yɔɔ?» Sɩɩnaa layaa mba, papɩsɩ Krɩstʋ mba nɛ pɩla pɩnzɩ sakɩyɛ pʋwayɩ lɛ, nabʋyʋ talɩ Pɩyɛɛrɩ (Sefaasɩ). Iyele nɛ ɖɩtɔzɩ mbʋ pɩɩtalɩ-ɩ pɩ-yɔɔ. Nabɛyɛ niŋaɣ Krɩstʋ ñɩma mba patɩkɛ Yuuda mba yɔ, pʋyɔɔ lɛ pɩwɛɛnɩ ɖoŋ Pɩyɛɛrɩ yɔɔ nɛ  «ɛkɛzɩ ɛ-tɩ hɔɔlʋʋ» nɛ pɩpɔzɩ se Pɔɔlɩ ɛñɔɔzɩ ɛ-lɩmaɣza. (Gal. 2:11-14) Pɩcɛyaa kpem se ɖɩkpa ɖa-tɩ nɛ ɖɩtaapaɣzɩ maɣzʋʋ se ɖɩkpaɖɩ ɛyaa lalaa mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɛwɛ ndɩ.

19. (a) Yuuda ñɩma mba pɛkɛ Krɩstʋ mba nɛ pɛwɛɛ Antɩyɔɔsɩ yɔ, mba papaɣzɩ tɔm susuu? (b) Nɛ ɛbɛ lɩ pɩ-taa?

¹⁹ Ɛzɩ Yesu wayɩ tɩŋɩyaa paɣzɩ susuu tɔm ajɛɛ taa mba na? Na mbʋ pɩlabɩ pʋwayɩ Antɩyɔɔsɩ ŋgʋ kɩwɛ Siirii yɔ kɩ-taa yɔ. d Yuuda mba sakɩyɛ kaawɛ peeɖe, ɛlɛ paɖɩyɛ tɩɖɔɔ pa nɛ mba patɩkɛ Yuuda mba yɔ pɛ-hɛkʋ taa. Ye mbʋ, Antɩyɔɔsɩ kaakɛ lone kɩbanɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa papɩzɩɣ nɛ posusi ajɛɛ taa mba tɔm yɔ. Peeɖe tɔmkpɛlɩkɩyaa nabɛyɛ mba pɛkɛ Yuuda mba yɔ papaɣzɩ susuu tɔm kɩbandʋ «mba pɔyɔɔdʋʋ Grɛɛkɩ yɔ.» (Tʋma 11:20) Pɩtɩkɛ Yuuda ñɩma mba pɔyɔɔdʋʋ Grɛɛkɩ yɔ pe-ɖeke posusaɣ tɔm, ɛlɛ posusaɣ tɔm ɖɔɖɔ ajɛɛ taa mba. Yehowa wazɩ tʋmɩyɛ nɖɩ nɛ «ɛyaa sakɩyɛ tisi nɛ papɩsɩnɩ Kɩbaɣlʋ yɔɔ.»—Tʋma 11:21.

20, 21. (a) Ɛzɩma Barnaabaasɩ wɩlaa se ɛwɛnɩ tɩ luzuu? (b) Nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ-ɩ tɔm susuu taa?

²⁰ Pɩsa nɛ posusi tɔm Antɩyɔɔsɩ tɛtʋ taa ɛyaa mba pɩwɛ ɛzɩ pɔsɔɔlaa se pewelisi yɔ lɛ, Yeruzalɛm ɛgbɛyɛ tiyi Barnaabaasɩ peeɖe. Ɛyaa mba paasɔɔlaa se pewelisi tɔm yɔ paaɖɔwa kpem, nɛ pɩtaasaŋ se ɛyʋ kʋɖʋm ɛla tʋmɩyɛ nɖɩ e-ɖeke. Amʋnaa se ɛɖʋ nesi tʋmɩyɛ nɖɩ nɛ pɩkɩlɩ? Sɔɔlɩ weyi ɛkaɣ pɩsʋʋ ajɛɛ tɛ apostoloo yɔ. (Tʋma 9:15; Roma 1:5) Ɛzɩ Barnaabaasɩ maɣzaa se pɩtɩla Sɔɔlɩ kɛ wɩlɩyʋ kɩbanʋ nɛ pɩkɩlɩ-ɩ nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɛɛyaɣ-ɩ se ɛsɩnɩ-ɩ yaa we? Aayɩ, Barnaabaasɩ kaawɛnɩ tɩ luzuu nɛ eeɖiɣzinaa se pɩpɔzʋʋ se pasɩnɩ-ɩ. Ɛɛkpaɣ lɩmaɣzɩyɛ nɛ ewolo Taarɩsɩ nɛ ɛñɩnɩ Sɔɔlɩ nɛ ɛkɔnɩ-ɩ Antɩyɔɔsɩ nɛ ɛsɩnɩ-ɩ. Paacaɣ peeɖe pɩnaɣ kʋɖʋmaɣ nɛ pakpazɩɣ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ peeɖe yɔ ɖɩ-taa tɔmkpɛlɩkɩyaa ɖoŋ.—Tʋma 11:22-26a.

²¹ Sɔnɔ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Barnaabaasɩ tɩ luzuu tɔm susuu taa? Ða-tɩŋa ɖo-ɖoŋ nɛ hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa ɖɩwɛ niye yɔ ɩwɛ ndɩ ndɩ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ nabɛyɛ kɛlɛʋ se palakɩ alɩwaatʋ fanʋʋ aseɣɖe lɩzʋʋ yaa posusuu tɔm kpaɣ ɖɩɣa nɛ ŋwolo ɖɩɣa, ɛlɛ pɩwɛɛ-wɛ kaɖɛ se palakɩ pɩsɩ ŋna-ɩ waa yaa papaɣzɩ ɛyaa Bibl kpɛlɩkɩnʋʋ. Ye ŋsɔɔlaa se ŋwɛɛ niye tɔm susuu hɔɔlʋʋ nakʋyʋ taa nɛ pɩkɩlɩ yɔ, pɔzɩ nɛ pasɩnɩ-ŋ. Ye ŋlakɩ mbʋ yɔ, ŋwɛɣ niye nɛ pɩkɩlɩ nɛ ŋhikiɣ ɖɔɖɔ taa leleŋ tɔm susuu taa nɛ pɩkɩlɩ.—1 Kɔr. 9:26.

22, 23. (a) Ɛbɛ Antɩyɔɔsɩ Krɩstʋ mba laba se pawɩlɩ se pɔsɔɔlɩ po-koobiya? (b) Nɛ ɛzɩma Ɛsɔ sɛyaa maɣzɩɣnɩ-wɛ sɔnɔ?

²² Antɩyɔɔsɩ tɛtʋ taa «pɩtɩŋnɩ Ɛsɔ ɖoŋ taa nɛ pacalɩ yaʋ tɔmkpɛlɩkɩyaa se Krɩstʋ mba.» (Tʋma 11:26b) Ɛsɔ hanɩ-wɛ hɩɖɛ nɖɩ, nɛ ɖɩmʋnɩ mba pɔsɔɔlaa  se patɩŋ Krɩstʋ wayɩ yɔ camɩyɛ. Ajɛɛ taa mba pɩsɩ Krɩstʋ mba lɛ, ɛzɩ pa nɛ Yuuda mba pɔkɔma nɛ pɔsɔɔlɩ ɖama? Ñɔɔsɩ sɔsɔsɩ nasɩyɩ lɩ pɩnaɣ 46 taa mbʋ yɔ lɛ, na mbʋ pɩlaba yɔ. e Caanaʋ taa, kʋñɔndɩnaa lakaɣ kʋñɔŋ siŋŋ ñɔɔsɩ alɩwaatʋ taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ pataawɛɛnɩ tɔsʋʋ nakʋyʋ. Ñɔɔsɩ sɔsɔsɩ nzɩ sɩ-taa, Yuuda mba Krɩstʋ ñɩma mba paawɛ Yuudee yɔ, pɩtɩla pa-taa sakɩyɛ kaakɛ kʋñɔndɩnaa nɛ paawɛ kɩcɛyɩm taa. Koobiya mba paawɛ Antɩyɔɔsɩ yɔ (pɩkpɛndɩnɩ ajɛɛ taa ñɩma mba paapɩsɩ Krɩstʋ mba yɔ) panɩ kɩcɛyɩm mbʋ pɩ-tɔm lɛ, «petiyini haɖɛ nɛ pɩsɩnɩ koobiya mba pɛwɛ Yuudee yɔ.» (Tʋma 11:29) Pawɩlaa se toovenim taa lɛ pɛwɛnɩ sɔɔlɩm sɔsɔm po-koobiya yɔɔ.

²³ Sɔnɔ, mbʋ ɖɔɖɔ pɩwɛ Ɛsɔ sɛyaa hɛkʋ taa. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnɩɣ se ɖo-koobiya wɛ kɩcɛyɩm taa ɛjaɖɛ naɖɩyɛ taa yaa ɖe-egeetiye taa yɔ, ɖɩkʋyʋʋ kpaka nɛ ɖɩsɩɣnɩ-wɛ faaa. Paa helim sɔsɔm ɛmabɩna, tɛtʋ ɛñamsɩna, lɩm ɛwadɩna yaa asɛyɩŋ lɛɛŋ ɛlabɩna yɔ, Ɛgbɛyɛ pilinzi kɔɔmiitewaa ñakɩ pana lɛɛ lɛɛ nɛ paɖʋʋ Sɩnʋʋ kɔɔmiitewaa nɛ pɔcɔŋnɩ koobiya mba kɛgbɛdɩsaɣ ŋga kotukunaa yɔ pe-ɖeɖe. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩsɩɣnɩ ɖo-koobiya mba pɛwɛ kɩcɛyɩm taa yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se toovenim taa lɛ ɖɩsɔɔlɩ-wɛ.—Yoh. 13:34, 35; 1 Yoh. 3:17.

24. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ natʋ ndʋ Pɩyɛɛrɩ kaanawa yɔ tɩ-taa?

²⁴ Ða toovenim Krɩstʋ mba lɛ, ɖɩnawa se pɩcɛyaa se ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ mbʋ Pɩyɛɛrɩ kaana natʋ taa alɩwaatʋ ndʋ ɛɛwɛ kuduyuu nakʋyʋ ñʋʋ taa Yopee yɔ pɩ-taa. Ɛsɔ weyi ɛɛtʋkʋʋ ɛyaa taa yɔ ɖɩsɛɣ. Ɛ-sɔɔlɩm lɛ se ɖɩlɩzɩ ɛyaa lalaa aseɣɖe tete e-Kewiyaɣ yɔɔ, paa tomnaɣ tɔlɩm mbʋ pɛwɛna, paa ɛjaɖɛ nɖɩ taa palɩnaa nɛ paa lɩmaɣza wena ɛyaa lalaa ɩwɛnɩ pɔ-yɔɔ yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖisusuu tɔm mba payɩ pɔsɔɔlaa se pewelisi yɔ nɛ pɩsa nɛ pɛkpɛlɩkɩ nɛ patɩlɩ Yehowa.—Roma 10:11-13.