1, 2. (a) Inki bangindu bantu ke vandaka na yo sambu na kimpwanza? (b) Biblia ke longa beto nki sambu na kimpwanza yina Nzambi me pesaka beto, mpi nki bangiufula beto ta tadila?

NKENTO mosi zolaka kubaka lukanu. Yandi songaka nduku na yandi nde: “Kupesa mono ve kisalu ya kuyindula; songa mono kaka mambu yina mono fwete sala. Yo ta vanda pete sambu na mono.” Nkento yai zolaka nde bo songa yandi mambu yina yandi fwete sala. Yandi zolaka ve kusadila kimpwanza na yandi, dikabu ya kitoko yina Ngangi na yandi me pesaka yandi. Ebuna nge? Keti nge ke bakaka balukanu nge mosi to nge ke zolaka nde bantu ya nkaka kubakila nge? Inki mutindu nge ke tadilaka kimpwanza?

² Bantu yonso ke tadilaka ve kimpwanza mutindu mosi. Bantu ya nkaka ke tubaka nde beto ke vandaka ve ti kimpwanza sambu Nzambi me yidikaka dezia mambu yonso na ntwala. Bankaka ke tubaka nde sambu beto ndima kibeni nde bantu kele ti kimpwanza, bo fwete vanda ti kimpwanza na mambu yonso. Kansi, Biblia ke longaka nde Nzambi gangaka beto ti kimpwanza mpi mayele ya kubaka balukanu ya mbote. (Tanga Yozue 24:15.) Biblia ke pesa mpi bamvutu na bangiufula yai: Keti kimpwanza na beto kele ti bandilu? Inki mutindu beto fwete sadila kimpwanza na beto ntangu  beto ke baka balukanu? Inki mutindu balukanu na beto ke monisaka nde beto ke zolaka Yehowa? Inki mutindu beto lenda zitisa balukanu ya bantu ya nkaka?

3. Inki mutindu Yehowa ke sadilaka kimpwanza yina yandi kele na yo na zulu ya mambu yonso?

³ Yehowa kele ti kimpwanza na zulu ya mambu yonso kansi mutindu yandi ke sadilaka kimpwanza na yandi ke longa beto mambu mingi. Mu mbandu, Yehowa kumisaka dikanda ya Izraele bantu na yandi, disongidila “kima na yandi ya mfunu mingi.” (Kulonga 7:6-8) Yandi ponaka bo ti kikuma. Yehowa zolaka kulungisa mambu yina yandi silaka nduku na yandi Abrahami. (Kuyantika 22:15-18) Diaka, ntangu yonso Yehowa ke sadilaka kimpwanza na yandi na zola mpi na mutindu ya mbote. Mambu yai monanaka na mutindu yandi vandaka kupesa bantu ya Izraele ndola kana bo me kolama. Ntangu bo vandaka kubalula ntima, mpi kundima nde bo me sala mbi, Yehowa vandaka kumonisila bo zola mpi kuwila bo mawa. Yandi tubaka nde: “Mono ta belula kikalulu na bo ya kukonda kwikama. Mono ta zola bo na luzolo na mono mosi.” (Ozea 14:4) Yehowa me pesaka beto mbandu ya mbote na mutindu yandi ke sadilaka kimpwanza na yandi sambu na kusadisa bantu ya nkaka!

4, 5. (a) Muntu ya ntete yina Nzambi pesaka dikabu ya kimpwanza kele nani mpi nki mutindu yandi sadilaka yo? (b) Inki ngiufula konso muntu fwete kudiyula?

⁴ Yehowa sadilaka kimpwanza na yandi sambu na kuganga bawanzio mpi bantu. Yandi gangaka ntete Yezu. Yehowa gangaka Yezu na kifwani na yandi mpi pesaka yandi kimpwanza. (Bakolosai 1:15) Inki mutindu Yezu sadilaka kimpwanza na yandi? Na ntwala ya kukwisa na ntoto, Yezu bakaka lukanu ya kubikala ya kwikama na Nzambi. Yandi vukanaka ve ti Satana yina kolamaka. Ntangu Yezu kwisaka na ntoto, yandi bakaka lukanu ya kubuya bampukumuna ya Satana. (Matayo 4:10) Yo yina, na mpimpa yina yitaka lufwa na yandi, Yezu ndimisaka Tata na yandi nde yandi ke zola kusala luzolo ya Tata na yandi. Yandi tubaka nde: “Tata, kana nge me zola, katula dikopa yai na mono. Ata mpidina, bika luzolo na nge kusalama kansi luzolo na mono ve.” (Luka 22:42) Keti beto lenda landa mbandu ya Yezu mpi kusadila kimpwanza na beto sambu na kupesa Nzambi lukumu mpi kusala luzolo na yandi?

⁵ Ee, beto lenda landa mbandu ya Yezu sambu Nzambi gangaka beto mpi na kifwani na yandi. (Kuyantika 1:26) Kansi, beto ke vandaka ve ti kimpwanza na mambu yonso bonso Yehowa. Ndinga ya Nzambi ke tendula nde Yehowa me tulaka bandilu na kimpwanza na beto mpi yandi ke zolaka nde beto zitisa bandilu yina. Mu mbandu, bankento fwete lemfukila babakala na bo mpi bana fwete lemfukila bibuti na bo. (Baefezo 5:22; 6:1) Inki mutindu bandilu yai ke sadisaka beto na kusadila kimpwanza na beto? Mvutu na beto na ngiufula yai lenda monisa kana beto ta baka luzingu ya mvula na mvula na bilumbu ke kwisa to ve.

6. Pesa mbandu ya ke monisa mfunu ya kimpwanza yina kele ti bandilu.

⁶ Keti kimpwanza ya kele ti bandilu, kele kibeni kimpwanza ya kieleka? Ee! Sambu na nki? Sambu bandilu ke taninaka beto. Beto baka mbandu. Yindulula nde nge ke nata kamio mpi ke kwenda na mbanza mosi ya ntama. Kansi na insi yina, leta me tulaka ve bansiku ya nzila, konso shofere ke nata kamio na mutindu yandi me zola mpi na lweka yina yandi me zola. Keti nge ta vanda na kiese ya kunata kamio na nzila yina? Ata fioti ve. Bandilu kele mfunu, yo  ke natilaka bantu yonso mambote mpi ke pesaka bantu kimpwanza ya kieleka. Beto tadila bambandu ya nkaka na Biblia ya ke monisa mambote ya bandilu yina Yehowa me tudilaka beto.

7. (a) Inki mutindu Adami swaswanaka ti bambisi? (b) Tubila dibaku mosi yina Adami sadilaka kimpwanza na yandi.

⁷ Ntangu Yehowa gangaka Adami, bakala ya ntete, Yehowa pesaka yandi mpi kimpwanza mutindu yandi pesaka bawanzio. Kansi Nzambi pesaka ve bambisi dikabu yai. Keti Adami sadilaka kimpwanza na yandi na mutindu ya mbote? Adami vandaka ti dibaku ya kupesa bambisi bazina. Nzambi “yantikaka kunata yo na muntu sambu na kutala mutindu muntu ta binga yo.” Na nima, Adami talaka bambisi na dikebi mpi pesaka konso mbisi zina yina me fwana. Yehowa sobaka ve bazina yina Adami pesaka bambisi, kaka “mutindu muntu vandaka kubinga konso kigangwa ya ke zingaka, yo yina kumaka zina na yo.”—Kuyantika 2:19.

8. Inki mutindu Adami sadilaka kimpwanza na yandi na mutindu ya mbi, mpi nki bampasi yo me natilaka bantu?

⁸ Yehowa pesaka Adami mukumba ya kukumisa ntoto paladisu ntangu yandi songaka yandi nde: “Beno buta mingi mpi beno kuma mingi, beno fulusa ntoto mpi beno yala yo, mpi beno yala bambisi ya masa ya nzadi-mungwa mpi bigangwa ya ke pumbukaka mpi konso kigangwa ya ke zingaka yina ke tambulaka na ntoto.” (Kuyantika 1:28) Kansi, Adami kolamaka ntangu yandi diaka mbuma. Mpidina, yandi zitisaka ve bandilu yina Yehowa tudilaka yandi. Sambu Adami sadilaka kimpwanza na yandi na mutindu ya mbi, yo yina bantu me kumaka kumona mpasi. (Baroma 5:12) Bika beto tadila bampasi ya nene yina lukanu ya Adami me natilaka bantu. Yo ta sadisa beto na kusadila kimpwanza na beto na mutindu ya mbote mpi kuzitisa bandilu yina Yehowa me tudilaka beto.

9. Inki dibaku ya kupona Yehowa pesaka bantu ya Izraele mpi nki mambu bo silaka na kusala?

⁹ Beto yonso me kumaka bantu ya kukonda kukuka mpi ke fwaka sambu na Adami ti Eva. Ata mpidina, beto kele kaka ti nswa ya kusadila kimpwanza na beto. Mutindu Nzambi sadilaka bantu ya Izraele mambu ke sadisa beto na kubakisa kieleka yai. Yehowa pesaka bo dibaku ya kupona na kuvanda kima na yandi ya mfunu mingi to ve. (Kubasika 19:3-6) Dikanda ya Izraele ponaka na kuvanda bantu ya Nzambi mpi bo ndimaka na kuzitisa bandilu yina Nzambi tulaka. Bo tubaka nde: “Beto me ndima kusala mambu yonso yina Yehowa me tuba.” (Kubasika 19:8) Diambu ya mawa kele nde bo zitisaka ve mambu yina bo silaka Yehowa. Mbandu na bo ke pesa beto dilongi ya mfunu. Konso ntangu beto fwete baka na mbalu kimpwanza na beto, kukangama na Yehowa mpi kuzitisa bansiku na yandi.—1 Bakorinto 10:11.

10. Inki bambandu ya kele na Baebreo kapu 11, ya ke monisa nde bantu ya kukonda kukuka lenda sadila kimpwanza na bo sambu na kupesa Nzambi lukumu? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

¹⁰ Baebreo kapu 11, ke tubila babakala ti bankento ya kwikama 16 yina bakaka lukanu ya kuzitisa bandilu yina Yehowa me tulaka. Yo yina, Yehowa sakumunaka bo mingi mpi pesaka bo kivuvu sambu na bilumbu ke kwisa. Mu mbandu, Noa vandaka ti lukwikilu ya ngolo, zitisaka bansiku ya Nzambi sambu na kutunga maswa mpi kugulusa dibuta na yandi ti bantu yina ta butuka na nima. (Baebreo 11:7) Abrahami ti Sara lemfukilaka Nzambi na luzolo yonso mpi bo kwendaka na insi yina Nzambi silaka na kupesa bo. Ata bo vandaka ti “dibaku ya kuvutuka” na mbanza Ure, bo vutukaka ve. Bo tulaka dikebi kaka na balusilu ya Nzambi  sambu na bilumbu ke kwisa bo zwa “kisika mosi ya kuluta mbote.” (Baebreo 11:8, 13, 15, 16) Moize buyaka bimvwama ya Ezipte mpi ndimaka nde bo “monisa yandi mpasi ti bantu ya Nzambi na kisika ya kumona kiese ya ntangu fioti ya disumu.” (Baebreo 11:24-26) Bika beto landa mbandu ya lukwikilu ya babakala ti bankento yai ya kwikama, beto sepela na kimpwanza yina Nzambi me pesaka beto mpi beto sadila yo sambu na kusala luzolo ya Nzambi.

11. (a) Kimpwanza na beto ke pesaka beto inki dibaku ya kuluta nene? (b) Inki ke sadisaka nge na kusadila kimpwanza na nge na mutindu ya mbote?

¹¹ Kulomba muntu ya nkaka na kubakila nge lukanu kele pete, kansi nge ta vidisa dibaku mosi ya kuluta nene. Inki dibaku? Kulonga 30:19, 20 ke tubila dibaku yango. (Tanga.) Verse 19, ke tuba nde Nzambi pesaka bantu ya Izraele dibaku ya kupona. Verse 20, ke tendula nde Yehowa pesaka bo dibaku ya kumonisila yandi zola. Beto mpi lenda pona na kusambila Yehowa. Beto kele ti dibaku ya kuluta nene ya kusadila kimpwanza na beto sambu na kupesa Yehowa lukumu mpi kumonisa nde beto ke zolaka yandi mingi!

12. Inki mutindu beto fwete sadila kimpwanza na beto?

¹² Yindula nde nge me pesa nduku na nge dikabu mosi ya mfunu. Inki mutindu nge ta kudiwa kana yandi me losa yo, me bebisa yo to me sadila yo sambu na kusala muntu ya nkaka mbi? Nge ta wa mbi kibeni. Yehowa me pesaka beto kimpwanza. Yandi ke waka mbi ntangu yandi ke monaka bantu ke sadila kimpwanza na bo na mutindu ya mbi disongidila, ke baka balukanu ya mbi to ke sala bankaka mambu ya mbi. Biblia ke tuba nde na “bilumbu ya nsuka,” bantu ta “pesaka ve matondo.” (2 Timoteo 3:1, 2) Yo yina, nki mutindu beto lenda monisa ntonda sambu na dikabu ya mfunu yina Yehowa me pesaka? Inki mutindu beto lenda sadila yo na mutindu ya mbote?

13. Inki mutindu Mukristu lenda sadila kimpwanza na yandi na mutindu ya mbi?

¹³ Beto yonso kele ti kimpwanza ya kupona banduku, bilele, mutindu ya kuyidika nitu mpi bansaka ya kulutisila ntangu. Ata mpidina, beto fwete sadila ve kimpwanza na beto sambu na kusala mambu yina Nzambi ke zolaka ve to  kulanda bikalulu ya bantu ya nsi-ntoto. (Tanga 1 Piere 2:16.) Kansi beto fwete sadila yo sambu na kusala “mambu yonso sambu na nkembo ya Nzambi.”—1 Bakorinto 10:31; Bagalatia 5:13.

14. Sambu na nki beto fwete tudila Yehowa ntima ntangu beto ke sadila kimpwanza na beto?

¹⁴ Yehowa tubaka nde: “Mono, Yehowa, mono kele Nzambi na nge, Muntu yina ke longa nge sambu na mambote na nge mosi, Muntu yina ke twadisa nge na nzila yina nge fwete tambula.” (Yezaya 48:17) Beto fwete tudila Yehowa ntima mpi kuzitisa bandilu yina yandi me tudilaka beto ebuna beto ta bakaka balukanu ya mbote. Beto ke ndimaka na kudikulumusa yonso nde “nzila ya muntu kele ve ya yandi. Muntu yina ke tambula kele ve ti kiyeka ya kutwadisa kitambi na yandi mosi.” (Yeremia 10:23) Adami mpi bantu ya Izraele kolamaka, bo zitisaka ve bandilu yina Yehowa tudilaka bo mpi bo kuditudilaka ntima. Beto baka dilongi na mambu ya mbi yina bo salaka. Na kisika ya kuditudila ntima, beto “tula ntima na [beto] ya mvimba na Yehowa.”—Bingana 3:5.

15. Bagalatia 6:5 ke longa beto nki?

¹⁵ Ntangu bantu ya nkaka ke baka balukanu, beto fwete zitisa kimpwanza na bo. Sambu na nki? Sambu Nzambi me pesaka beto yonso kimpwanza mpi sambu Bakristu zole lenda baka ve ntangu yonso balukanu ya mutindu mosi. Mu mbandu na mambu ya luzingu mpi ya lusambu. Beto fwete vila ve mambu yina kele na Bagalatia 6:5. (Tanga.) Kubakisa nde konso Mukristu fwete baka yandi mosi balukanu na yandi, ta sadisa beto na kuzitisa kimpwanza ya bantu ya nkaka.

16, 17. (a) Inki mambu basisaka mavwanga na kati ya Bakristu ya Korinto? (b) Inki mutindu Polo sadisaka Bakristu ya Korinto, mpi nki dilongi beto ke baka?

¹⁶ Mbandu mosi na Biblia ke monisa kikuma yina beto fwete zitisa kimpwanza ya bampangi ya nkaka. Bakristu ya Korinto vandaka kudiyangisa sambu Bakristu ya nkaka vandaka kudia misuni ya bambisi yina bantu vandaka kutambika na lusambu ya biteki. Bantu vandaka kuteka misuni yango na zandu. Kansansa ya Bakristu ya nkaka vandaka kubuyisa bo ve na kudia yo sambu bo zabaka nde biteki kele bima ya mpamba-mpamba. Kansi, Bakristu yina vandaka ntete kusambila biteki monaka nde kudia misuni ya bambisi yina kele bonso kusambila biteki. (1 Bakorinto 8:4, 7) Yo vandaka diambu ya mpasi yina lendaka kukabisa dibundu. Inki mutindu Polo sadisaka Bakristu na kumanisa diambu yai ya mpasi?

¹⁷ Ntete, Polo yibusaka Bakristu yina vandaka kudia ti bayina vandaka ve kudia nde madia ta kumisa ve kinduku na bo ti Nzambi ngolo. (1 Bakorinto 8:8) Na nima, yandi longisilaka bo na kubika ve nde “nswa na [bo] ya kusola” kuyangisa kansansa ya bantu yina kele ve ngolo. (1 Bakorinto 8:9) Diaka, yandi songaka Bakristu yina vandaka kubuya kudia misuni ya bambisi yina na kusambisa ve bayina vandaka kudia. (1 Bakorinto 10:25, 29, 30) Yo yina, na mambu ya mfunu ya lusambu, konso Mukristu fwete baka lukanu yandi mosi. Keti beto fwete zitisa ve mpi kimpwanza ya bampangi na beto ya kubaka balukanu bo mosi na mambu ya fioti-fioti?—1 Bakorinto 10:32, 33.

18. Inki mutindu nge ta monisa nde nge ke bakaka kimpwanza na nge na mbalu mingi?

¹⁸ Yehowa me pesaka beto dikabu ya kitoko, kimpwanza ya kieleka. (2 Bakorinto 3:17) Beto ke bakaka dikabu yai na mbalu mingi. Yo ke sadisaka beto na kubaka balukanu yina ke monisaka nde beto ke zolaka Yehowa. Bika beto landa na kubaka balukanu yina ta pesa Yehowa lukumu mpi beto zitisa nswa ya bampangi ya kusadila kimpwanza na bo, dikabu ya mbalu mingi.