1, 2. Inki bampasi bantu mingi yina ke kwendaka na bansi ya nzenza ke kutanaka ti yo ntangu bo ke vutukaka na bansi na bo? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

EDUARDO * ke tuba nde: “Ntangu mono vandaka kusala na insi ya nzenza, mono vandaka ti kisalu ya mbote mpi kuzwa mbongo mingi. Kansi, ntangu Bambangi ya Yehowa yantikaka kulonguka Biblia ti mono, mono kwisaka kubakisa nde mono vandaka ti mukumba mosi ya mfunu mingi—kulungisa bampusa ya kimpeve ya dibuta na mono, kansi kaka ve ya kinsuni. Yo yina, mono vutukaka na dibuta na mono.”—Baef. 6:4.

² Eduardo zabaka nde kana yandi vutuka na dibuta na yandi, yandi ta sepedisa Yehowa. Kansi bonso Marilyn yina beto tubilaka na disolo yina me luta, yo lombaka nde Eduardo kulutisa bantangu mingi sambu na kuyidika bangwisana na yandi ti dibuta na yandi. Yo lombaka mpi nde yandi lungisa bampusa ya nkento na yandi ti bana na yandi na insi yina vandaka na mpasi ya mbongo. Inki mutindu yandi ta zwa mbongo ya kuzingila? Inki lusadisu bampangi ya dibundu ta pesa yandi?

3. Bana ke kudiwaka nki mutindu ntangu tata to mama ke zinga ntama ti bo?

³ Eduardo ke tuba nde: “Mono bakisaka nde mono yambulaka bana na mono ntangu bo vandaka kibeni na mfunu ya lutwadisu na mono  mpi zola na mono. Mono vandaka ve pana sambu na kutangila bo masolo ya Biblia, kusamba ti bo, kuyamba bo, mpi kusakana ti bo.” (Kul. 6:7) Mwana na yandi ya ntete Anna ke tuba nde: “Ntangu tata na mono vandaka ve, mono vandaka kuniokwama na mabanza. Ntangu yandi vutukaka, beto zabaka yandi kaka na luse mpi na ndinga. Mono waka ve ata kima mosi ntangu yandi yambaka mono.”

4. Na nki mutindu yo lenda vanda mpasi sambu na bakala yina me yambula dibuta na yandi na kulungisa mukumba na yandi ya mfumu ya dibuta?

⁴ Kana tata ke zinga ntama ti dibuta, yo ta vanda mpasi sambu nde yandi lungisa mukumba na yandi ya mfumu ya dibuta. Ruby, nkento ya Eduardo ke tuba nde: “Mono vandaka kulungisa mikumba yonso zole—ya mama ti ya tata—mpi mono kumaka kubaka badesizio mingi ya dibuta mono mosi. Ntangu Eduardo vutukaka na nzo, yo lombaka nde mono longuka na kumonisa bulemfu ya kieleka yina me fwana na bankento-Bakristu. Ata ntangu yai, bantangu ya nkaka mono ke vilaka nde bakala na mono kele.” (Baef. 5:22, 23) Eduardo ke yika nde: “Bana na mono ya bankento vandaka kukwenda na mama na bo sambu na kulomba nswa ya kusala diambu mosi buna. Beto bakisaka nde bana na beto fwete mona nde mono ti mama na bo kele na bumosi mpi yo lombaka nde mono longuka mutindu ya kutwadisa mambu na mutindu yina me fwana sambu na Bakristu.”

5. Inki mutindu tata mosi yidikaka bangwisana yina bebaka na mutindu yandi yambulaka dibuta na yandi, mpi nki mbutu basikaka?

⁵ Eduardo vandaka ti lukanu ya kusala yonso sambu na kuyidika bangwisana na yandi ti dibuta na yandi mpi kusala nde kimpeve na bo kukuma ngolo. “Lukanu na mono vandaka ya kulonga bana na mono kieleka na bangogo mpi na mbandu na mono, kaka ve na kutubaka nde mono ke zolaka Yehowa kansi mpi na kumonisaka yo.” (1 Yoa. 3:18) Keti Yehowa sakumunaka bikesa ya Eduardo? Anna ke pesa mvutu: “Kumona bikesa yonso yina yandi salaka sambu na kuvanda tata ya mbote mpi kuvanda pene-pene na beto sadisaka mingi kibeni. Ntangu beto vandaka kumona mutindu yandi vandaka kusala bikesa sambu na kubaka mikumba na dibundu, beto vandaka na kiese. Nsi-ntoto vandaka kibeni kusosa kukabula beto ti Yehowa. Kansi, sambu beto vandaka kumona bibuti na beto ke kudipesa na mambu ya kimpeve, beto mpi vandaka kusala bikesa sambu na kusala mpidina. Tata silaka nde yandi ta yambula beto diaka ve, mpi yandi lungisaka bangogo na yandi. Kana yandi salaka ve mpidina, mono zolaka ve kuvanda bubu yai na organizasio ya Yehowa.”

6. Inki dilongi bibuti ya nkaka bakaka na nsungi ya mvita?

⁶ Barapore mingi ke monisa nde ntangu mvita salamaka na Balkans, bana ya Bambangi ya Yehowa vandaka na kiese ata bo kutanaka ti mambu ya mpasi sambu na mvita. Sambu na nki? Bibuti na bo vandaka diaka ve kukwenda na bisalu, bo vandaka kubikala na banzo mpi bo vandaka kulonguka ti bana, kusakana ti bo mpi kusolula ti bo. Inki dilongi bibuti lenda baka? Katula mbongo mpi bakado, bana ke zolaka nde bibuti na bo kuvanda ti bo. Ya kieleka, mutindu Ndinga ya Nzambi ke monisa yo, bana ta yela mbote kana bibuti ke tudila bo dikebi mpi ke longa bo.—Bing. 22:6.

7, 8. (a) Inki kifu bibuti ya nkaka yina ke vutukaka na bansi na bo ke salaka? (b) Inki mutindu bibuti lenda sadisa bana na bo na kukatula mabanza ya mbi?

⁷ Ntangu bibuti ya nkaka yina kwendaka na bansi ya nzenza vutukaka, bana na bo tubaka to salaka mambu yina pesaka bo makasi mpi mpasi na ntima. Diambu ya mawa, bibuti yina tubaka nde: “Inki mutindu beno lenda konda ntonda na bibansa yonso yina mono me sala sambu na beno?” Kansi mbala ya nkaka, bana ke monisaka nkadilu yina sambu bibuti yambulaka bo. Inki diambu kibuti lenda sala sambu na kuyidika bangwisana yina?

⁸ Lomba Yehowa na kusadisa nge na kuditula na kisika ya dibuta na nge mpi kubakisa bo. Na nima ntangu nge ke solula ti dibuta na nge, ndima nde nge mpi salaka kifu. Kulomba ndolula na masonga yonso lenda sadisa. Kana nkwelani na nge mpi bana na nge ke mona nde nge ke sala yonso sambu na kuyidika mambu, bo ta mona masonga na nge. Kana nge baka lukanu mpi ke monisa ntima-nda, malembe-malembe dibuta na nge lenda yantika kuzola nge mpi kuzitisa nge.

9. Sambu na nki beto fwete kudipesa ve na kusosa bima mingi ya kinsuni sambu na ‘kulungisa bampusa ya bantu ya dibuta na beto’?

⁹ Ntumwa Polo tubaka nde kana Bakristu yina me kuma minunu ke kuka diaka ve kulungisa bampusa na bo, bana mpi bantekolo na bo fwete “pesa . . . bo bima yina me fwana na bo.” Kansi, ntumwa Polo longisilaka Bakristu yonso na kusepela na bima yina bo ke vandaka na yo mfunu konso kilumbu—madia, bilele, mpi kisika ya kulala. Beto fwete kudiyangisa ve kuluta ndilu sambu na kuvanda ti luzingu ya kuluta mbote to kubumba mbongo mingi sambu na lutaninu na beto na makwisa. (Tanga 1 Timoteo 5:4, 8; 6:6-10.) Sambu Mukristu ‘kulungisa bampusa ya bantu ya dibuta na yandi,’ yandi kele ve na mfunu ya kusosa bimvwama na nsi-ntoto yai, yina ta luta ntama mingi ve. (1 Yoa. 2:15-17) Beto fwete bika ve nde “kiyeka ya kimvwama ya ke kusaka,” to “basusi ya luzingu” kukanga dibuta na beto nzila ya ‘kusimba ngolo luzingu ya kieleka’ na nsi-ntoto ya mpa ya lunungu yina Nzambi me silaka!—Mar. 4:19; Luka 21:34-36; 1 Tim. 6:19.

10. Inki mutindu beto lenda monisa mayele na yina me tala kudikotisa na bamfuka?

¹⁰ Yehowa ke zabaka nde beto ke vandaka na mfunu ya mwa mbongo. Kansi, mbongo lenda tanina beto ve to kusadisa beto mutindu mayele ya Nzambi lenda tanina beto. (Lo. 7:12; Luka 12:15) Bantu mingi ke monaka mpenza ve malanda ya kukwenda kusala na bansi ya nkaka, mpi ata kima mosi ve ke ndimisa nde kana muntu kwenda kuna, yandi ta zwa kaka mbongo. Na kutuba masonga, yo kele ti bigonsa ya nene. Nkutu, bantu mingi ke vutukaka ti bamfuka ya mingi. Na kisika ya kuvanda ti kimpwanza sambu na kusadila Nzambi, bo ke kumaka kusadila bantu yina defisaka bo mbongo. (Tanga Bingana 22:7.) Diambu ya mayele kele ya kunwanina ve na kudikotisa na bamfuka.

11. Inki mutindu kusala bakalkile na mutindu ya kusadila mbongo lenda sadisa mabuta na bampasi ya mbongo?

¹¹ Eduardo monaka nde sambu lukanu na yandi ya kuzinga kisika mosi ti dibuta na yandi kununga, yandi fwete zaba kusadila mbongo. Yandi ti nkento na yandi salaka bakalkile sambu na kuzaba bima yina bo kele na yo mfunu kibeni. Bakalkile yina bo salaka sadisaka bo na kuyambula kusumba bima mingi yina bo vandaka ntete kusumba. Kansi, dibuta ya mvimba ndimaka ngidika yina mpi bebisaka ve mbongo na bima ya kukonda mfunu. * Eduardo, ke tuba nde: “Mu mbandu, mono katulaka bana na banzo-nkanda yina bo ke futaka mbongo mingi mpi kotisaka bo na banzo-nkanda ya leta yina vandaka kulonga mbote.” Yandi ti dibuta na yandi sambaka sambu nde yandi zwa kisalu yina ta bebisa ve mambu na bo ya kimpeve. Inki mutindu Yehowa pesaka mvutu na bisambu na bo?

¹² Eduardo ke tuba nde: “Bamvula zole ya ntete vandaka mpasi. Makuki na mono kulumukaka ngolo, mwa mbongo yina bo vandaka kufuta mono vandaka kulunga ve na kulungisa bampusa ya dibuta, mpi yo kumaka kulembisa mono nitu. Kansi, beto vandaka kukwenda na balukutakanu yonso mpi kusamuna kumosi.” Eduardo bakaka lukanu ya kusosa ve kisalu yina ta kabula yandi ti dibuta na yandi sambu na bangonda to bamvula. Yandi ke yika nde: “Na kisika ya kusala mpidina, mono longukaka bisalu ya kuswaswana sambu kana kisalu mosi ke simba diaka ve, mono lenda sala ya nkaka.”

12, 13. Inki bangidika tata mosi bakaka sambu na kusadisa dibuta na yandi, mpi nki mutindu Yehowa sakumunaka lukanu na yandi ya kukuma ti luzingu ya kukonda mindondo?

¹³ Sambu Eduardo vandaka kufuta bamfuka na yandi malembe-malembe, yo lombaka nde yandi futa nluta ya mingi sambu na mbongo yina yandi defaka. Kansi, yandi monaka nde kufuta yo ata ndambu-ndambu ta sadisa yandi ti dibuta na yandi na kusala mambu yonso na kimvuka, mutindu Yehowa ke lombaka bibuti na kusala. Yandi ke tuba nde: “Mbongo yina mono ke bakaka ntangu yai kele fioti kibeni kana mono fwanisa yo ti yina mono vandaka kubaka na insi ya nzenza, kansi beto ke lalaka ve nzala. ‘Diboko ya Yehowa kele ve nkufi.’ Nkutu, beto bakaka lukanu ya kukuma bapasudi-nzila. Diambu ya kiese, ntangu mambu ya mbongo tomaka mwa fioti na insi,  yo kumaka pete na kuzwa bima ya kuzingila.”—Yez. 59:1.

14, 15. Inki mutindu beto lenda nunga bupusi ya bampangi na beto ya kutula bima ya kinsuni na ntwala ya mambu ya kimpeve, mpi mbandu na beto ya mbote lenda basisa nki mbutu?

¹⁴ Na bansi mingi, bantu ke vandaka ti mukumba ya kupesa bampangi na bo ya dibuta mpi banduku na bo mbongo mpi bakado. Eduardo ke tuba nde: “Yo ke vandaka kikalulu na beto, mpi beto ke zolaka kukaba. Kansi kukaba ke vandaka ti ndilu. Mono ke zabisaka bampangi na mono ya dibuta na mawete yonso nde, mono lenda pesa bo yina mono lenda baka kukonda kutula luzingu ya kimpeve mpi mambu ya nkaka ya dibuta na mono na kigonsa.”

¹⁵ Kana bampangi ya dibuta me mona nde muntu yina ke sadisaka bo me vutuka na insi to ke zola diaka ve kukwenda kusosa mbongo na insi ya nzenza, mbala mingi bo ke waka makasi, ke vwezaka yandi mpi ke lembaka nitu. Bankaka nkutu ke tubaka nde yandi me kuma ntima-mbi. (Bing. 19:6, 7) Anna, mwana ya Eduardo ke tuba nde: “Kana beto me buya kutambika mambu ya kimpeve sambu na mambote ya kinsuni, bampangi ya nkaka ya dibuta ta bakisa nde beto ke tulaka Yehowa na kisika ya ntete. Kansi, kana beto sala ve mpidina, bo ta bakisa yo ve.”—Fwanisa ti 1 Piere 3:1, 2.

16. (a) Inki mutindu muntu lenda ‘kudikusa ti bangindu ya luvunu’? (Yak. 1:22) (b) Yehowa ke sakumunaka badesizio ya nki mutindu?

¹⁶ Mpangi-nkento mosi yambulaka dibuta na yandi mpi kwendaka na insi mosi ya kimvwama. Yandi zabisaka bankuluntu nde: “Beto salaka bibansa ya mingi sambu mono kwisa awa. Nkutu, bakala na mono yambulaka mukumba na yandi ya kinkuluntu. Yo yina, mono kele ti kivuvu nde Yehowa ta sakumuna nzietelo yai.” Yehowa ke sakumunaka Ntangu yonso badesizio yina ke monisaka nde beto ke monisa lukwikilu na yandi. Kansi, nki mutindu yandi lenda sakumuna desizio yina ke wakana ve ti luzolo na yandi, mingi-mingi kana yo ke lomba nde muntu kuyambula mikumba ya dibundu sambu na bikuma ya kukonda mfunu?—Tanga Baebreo 11:6; 1 Yoane 5:13-15.

17. Sambu na nki beto fwete sosa lutwadisu ya Yehowa na ntwala ya kubaka badesizio, mpi nki mutindu beto lenda sala yo?

¹⁷ Sosa lutwadisu ya Yehowa na ntwala ya kubaka badesizio mpi kusala balusilu, kansi ve na nima. Samba Yehowa sambu na kulomba yandi mpeve santu, mayele mpi lutwadisu. (2 Tim. 1:7)  Kudiyula nde: ‘Na nki mambu mono ta ndima kulemfukila Yehowa? Keti mono ta sala yo ata na nsi ya mbangika?’ Kana yo kele mpidina, keti nge ta ndima kulemfukila yandi kana yo ke lomba nde nge kumisa luzingu na nge ya kukonda mindondo? (Luka 14:33) Lomba bankuluntu bandongisila, mpi monisa nde nge ke kwikila mpi ke tula kivuvu nde Yehowa ta lungisa lusilu na yandi ya kusadisa nge kana nge landa bandongisila na yandi. Bankuluntu lenda baka ve badesizio na kisika na nge, kansi bo lenda sadisa nge na kubaka badesizio yina ta natila nge kiese na nima.—2 Bak. 1:24.

18. Nani kele ti mukumba ya kulungisa bampusa ya dibuta, kansi nki mambu lenda pesa beto dibaku ya kusadisa bankaka?

¹⁸ Yehowa me pesaka bamfumu ya mabuta mukumba ya kulungisa bampusa ya mabuta na bo konso kilumbu. Beto fwete sikisa mpi kusamba sambu na bayina ke lungisaka mukumba na bo kukonda kuyambula bankwelani mpi bana na bo, ata bo ke kutana ti bupusi mpi mpukumuna ya kusala mpidina. Mambu yina ke basikaka kukonda kukana, mu mbandu bisumbula to kupesa lusadisu ya nswalu na bampangi yina ke bela, ke pesaka beto dibaku ya kumonisa nde beto ke zolaka kibeni bampangi na beto mpi ke kuditulaka na kisika na bo. (Bag. 6:2, 5; 1 Pie. 3:8) Keti nge lenda pesa mbongo ntangu diambu mosi ya kintulumukina me basika to kusadisa mpangi mosi na kuzwa kisalu na insi na beno? Kana nge sala mpidina, nge lenda fiotuna bampasi yina lenda pusa bo na kukwenda kusosa kisalu na insi ya nkaka.—Bing. 3:27, 28; 1 Yoa. 3:17.

19, 20. Sambu na nki Bakristu lenda sepela na kuzaba nde Yehowa ta sadisa bo?

¹⁹ Biblia ke siamisa beto nde: “Bika nde zola ya mbongo kuyala ve mutindu na beno ya kuzinga, na ntangu beno ke sepela ti bima yina beno kele na yo. Sambu [Nzambi] me tubaka nde: ‘Mono ta bikisa nge ve ata fioti mpi mono ta yambula nge ve ata fioti.’ Na mpila nde beto lenda vanda ti kikesa mingi mpi kutuba nde: ‘Yehowa kele nsadisi na mono; mono ta wa boma ve. Muntu lenda sala mono nki?’” (Baeb. 13:5, 6) Inki mutindu diambu yai ke monanaka?

²⁰ Mpangi-bakala mosi yina me salaka bamvula mingi bonso nkuluntu, ya ke zingaka na insi mosi ya kinsukami ke tuba nde: “Mbala mingi bantu ke tubilaka mutindu Bambangi ya Yehowa ke vandaka bantu ya kiese. Bo ke monaka mpi nde ata Bambangi yina kele bansukami, ke lwataka ntangu yonso mbote mpi ke monanaka kitoko kuluta bantu ya nkaka.” Yo ke wakana ti lusilu yina Yezu pesaka sambu na bantu yina ke tulaka Kimfumu ya Nzambi na kisika ya ntete. (Mat. 6:28-30, 33) Ya kieleka, Yehowa, Tata na nge ya zulu ke zolaka nge mpi ke sosaka kaka mambote na nge mpi ya bana na nge. ‘Meso ya Yehowa ke tambula-tambulaka na ntoto ya mvimba sambu na kusonga ngolo na yandi sambu na mambote ya bantu yina ntima na bo kele ya mvimba na yandi.’ (2 Bans. 16:9) Yandi me pesaka beto bansiku na yandi sambu na mambote na beto, mu mbandu bansiku yina ke tubilaka luzingu ya dibuta mpi bampusa ya kinsuni. Kana beto ke zitisa yo, beto ta monisa nde beto ke zolaka Yehowa mpi ke tudilaka yandi ntima. “Yai kele ntendula ya zola ya Nzambi, nde beto zitisa bansiku na yandi; mpi bansiku na yandi kele kilo ve.”—1 Yoa. 5:3.

21, 22. Sambu na nki nge me baka lukanu ya kutudila Yehowa ntima?

²¹ Eduardo ke tuba nde: “Mono me zaba nde bantangu yina mono lutisaka ntama ti dibuta na mono me lutaka dezia, kansi mono ke yindulaka yo ve ntangu yonso. Banduku na mono mingi ya ntama kele bamvwama kansi bo kele ve na kiese. Mabuta na bo ke kutana ti bampasi ya ngolo. Kansi, dibuta na mono kele na kiese kibeni! Mpi mono ke yitukaka na kumona bampangi ya nkaka ya insi yai, ata mpi bayina kele bansukami, ke landa kutula mambu ya kimpeve na kisika ya ntete. Beto yonso ke mona bukieleka ya lusilu yina Yezu pesaka.”—Tanga Matayo 6:33.

²² Vanda kikesa mingi! Pona na kulemfukila Yehowa mpi kutudila yandi ntima. Bika nde zola na nge sambu na Nzambi, nkwelani na nge mpi bana na nge kupusa nge na kulungisa mukumba na nge ya mfumu ya dibuta. Kana nge sala mpidina, nge ta mona kibeni nde ‘Yehowa kele nsadisi na nge.’