Ba ka Zwipa ne Buzhalo—Ku Albania ne Kosovo
Gwen, u no dwa ku England ngono e shingila Jehova ku Albania ku no sheteka bareri be Bushe ko, akati: “Nda kabe ndi singa kumbule kuti ndi nga shingila Jehova ne chilizanyo ichechi.” a
Gwen i nngwe we Bafakazi banjinji ba ka fulukila ku Albania ku batsha ku kubunganya “fungwa ye njudzi dzose.” (Hagayi 2:7) Ini chi no sendedzela bareri ibaba? Ba ka shandulani kuti ba khone ku fulukila ikoku? Ngono ini zwa baka shathila zwa ka ba batsha ku mililana ne dzindiko?
Ku Biga Nkumbulo Nenguba Mamo a Singa Fanane
Bareri bose ba ka zha ku batsha mu Albania ba na mazwimisilo a no fanana: Ba no da Jehova kakale ba no shaka ku batsha bangwe bo ku nziba.
Ha ba sathu ba ka fuluka, ba ka shandula machilo abo kuti ba khone ku shingila Jehova ne zila dzitshwa, ngono ichecho cha ka ba batsha ku lingisana ne dzindiko dze ku shingila ku shango dzingwe. Gwen akati: “Nda ka tangisa ne ku shanganila mu group ye chi-Albanian mu turopo ya nda kabe ndi gala mu ili. Ku dwa po ndi ka be po mu nshangano ku Albania. Shule kwe chibakanyana, nda ka gwilila ikwenu kwe chibakanyana ku zwidiya lulimi gwabo.”
Ha azwadzi Manuela a na makole a li 23, wa ka fulukila ku ndawo ingwe mu shango yabo, Italy, ku batsha gubungano litukununu. Ngono akati: “Nda ka shingila ikoku kwe makole a li 4. Ngono ndi ka bona kuti ku chi na nshingo njinji ku Albania. Ndizo ndi ka zwimisila ku be Nzhulazila kwe mingwedzi isi mingana ikoku.”
Federica wa kabe a na makole ali 7 koga ha e hwa mbiko ne kwe Albania ku nshangano. Akati: “Nzwalani wa ka be e pa mbiko wa ka leba kuti bareri ku Albania ba kabe be tangisa thuto dze Baibili dzinjinji ne kuti bathu ba no shaka ku zwidiya ba kabe be yenda ku zwidiyo. Ngono ndi ka tangisa ku budza bazwadzi bangu kuti ndo shaka ku yenda ku Albania. Ichecho cha ka ba chenamisa, ngono tate ba ka ndi dwa beti: ‘Tembezela ne kwako, ngono ha ili kuti i ku da kwa Jehova, u nowo ku dabila.’ Shule kwe mingwedzi i si mingana, ta ka kokiwa se nsha ku shingila ku Albania!” Kwa ka pinda makole manjinji, ngono ngwenu Federica wa ka lobogwa na Orges. Ba no shingila Jehova bose se bareri be chibaka chizhele ku Albania.
Shule kwe kuti nzwalani Gianpiero a siye nshingo ne mabaka e ku kwegula, iye ne nkadzi uwe Gloria ba ka fulukila ku Albania. Ngono akati: “ta ka kudzila baisana bedu ba li 5 ku Italy. Ba li batatu mubali ba ka fulukila ku shango dzingwe ku no shingila Jehova ku no sheteka bareri be Bushe ko. Nsholo we Thungamakole u unoti ‘A o Ka Tla ka Kwano mo Makedonia?’ wa ka ti ama kwazo. Ta ka gala pasi ku lingisisa kuti towo shingisa chini mari a ndinowo amuchila ha ndi siya nshingo ngono ti fulukila ku no shingila Jehova ku Albania.”
Ba ka Zwibaakanya ne Njele
Ba no shingila ku no sheteka bareri be Bushe ko ba ka fanila ku zwibaakanya ne njele nako i chi yapo ne ku shandula zwithu zwingwe mu machilo abo kuti ba khone ku fuluka. (Luka 14:28) Kakale ba ka fanila ku shaka zila dze ku be ne mari e ku zwichidza. Gwen wa kwa lebgwa ne kukwe mbelinyana, ha a chi ku England, wa ka fulukila ku nkuluwe kuti a khone ku seiva mari. Sophia na Christopher, naibo ba no dwa ku England, bakati: “Ta ka tengisa lori yedu ne fenichara ingwe. Ta kabe ti themba kuti towo khona ku gala ku Albania kwe chibaka chi no pinda gole.” Chi no shathisa wuti ba ka khona ku gala kwe chibaka chilefunyana.
Bangwe be bareri ba no gala ku Albania kwe mingwedzi isi mingana, be be be gwilila ku shango dzabo ku shinga ku bona mari e ku zwichidza, be be be gwilila kakale ku Albania. Ndicho cha kabe chi thamiwa na Eliseo na Miriam. Eliseo akati: “Miriam u no dwa mu ndawo i na dzi-tourist dzinjinji ku Italy, kwa kabe ku li kulelu ku bona mishingo i singa tole chibaka chilefu. Ta kabe ti yenda ku ndawo iyeyo ti be ti shinga mingwedzi i li 3 ti be ti gwilila ku Albania kwe mingwedzi i li 9. Ta ka thama ti jalo kwe makole a li 5.”
Ku Mililana ne Dzindiko
Shule kwe ku fulukila ku ndawo dzi no sheta bareri be Bushe, bareri ibabo ba ka fanila ku mililana ne mamo matshwa, ngono bareri ba ikoko ba no ba kulumbidza ne ku ba batsha ku mililana ne dzindiko. Sophia, wa kwa lebgwa ne kukwe, akati: “Mu chibaka che mbaba ku Albania, ngumba dzo pota kwazo ku pinda kwa nda ka jwaela kanyi. Nda ka zwidiya ku ambala ne zila ya ndi saka jwaela mu ku lingilila zila ye ku mbala ye boazwadzi be ku Albania.” Grzegorz ne nkadzi uwe, Sona, ba ka dwa ku Poland ku batsha mu turopo ya ka naka ye Prizren, ku Kosovo. b Grzegorz akati: “Bareri be ndawo iyeyo ba no zwiyesa pasi kwazo, ba na ludo, kakale ba moyonlefu! Ba no ti batsha ku zwidiya lulimi gwabo ne zwingwe zwinjinji. Ha ti lakidzila, ba ka ti lakidza dzishopo dzi singa ture, kakale ba ka ti chenesela se kwa ti nga tenga zwa ti no sheta mu nzi.”
Mabaka Manjinji e ku Shatha
Ibabo ba ka fulukila ku ndawo dzingwe ba no shathila ku be ne bukhwinya ne Bafakazi ba ikoku, ngono ba no zwidiya kunjinji ne kwabo. Sona akati: “Nda ka bona kuti ludo gwa Jehova gu na masimba kungapani. Bazwalani ba no simisa kugalamoyo kwangu ne kuti ndo bona se kwa ba ka shandula kwa ka pelela zwa ba kabe be dumila kose ne machilo abo, shule kwe ku zwidiya ne kwa Jehova. Mu gubungano, to zwiwa ti sheteka, ngono to bona se kwa ti nga batsha bo. To shinga ne bazwalani ba ka bo bakhwinya bedu.” (Mako 10:29, 30) Gloria akati: “Ndo ziba boazwadzi banjinji ba ka dzikitadzila ku nyanyaidziwa kwa ka bipa mu na ba no chila nabo ba si Bafakazi. Kwa ka ndi kulumbidza kwazo ku bona se kwa ba no da Jehova.”
Ba ka fulukila ku ndawo dzi no sheta bareri be bushe kakale ba no shathila ku zwidiya thuto dzikulu pangwe dza ba kabe ba si ngake ba ka zwidiya idzo ku shango dzabo. Ku lakidzila, ba no bona kuti ha be thama chingwe chi si lelu ku chi thama, ili kuti ba khone ku shingila Jehova kwa ka paphidzika ko shathisa kwazo. Stefano iye akati: “Mu shango ya ndi no dwa ku ili, nda kabe ndi rera kwazo ne intercom, ndi shingisa dzindebeleko dzifutshwanana. Ngono bathu be Albania ba no da ndebeleko dzilefu, kwazo kwazo ha be thama be jalo bengwa kofi. Se ndili nthu u na shoni, kutanga kwa be kwa ndi simila, ngono nda kabe ndi singa zibe kuti ndi tini. Ne kwa ka jalo, shule kwe chibaka, nda ka zwidiya ku biga nkumbulo mu bathu, ngono ngwenu ndo shathila ku lebesana nabo. Ku rera kwangu ko ndi shathisa kwazo.”
Leah wa ka fulukila ku Albania e dwa ku United States ne nlume uwe, William. Leah akati: “Ku shingila Jehova ngeno kwa ka ti diya zila dzitshwa dze ku kumbula ne ku chila. Ta ka zwidiya kunjinji ne kwe ku amuchila bezi, ku hlonipha, ne bukhwinya! Ta ka zwidiya zila dzitshwa dze ku rera, ku pa mabaka ne Hwalo, ne ku chenesa se kwa ti no zwiiwa.” William akati: “Bathu banjinji ba no etela Albania ba no shathila dzi-beach dza ka naka. Ndo da ku tatha matombo ku Albanian Alps. Ngono bathu ndibo dumbu ba no thama kuti ndi de ku be mu Albania! Bathu banjinji mu tshimo yedu ha ba zo hwa kunjinji ne kwe malebeswa mu dzi campaign dza ka shalulika dza ka bo yapo. Ha ti yenda ikwenu, zwibaka zwingwe to shingisa zhuba lose ti lebesana ne misha.”
Ku shatha kukulu kwe bareri ibaba ko dwa mu ku bona bathu be amuchila ndebo mbuya. (1 Bathesalonika 2:19, 20) Laura, wa ka fulukila ku Albania se azwadzi nchechana u sa ka lobogwa akati: “Nda ka shingila ku Fier kwe chibaka chilefunyana. Mu makole a li 2 ne hafu koga, bathu ba li 120 batshwa ba ka tangisa ku rerela bangwe! Nda ka zwidiya ne ba li 16 babo!” Azwadzi ungwe unoyi Sandra, akati: “Nda ka rerela nkadzi wa kabe e shingila ku no tengesiwa zwithu. Wa kabe azwadzi ngono a ka bgwilila ku nzi wabo. Gwe bupelo ti lebesana wa kabe e zwidiya Baibili ne bathu ba li 15!”
Jehova u no Kombolela Kudzikitadza Kwabo
Bangwe ba na makole manjinji ba ka fulukila ku no sheteka bareri be Bushe ko ku Albania ba chi ikoko, ngono ba no shathila bushingili gwabo kwazo. Mu zwibaka zwingwe ba no shatha ha be bona kuti bathu ba ba ka rerela ntolo ba ka pelela be amuchila malebeswa, nshingo wabo wa budilila shule kwe chibaka chilefu. (Nreri 11:6) Christopher, wa kwa legwa ne kukwe, akati: “Nda ka shangana ne nlume wa nda kabe ndi zwidiya Baibili naye ha ndi fulukila ku Albania gwe kutanga. Nda ka kulumbidzika ku hwa e cha alakana cha ta lebeleka ne kwacho ne kwe Baibili. Ngwenu iye ne nkadzi uwe i balanda ba ka dubikiwa ba Jehova.” Federica, wa ta leba ne kukwe, akati: “Mu gubungano lingwe, azwadzi ungwe wa ka zha ku ndili ngono a ka ndi buzwa kuti a ndo ng’alakana. Wa ka ndi budza kuti nda ka nrerela makole a li 9 a ka pinda. Shule kwe kuti ndi fulukile ku turopo ingwe, wa ka tangisa ku zwidiya Baibili ngono a ka dwilila kwa a ka pelela e dubikiwa. Nda kabe ndi kumbula kuti makole edu e kutanga ku Albania a kabe a sina mbayilo. Nda kabe ndi singa lebese!”
Bazwalani ne dziazwadzi ba ka fulukila ku Albania ne Kosovo ba no bokela kwazo ku bona se kwa Jehova a ka ba kombolela ne ku ba batsha kube ne buchilo gu no shathisa. Shule kwe makole manjinji ku Albania, Eliseo ha e leba ne kwe cha ka nshingikalila akati: “Se bathu, ku lelu kuti ti kumbule kuti buchilo gwedu gowo yenda zwibuyanana ha ti biga mu na chi no lingwa ne shango iyeyi ili cha ka bakililika. Ngono ichecho ha te ili malebeswa. Milayomitewo ya Jehova i no ti batsha kuti ti zwiiwe ta ka bakililika. Bushingili gwangu mu ndawo i no sheta bareri be Bushe go ndi batsha ku alakana ichecho. Ndo zwiwa ndi tolegwa pezhugwi. Ndi na bakhwinya be malebeswa ba na mazwimisilo ano fanana ne angu.” Sandra u no dumana na ichecho, akati: “Ha ndi fulukila ku no sheteka bareri ko, nda kabe ndi zwiwila kuti Jehova wa ka ndi pa chibaka che ku shingikadza cha nda gala ndi shaka thama—ku be missionary. Ha ndizo zwisola ku be nda fulukila ku Albania. Ha ndizo be ne kushatha kwa ka jali.”
a U nga zwidiya kunjinji ne kwe histori ye ku rera kwedu ku Albania mu 2010 Yearbook of Jehovah’s Witnesses.
b Kosovo i ku northeast ye Albania. Mu ndawo iyeyi bathu banjinji ba no leba chi-Albanian. Bafakazi banjinji ba no dwa ku Albania, ku shango dzingwe dze Europe, ne ku United States ba ka fulukila ikoko ku batsha ku rera ndebo mbuya be rerela bathu be Kosovo ba no leba chi-Albanian. Ne 2020, kwa kabe ku na bareri ba li 256 mu makubungano a li 8, mu group dzi li 3, ne dzi group dzitikinini dzi li 2.