MUBULU NA BANZO MPI NA MAMBU YA ME TALA KUVUKISA NITU: Rapore mosi ya Nations-Unies ke monisa nde bankento mingi na luzingu na bo me zingaka dezia ti babakala yina me bulaka bo to me ladisaka bo na kingolo-ngolo. Diambu ya mawa kele nde rapore yai ke monisa bonso nde na bilumbu ke kwisa, na nsi-ntoto ya mvimba, bo ta ladisa diaka na kingolo-ngolo bankento mingi kuluta to bo ta sosa kusala yo.

MUBULU NA BALA-BALA: Barapore ke monisa nde bimvuka kuluta 30000 ya bantu ya mubulu kele na États-Unis. Na Amerika ya Sudi, bantu mingi me tubaka nde bo me bulaka bo dezia na nku yonso.

KUFWA BANTU: Barapore ke monisa nde na mvula mosi ya me luta, bo fwaka bantu kiteso ya 500000, kuluta ntalu ya bantu ya ke fwa na bitumba. Na sudi ya Afrika mpi na Amérique centrale, ntalu ya bantu yina bo me fwaka me luta ya bansi yonso, mbala iya kuluta ntalu ya bantu yina bo me fwaka na nsi-ntoto ya mvimba. Na mvula mosi, bo fwaka bantu kuluta 100000 na Amérique latine, mpi na Brésil mpamba bo fwaka bantu kiteso ya 50000. Keti mubulu ta mana kimakulu?

Sambu na nki mubulu kele mingi? Bantu me pesaka bikuma mingi. Mu mbandu: makasi ya bantu ke kuma kaka ngolo ntangu bo ke mona nde bantu ya nkaka ke kuma bamvwama kansi bankaka ve, bantu ke mona luzingu ya bantu ya nkaka mpamba, bantu ke lawuka malafu mpi ke sadila bima ya ke lawusaka, bana ke zinga ti bambuta yina kele nku, mpi yo ke monana nde bo ke pesa ve bantu yina ke sala mubulu ndola.

Ntembe kele ve nde na bansi mingi, bo me salaka bikesa sambu na kumanisa mubulu. Bantu mingi kibeni ya ke zingaka na mbanza ya São Paulo, na Brésil, ke tuba nde na bamvula kumi ya me luta, ntalu ya bantu yina bo fwaka kulumukaka tii na 80%. Ata mpidina, mubulu ya mutindu na mutindu kele kaka mingi na mbanza yina, mpi ntalu ya bantu yina ke fwa bantu kele kaka mingi (10 sambu na bantu 100000). Yo ke lomba inki sambu mubulu kumana kimakulu?

Sambu mubulu kumana kimakulu, yo ke lomba nde bantu kusoba mabanza mpi bikalulu na bo. Sambu bantu ya mubulu kusoba, bo fwete buya lulendo, lukasi, bwimi, mpi kukuma ti bikalulu bonso zola, luzitu, mpi kudibanza sambu na bantu ya nkaka.

Inki lenda pusa muntu na kusala bansoba ya nene ya mutindu yina? Yindula mambu yina Biblia ke longaka:

• “Zola ya Nzambi ke tendula nde beto zitisa bansiku na yandi; nkutu bansiku na yandi kele kilo ve.”—1 Yoane 5:3.

• “Boma ya Yehowa ke tendula kumenga mambu ya mbi.” *—Bingana 8:13.

Zola sambu na Nzambi mpi boma ya kusala mambu  yina ke sepedisaka yandi ve kele bikuma ya ngolo yina lenda sadisa ata bantu ya mubulu na kusoba luzingu na bo. Bo ta soba ve na zulu-zulu, kansi bo ta soba mpenza kimuntu na bo ya mvimba. Keti yo ke salamaka mpenza?

Beto tadila mbandu ya Alex. * Yandi salaka bamvula 19 na boloko mosi na Brésil sambu yandi salaka mambu mingi ya mubulu. Yandi longukaka Biblia ti Bambangi ya Yehowa, mpi na nima yandi kumaka Mbangi ya Yehowa na mvu 2000. Keti yandi me sobaka mpenza bikalulu na yandi ya mubulu? Ee, mpi yandi ke waka mpenza mawa sambu na mambu yonso ya mbi yina yandi me salaka. Yandi ke tuba nde: “Mono me kumaka kuzola Nzambi sambu yandi me sadisaka mono na kudiwa mpenza nde yandi me lolulaka mono. Ntonda mpi zola sambu na Yehowa me sadisaka mono na kusoba bikalulu na mono.”

César mpi ke zingaka na Brésil. Yandi vandaka kukotila bantu na banzo ti minduki mpi kuyiba bo. Yandi salaka yo bamvula kiteso ya 15. Inki salaka nde yandi soba? Ntangu yandi vandaka na boloko, yandi solulaka ti Bambangi ya Yehowa. Yandi mpi kumaka kulonguka Biblia. Yandi ke tuba nde: “Yo vandaka mbala ya ntete yina mono monaka mfunu ya luzingu. Mono longukaka mutindu ya kuzola Nzambi mpi ya kuwa yandi boma—boma yina ke sadisaka na kusala diaka ve mambu ya mbi yina ta pesa Yehowa mawa. Mono zolaka kumonisa ntonda sambu na ntima ya mbote ya Nzambi. Zola mpi boma yina pusaka mono na kusoba.”

Bambandu yai ke monisa beto inki? Yo ke longa beto nde Biblia kele ti ngolo ya kusoba mpenza luzingu ya bantu mpi mutindu na bo ya kuyindula. (Baefezo 4:23) Alex, yina beto me tubila, ke yika nde: “Mambu yina mono longukaka na Biblia vandaka bonso masa ya bunkete yina vandaka kukulumuka na kati na mono, mpi kutula bunkete malembe-malembe na mabanza na mono. Mono yindulaka ve ata fioti nde mono lendaka kuyambula mambu yina ya mbi.” Ya kieleka, kana beto ke fulusa mabanza na beto ti nsangu ya bunkete ya Biblia, yo ta katula mambu ya mbi. Ndinga ya Nzambi kele ti ngolo ya kukumisa bantu bunkete. (Baefezo 5:26) Yo lenda sala nde bantu ya mubulu mpi ya bwimi kusoba bikalulu na bo mpi kukuma bantu ya mbote ya ke zinga na ngemba ti bantu ya nkaka. (Baroma 12:18) Bo ke vandaka na ngemba na luzingu na bo ntangu bo ke sadilaka minsiku ya Biblia.—Yezaya 48:18.

Bambangi ya Yehowa kuluta bamilio nana na bansi 240 me zaba diambu yina ta manisa mubulu. Bantu ya bampusu yonso, bansukami to bamvwama, mpi bantu ya mitindu yonso me longukaka mutindu ya kuzola Nzambi mpi ya kuwa yandi boma, mpi bo me longukaka na kuzolana bo na bo mpi na kuzinga na ngemba na dibuta ya kimpangi. (1 Piere 4:8) Bo kele nzikisa ya pwelele ya ke monisa nde mubulu ta mana na nsi-ntoto.

Biblia ke sila nde kubika fioti Nzambi ta manisa mubulu na ntoto. Nsi-ntoto yai ya mubulu ke zinga “na kilumbu [ya Nzambi] ya kusambisa mpi ya lufwa ya bantu yina ke vwezaka Nzambi.” (2 Piere 3:5-7) Bantu ya mubulu ta niokula diaka ve bantu ya nkaka. Inki mutindu beto lenda ndima nde Nzambi ke zola kumanisa mubulu?

Biblia ke tuba nde Nzambi “ke mengaka konso muntu yina ke zolaka mubulu.” (Nkunga 11:5) Ngangi ke zolaka ngemba mpi lunungu. (Nkunga 33:5; 37:28) Yo yina yandi ta pesa ve nzila nde bantu ya mubulu kuzinga kimakulu.

Ya kieleka, nsi-ntoto mosi ya mpa kisika ngemba ta vanda me finama. (Nkunga 37:11; 72:14) Nge lenda longuka mambu mingi sambu na kuzaba mambu yina nge lenda sala sambu na kuzinga na nsi-ntoto ya kukonda mubulu.