1. Sambu na nki yo lenda vandila beto mpasi na kulemfuka?

 KETI yo ke vandilaka nge mpasi na kulemfuka? Yo vandaka mpasi sambu na ntotila Davidi, yo yina yandi sambaka na kudikulumusa yonso nde: “Tedimisa na kati na mono luzolo ya kulemfukila nge.” (Nk. 51:12) Davidi vandaka kuzola Yehowa, kansi bantangu ya nkaka yo vandaka mpasi sambu yandi lemfukila yandi. Yo lenda kumina beto mpi. Sambu na nki? Ya ntete, beto kele bantu ya kukonda kukuka. Yo yina yo ke vandilaka beto mpasi sambu na kulemfukila Yehowa. Ya zole, Satana ke salaka yonso sambu na kupusa beto na kulemfukila ve Yehowa bonso yandi. (2 Bak. 11:3) Ya tatu, beto ke zinga na nsi-ntoto yina bantu ke lemfukaka ve, bayina kele ti “mpeve yina ke sala ntangu yai na bana ya kukonda bulemfu.” (Baef. 2:2) Yo yina, beto fwete sala yonso sambu na kunwana ti mpukumuna ya kusala disumu mpi sambu na kutelemina Diabulu ti nsi-ntoto yai ya ke pusaka beto na kukonda bulemfu. Beto fwete sala yonso sambu na kulemfukila Yehowa mpi bantu yina yandi me pesaka kiyeka.

2. Kuvanda ya “kuyilama na kulemfuka” ke tendula nki? (Yakobo 3:17)

² Tanga Yakobo 3:17. Na nsadisa ya mpeve santu, Yakobo tubaka nde muntu ya mayele ke vandaka “ya kuyilama na kulemfuka.” Yo ke tendula nki? Yo ke tendula nde beto fwete vanda ti mpusa ya ngolo mpi luzolo ya kulemfukila bantu yina Yehowa me pesaka kiyeka. Ata mpidina, Yehowa ke lomba beto ve na kulemfukila muntu yina ke songa beto na kufwa bansiku na yandi.​—Bis. 4:18-20.

3. Sambu na nki Yehowa ke zolaka nde beto lemfukila bantu yina kele ti kiyeka?

³ Yo lenda vanda pete na kulemfukila Yehowa kansi bantu ve. Nkutu, ntangu yonso Yehowa ke pesaka beto lutwadisu ya kukuka. (Nk. 19:7) Kansi yo kele ve mutindu yina sambu na bantu yina kele ti kiyeka. Ata mpidina, Tata na beto ya zulu me pesaka bantu ya nkaka kiyeka. Mu mbandu bibuti, bamfumu ya luyalu  mpi bankuluntu. (Bing. 6:20; 1 Bate. 5:12; 1 Pie. 2:13, 14) Kana beto ke lemfukila bo, ya kieleka beto ke lemfukila mpi Yehowa. Beto tubila mutindu beto lenda lemfukila bantu yina Yehowa me pesaka kiyeka, ata bantangu ya nkaka yo lenda vanda mpasi nde beto ndima mpi beto landa lutwadisu na bo.

4. Sambu na nki bana mingi ke lemfukilaka ve bibuti na bo?

⁴ Bubu yai, baleke ke zingaka na kati ya baleke ya nkaka yina “ke lemfukaka ve na bibuti” na bo. (2 Tim. 3:1, 2) Sambu na nki baleke mingi ke lemfukaka ve na bibuti na bo? Baleke ya nkaka ke yindulaka nde bibuti na bo mosi ke sadilaka ve mambu yina bo ke songaka bo, yo yina bo ke yindulaka nde yo kele ve mbote na kulemfukila bibuti na bo, bankaka ke yindulaka nde mutindu mambu me sobaka mingi na ntoto, bandongisila ya bibuti na bo me manaka ngala, yo kele ve mfunu mpi nde bibuti na bo kele makambu ngolo kibeni. Kana nge kele leke, keti nge ke yindulaka mpi mutindu yina? Baleke mingi ke kukaka ve kulemfukila mambu yina Yehowa ke tubaka nde “beno lemfuka na bibuti na beno na kuwakana ti Mfumu, sambu yo kele mbote.” (Baef. 6:1) Inki lenda sadisa nge na kulemfukila bibuti na nge?

5. Sambu na nki yo ke yitukisa na kumona nde Yezu lemfukilaka bibuti na yandi mutindu Luka 2:46-52 ke monisa yo?

⁵ Mbandu ya kuluta mbote ya Yezu lenda sadisa nge na kuvanda bulemfu. (1 Pie. 2:21-24) Yandi vandaka muntu ya kukuka kansi bibuti na yandi vandaka bantu ya kukonda kukuka. Kansi Yezu vandaka kulemfukila bibuti na yandi ata bantangu ya nkaka bo vandaka kusala bifu mpi bo vandaka kubakisa yandi ve mbote. (Kub. 20:12) Beto tadila mambu yina salamaka ntangu Yezu vandaka ti bamvula 12 (Tanga Luka 2:46-52.) Yezu kwendaka ti bibuti na yandi na Yeruzalemi. Kansi ntangu bo vandaka kuvutuka, bo zabaka ve nde Yezu bikalaka na Yeruzalemi. Yo vandaka mukumba ya Yozefi ti ya Maria ya kuzikisa nde bana na bo yonso vandaka na kati ya kimvuka ya bantu yina vandaka kuvutuka na nima ya nkinsi. Ntangu Yozefi ti Maria monaka Yezu, Maria nganinaka yandi sambu yandi bikalaka na Yeruzalemi. Yezu lendaka kutuba nde bo vandaka ve ti kikuma ya kunganina yandi, kansi yandi pesaka bibuti na yandi mvutu ya pete mpi na luzitu yonso. Yozefi ti Maria “bakisaka ve mambu yina yandi tubilaka bo.” Ata mpidina, Yezu “landaka kulemfukila bo.”

6-7. Inki lenda sadisa baleke na kulemfukila bibuti na bo?

⁶ Baleke, keti beno ke kukaka ve kulemfukila bibuti na beno ntangu bo ke sala bifu to ntangu bo ke bakisa beno ve? Inki lenda sadisa beno? Ntete, beno yindula mambu yina Yehowa ke zola nde beno sala. Biblia ke tuba nde kana beno ke lemfukila bibuti na beno, “yo kele mbote na Mfumu.” (Bakol. 3:20) Yehowa ke zabaka nde bantangu ya nkaka bibuti na beno ke bakisaka beno ve mpi nde bantangu ya nkaka bo ke tulaka bansiku ya mpasi. Ata mpidina, kana beno ke lemfukila bo, beno ta pesa yandi kiese.

⁷ Ya zole, beno yindula mambu yina bibuti na beno ke zola nde beno sala. Kana beno ke lemfukila bo, beno ta pesa bo kiese mpi bo ta tudila beno ntima. (Bing. 23:22-25) Beno ta kuma banduku ya ngolo. Mpangi Alexandre na Belgique ke tuba nde: “Ntangu mono yantikaka kulemfuka na mambu yina bibuti na mono vandaka kusonga mono, kinduku na mono ti bo sobaka. Yo kumaka ngolo mpi beto kumaka na kiese.” b Ya tatu, yindula mutindu kuvanda bulemfu bubu yai ta sadisa nge na bilumbu ke kwisa. Mpangi Paulo na Brésil ke tuba nde:  “Kulemfukila bibuti na mono ke sadisaka mono na kulemfukila Yehowa mpi bantu yina kele ti kiyeka.” Ndinga ya Nzambi ke monisa nde yo kele mfunu mingi na kulemfukila bibuti na beno. Yo ke tuba nde: “Sambu mambu kukwendila mbote sambu na nge mpi nge zinga mingi na ntoto.”​—Baef. 6:2, 3.

8. Sambu na nki baleke mingi ke lemfukilaka bibuti na bo?

⁸ Baleke mingi me monaka mutindu mambu ke tambulaka mbote sambu na bo ntangu bo ke lemfukilaka bibuti na bo. Yo vandaka mpasi sambu mpangi-nkento Luiza na Brésil kubakisa kikuma yina bibuti na yandi pesaka yandi ve nswa ya kuvanda ti telefone sambu na mwa ntangu. Yandi zabaka nde baleke mingi yina yandi vandaka ti bo mvula mosi vandaka ti batelefone. Kansi na nima yandi bakisaka nde bibuti na yandi vandaka kutanina yandi. Yandi ke tuba nde: “Ntangu mono ke lemfukilaka bibuti na mono, mono ke kudiwaka ve bonso na boloko, sambu bansiku yina bo ke tudilaka mono ke vandaka bonso bibende yina ke vandaka na lweka ya pont. Yo lenda gulusa luzingu na mono.” Bantangu ya nkaka, yo ke vandaka mpasi sambu mpangi Elizabeth na États-Unis kulemfukila bibuti na yandi. Yandi ke tuba nde: “Ntangu mono ke bakisaka ve mbote-mbote bikuma yina ke pusaka bibuti na mono na kutudila mono bansiku, mono ke yindulaka bantangu yina bansiku yina bo tudilaka mono taninaka mono.” Mpangi Monica na Arménie ke tuba nde mambu ke tambulaka mbote sambu na yandi kana yandi ke lemfukila bibuti na yandi, kansi yo ke bebaka kana yandi ke lemfukila bo ve.

9. Inki mutindu bantu mingi ke tadilaka kulemfukila nsiku?

⁹ Bantu mingi ke tubaka nde yo kele mbote na kuvanda ti guvernema mpi nde bo lenda lemfuka na bansiku ya nkaka yina “bamfumu ya nene” ke tula. (Bar. 13:1) Kansi kaka bantu yango yina ke buyaka na kulemfuka na bansiku yina bo ke sepela ve ti yo to bansiku yina bo ke yindula nde yo kele ngolo mingi, mu mbandu kufuta mpaku. Na insi mosi na Europa, bantu mingi ke yindulaka nde “yo kele mbote na kufuta ve mpaku kana mpaku yango kele mfunu ve.” Yo yina na insi yina, bantu ke futaka ve bampaku yonso yina guvernema ke lombaka bo.

10. Sambu na nki beto ke lemfukaka ata na bansiku yina beto ke sepela ve ti yo?

¹⁰ Biblia ke tubaka nde baguvernema ya bantu ke nataka bampasi, Satana muntu ke yalaka yo mpi ntama mingi ve yo ta fwa. (Nk. 110:5, 6; Lon. 8:9; Luka 4:5, 6) Yo ke tubaka mpi nde “muntu yina ke zitisa ve kiyeka, yandi ke zitisa ve ngidika ya Nzambi.” Bubu yai Yehowa me bikaka nde baguvernema kuyala sambu ndonga kuvanda mpi yandi ke zola nde beto lemfukila bo. Yo yina beto fwete ‘pesa bantu yonso kima yina beto fwete pesa,’ yo vanda bampaku, luzitu mpi bulemfu. (Bar. 13:1-7) Beto lenda yindula  nde nsiku mosi kele ngolo, yo kele ve mfunu mpi yo kele mpasi na kulemfukila. Kansi, beto fwete lemfukila Yehowa mpi yandi ke songa beto nde beto fwete lemfukila bamfumu ya luyalu kana bo ke lomba beto ve na kusala mambu yina ke fwa bansiku ya Yehowa.​—Bis. 5:29.

11-12. Mutindu Luka 2:1-6 ke monisa yo, nki Yozefi ti Maria salaka sambu na kulemfukila nsiku yina vandaka mpasi mpi nki mambote bo bakaka? (Tala mpi bifwanisu ya ke wakana ti baparagrafe yai.)

¹¹ Beto lenda baka malongi na mbandu ya Yozefi mpi ya Maria. Bo vandaka ya kuyilama na kulemfukila bamfumu ya luyalu ata ntangu yo vandaka mpasi. (Tanga Luka 2:1-6.) Ntangu Maria vandaka ti divumu ya bangonda kiteso ya uvwa, yandi ti Yozefi kutanaka ti diambu mosi yina mekaka bulemfu na bo. Auguste, mfumu ya Roma basisaka nsiku mosi nde bantu yonso yina vandaka kuzinga na nsi ya luyalu ya Roma fwete vutuka na babwala na bo sambu na kusonikisa bazina. Yo lombaka nde Yozefi ti Maria kusala voyage ya bakilometre kiteso ya 150 sambu na kukwenda na Betelemi. Bo zolaka kumata mpi kukita bangumba mingi. Voyage yina zolaka kuvanda mpasi, mingi-mingi sambu na Maria. Bo lendaka kudiyangisa sambu na lutaninu ya Maria mpi ya mwana yina vandaka na divumu. Ebuna kana yandi zolaka kuwa mpasi ya kubuta na nzila? Yandi vandaka ti Mesia ya lusilu na divumu na yandi. Keti yo salaka nde bo lemfuka ve na nsiku yina Auguste basisaka?

¹² Yozefi mpi Maria bikaka ve nde mambu yina kukanga bo nzila ya kulemfuka na nsiku yina Auguste basisaka. Yehowa sakumunaka bo sambu bo lemfukaka na nsiku yina. Maria kumaka mbote na Betelemi, yandi butaka mwana yina vandaka ti sante ya mbote mpi nkutu yandi lungisaka profesi ya Biblia.​—Mika 5:2.

13. Inki mutindu bulemfu na beto lenda sadisa bampangi na beto?

¹³ Kana beto ke lemfukila bamfumu ya nene, yo ta natila beto mpi bantu ya nkaka mambote. Inki mutindu? Yo ke sadisaka beto na kubaka ve ndola yina bantu ya ke lemfukaka ve na nsiku ke bakaka. (Bar. 13:4) Bulemfu na beto lenda sadisa bamfumu ya luyalu na kuvanda ti bangindu ya mbote sambu na Bambangi ya Yehowa.  Mu mbandu, bamvula mingi me luta na Nigeria, basoda kotaka na Nzo ya Kimfumu ntangu lukutakanu vandaka kusalama. Bo vandaka kusosa bantu yina vandaka kubuya kufuta bampaku. Kansi mfumu yina vandaka ti basoda yango songaka bo na kubasika mpi tubaka nde: “Bambangi ya Yehowa ke futaka mpaku ntangu yonso.” Konso ntangu yina nge ke lemfukilaka nsiku ya leta, yo ke salaka nde bantu kuvanda ti bangindu ya mbote sambu na Bambangi ya Yehowa, mpi kilumbu kele yo lenda tanina bampangi na beto.​—Mat. 5:16.

14. Inki sadisaka mpangi-nkento mosi na ‘kuyilama na kulemfukila’ bamfumu ya luyalu?

¹⁴ Ata mpidina, yo lenda vanda ve pete ntangu yonso na kulemfukila bamfumu ya luyalu. Mpangi-nkento Joanna na États-Unis ke tuba nde: “Yo vandaka mpasi kibeni sambu mono lemfukila bamfumu ya luyalu sambu bo sadilaka bantu ya nkaka ya dibuta na mono mambu ya kukonda lunungu.” Kansi mpangi Joanna salaka bikesa ya kusoba bangindu na yandi. Kima ya ntete yina yandi salaka kele kuyambula kutanga bansangu ya Internet yina vandaka kupusa yandi na kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bamfumu ya luyalu. (Bing. 20:3) Ya zole, yandi sambaka Yehowa sambu yandi tudila yandi ntima na kisika ya kutula ntima nde luyalu ya bana ya bantu ta soba mambu. (Nk. 9:9, 10) Ya tatu, yandi tangaka masolo na mikanda na beto ya ke tubila kubuya kukota na mambu ya nsi-ntoto. (Yoa. 17:16) Mpangi Joanna ke tuba nde kuzitisa mpi kulemfukila bamfumu ya luyalu me sadisaka yandi na “kudiwa mbote mpi na kuvanda na kiese.”

15. Sambu na nki bantangu ya nkaka yo lenda vanda mpasi na kulemfuka na lutwadisu yina dibundu ya Yehowa ke pesa?

¹⁵ Yehowa ke zolaka nde beto “lemfukila bantu yina ke twadisaka” dibundu. (Baeb. 13:17) Mfumu na beto Yezu kele muntu ya kukuka, kansi bantu yina yandi ke sadilaka sambu na kutwadisa beto awa na ntoto kele bantu ya kukonda kukuka. Yo lenda vanda mpasi na kulemfukila bo, mingi-mingi kana bo me lomba beto na kusala kima mosi yina beto ke zola ve kusala. Bo pesaka ntumwa Piere lutwadisu mosi yina vandilaka yandi ntete mpasi na kulemfukila. Ntangu wanzio songaka yandi na kudia bambisi yina Nsiku ya Moize vandaka ve kupesa bo nswa na kudia, Piere buyaka kudia yo. Yandi buyaka ve mbala mosi kansi mbala tatu. (Bis. 10:9-16) Sambu na nki? Yandi sepelaka ve ti lutwadisu yina sambu yandi vandaka kubakisa yo ve. Yandi yikamaka ve mpidina. Yo vandaka mpasi sambu Piere kundima lutwadisu yina wanzio pesaka yandi ata wanzio vandaka muntu ya kukuka. Yo ke monisa nde yo lenda vandila beto mpasi mingi kibeni na kulemfuka na lutwadisu yina bantu ya kukonda kukuka ke pesa beto.

16. Ata ntumwa Polo bakisaka ve mbote lutwadisu yina yandi zwaka, nki yandi salaka? (Bisalu 21:23, 24, 26)

¹⁶ Ntumwa Polo vandaka ya “kuyilama na kulemfuka” ata ntangu yandi zwaka lutwadisu yina yandi vandaka kubakisa ve ata fioti. Bakristu ya Bayuda vandaka kuwa mambu yina bantu vandaka kutuba sambu na Polo. Bo vandaka kutuba nde Polo vandaka kulonga bantu na “kubikisa nsiku ya Moize” mpi na kuzitisa yo ve. (Bis. 21:21) Bakristu yina vandaka bankuluntu na Yeruzalemi songaka Polo na kukwenda ti bantu iya na tempelo mpi kudikumisa bunkete sambu na kumonisa nde yandi vandaka kulemfuka na Nsiku ya Moize. Kansi Polo zabaka nde Bakristu vandaka diaka ve na nsi ya Nsiku ya Moize. Yandi salaka ve ata kima mosi ya mbi, kansi Polo buyaka ve na kulemfuka. ‘Na kilumbu yina landaka, Polo bakaka bantu yina mpi yandi kudikumisaka bunkete ti bo mutindu nsiku vandaka kulomba.’ (Tanga Bisalu 21:23, 24, 26.) Bulemfu ya Polo sadisaka dibundu na kuvanda na bumosi.​—Bar. 14:19, 21.

17. Disolo ya mpangi Stephanie ke longa nge nki?

 ¹⁷ Yo vandaka mpasi sambu mpangi Stephanie kundima lukanu yina bampangi yina vandaka ti mikumba bakaka na insi na bo. Yandi ti bakala na yandi vandaka kusadisa na kiese yonso kimvuka mosi ya ndinga ya nzenza. Kansi Betele fwaka kimvuka yina mpi bo vutulaka yandi ti bakala na yandi na dibundu ya ndinga na bo. Mpangi Stephanie ke tuba nde: “Mono sepelaka ve. Mono ndimaka ve nde mpusa ya bansamuni vandaka mingi na dibundu ya ndinga na beto.” Ata mpidina, yandi ndimaka lukanu yina Betele bakaka. Yandi ke tuba diaka nde: “Na nima ya bantangu, mono bakisaka nde lukanu yina vandaka ya mbote. Beto me kumaka bibuti ya bampangi mingi na dibundu na beto, bampangi yina bantu ya mabuta na bo kele ve na kieleka. Mono ke longukaka Biblia ti mpangi-nkento mosi yina bwaka madidi na kimpeve. Bubu yai, mono ke vandaka ti ntangu mingi sambu na kulonguka na mono mosi.” Yandi ke yika nde: “Mono kele ti kansansa ya mbote sambu mono me zaba nde mono salaka yonso sambu na kulemfuka.”

18. Inki mambote beto ke bakaka kana beto ke lemfuka?

¹⁸ Beto lenda longuka bulemfu. Yezu ‘longukaka bulemfu ntangu yandi kutanaka ti bampasi’ kansi ve ntangu mambu na yandi vandaka kutambula mbote. (Baeb. 5:8) Bonso Yezu, mbala mingi beto ke longukaka bulemfu ntangu beto ke kutana ti bampasi. Mu mbandu ntangu coronavirus yantikaka, bo lombaka beto na kuyambula kusala balukutakanu na Nzo ya Kimfumu mpi kuyambula kulonga nsangu ya mbote nzo na nzo. Keti yo vandilaka nge mpasi na kulemfuka? Ata mpidina, bulemfu na nge taninaka nge. Yo kumisaka kinduku na nge ti bampangi ngolo mpi yo sepedisaka Yehowa. Beto yonso kele ya kuyilama mbote bubu yai sambu na kulemfuka na konso nsiku yina bo ta pesa beto na mpasi ya nene. Kulemfuka na bansiku yina lenda gulusa luzingu na beto.​—Yobi 36:11.

19. Sambu na nki nge fwete lemfuka?

¹⁹ Beto me longuka nde bulemfu ke nataka balusakumunu mingi. Kansi beto ke lemfukilaka Yehowa ntete-ntete sambu beto ke zolaka yandi mpi sambu beto ke zolaka kusepedisa yandi. (1 Yoa. 5:3) Beto ta kuka ve kufuta Yehowa sambu na bima yonso yina yandi me sadilaka beto. (Nk. 116:12) Kansi beto lenda lemfukila yandi mpi bantu yina yandi me pesaka kiyeka. Kana beto ke lemfuka, beto ta monisa nde beto kele mayele. Mpi muntu ya mayele ke pesaka ntima ya Yehowa kiese.​—Bing. 27:11.