KUDIA kumosi na mesa ya Yehowa ke vandaka ntangu yonso diambu ya mfunu mpi ya kiese na kimpeve. Ntangu bansadi ya Nzambi ke vukanaka na bankinsi ya kimpeve, madia ya kinsuni ke natilaka bo mpi kiese mingi.

Na Septembri 1919, Balongoki ya Biblia salaka lukutakanu mosi ya nene ya bilumbu nana na mbanza Cedar Point, na provense ya Ohio, na États-Unis. Bo bakaka bangidika nde bantu yina ta kwisa na lukutakanu ta lala mpi ta dia na baotele, kansi bantu kwisaka mingi kuluta ntalu yina bo yindulaka. Sambu bantu kwisaka mingi, bo vandaka na mfunu ya bampangi mingi yina ta kabula madia na bamesa. Mpangi yina vandaka kutala mambu ya madia yulaka bampangi ya batoko kana bo ta sepela kupesa maboko na kisalu yina. Bampangi mingi ndimaka. Sadie Green, mpangi-nkento mosi yina vandaka mpi na kati ya bampangi yina ke yibuka nde, “Yo vandaka mbala na mono ya ntete ya kusala kisalu ya kukabula madia; ata mpidina, yo sepedisaka beto mingi.”

Na bamvula yina landaka, bampangi mingi, vandaka na kiese ya kupesa maboko na luzolo yonso na ngidika ya kupesa bantu madia na balukutakanu ya nene. Kusala kumosi ti bampangi Bakristu me sadisaka mpi batoko mingi na kuditudila balukanu ya kimpeve. Gladys Bolton, mpangi-nkento mosi yina pesaka maboko na ngidika ya kupesa madia na lukutakanu mosi ya nene yina salamaka na 1937 tubaka nde: “Mono zwaka dibaku ya kukutana ti bampangi yina katukaka na bansi ya nkaka mpi mono waka masolo yina bo vandaka kusolula, bo vandaka kutubila mutindu bo nungaka bampasi ya nkaka yina bo kutanaka ti yo. Dibaku yina pesaka mono mpusa ya kukuma mupasudi-nzila.”

Beulah Covey, mpangi-nkento mosi yina vandaka na lukutakanu yina tubaka nde: “Sambu bampangi kudipesaka, kisalu salamaka nswalu kibeni.” Kansi, kisalu yina vandaka mpi ti mambu ya nkaka ya mpasi. Na lukutakanu mosi yina salamaka na 1969 na provense ya Californie, na mbanza Los Angeles na Dodger Stadium, Angelo Manera zabaka nde yandi ta kabula madia kaka ntangu yandi kumaka na kisika ya lukutakanu. Yandi ke tuba nde: “Mono kudiyangisaka mingi kibeni ntangu bo zabisaka mono diambu yina!” Na kati ya bisalu yina bo vandaka ti yo, yo lombaka mpi kusala nzila na ntoto ya bametre 400 sambu na kulutisa tiyo ya masa na kisika yina bo vandaka kulamba!

Na 1982, na lukutakanu ya nene yina salamaka na Sierra Leone, bampangi ya nkaka ya luzolo ya mbote vandaka ti kisalu ya kutula bunkete na kisika ya lukutakanu mpi kuyidika kisika yina bo ta lamba. Na 1951, na mbanza Frankfurt na Allemagne, bampangi yina vandaka ti mbongo mingi, pesaka mbongo sambu tre mosi kunata  bamasini ya kulambila na kisika ya lukutakanu. Bo vandaka kupesa bantu 30 000 madia na ngunga mosi. Sambu na kufiotuna kisalu yina bampangi 576 vandaka kusala, bampangi vandaka kunata malonga mpi balutu na bo mosi. Na mbanza Yangon, na Birmanie, bampangi yina vandaka kukabula madia zabaka kisalu yina mbote, mpi bo vandaka kutula pidi-pidi fioti mpamba na madia yina bo vandaka kupesa bampangi.

Annie Poggensee, sepelaka mingi na mutindu yandi telamaka na nsi ya ntangu, na ndonga yina bantu vandaka kubaka madia na lukutakanu mosi yina salamaka na États-Unis na 1950. Yandi tubaka nde: “Mono landaka na dikebi masolo ya bampangi-bankento zole yina katukaka na Eropa, ya salaka nzietelo na bwatu vandaka kusolula.” Bo zole, monisaka nde Yehowa sadisaka bo mingi sambu na kukuma na kisika ya lukutakanu. Annie ke tuba nde: “Bampangi-bankento yina vandaka na kiese kuluta bantu yonso yina vandaka pana, ata beto vandaka ya kutelama na ndonga na nsi ya ntangu, bo vandaka kaka na kiese.”

Na bisika mingi yina bo vandaka kusala balukutakanu ya nene, bo vandaka kutunga batenta ya nene yina bo vandaka kutula bamesa 8, mpi bo vandaka kuzabisa bampangi na kudia nswalu sambu na kubikila bampangi ya nkaka bisika. Inki metode ya nkaka bo vandaka kusadila sambu bantu mingi kudia na ngunga mosi? Bakala mosi yina vandaka ve Mbangi ya Yehowa tubaka nde: “Bantu ya dibundu yai ke yitukisa mono. Bo ke dia ya kutelama.”

Bamfumu ya luyalu yitukaka na kumona mutindu Bambangi ya Yehowa yidikaka mambu na ndonga. Na nima ya kutala kisika yina Bambangi ya Yehowa vandaka kukabula madia na Yankee Stadium na mbanza New York, mfumu mosi ya basoda ya États-Unis zabisaka Faulkner, mfumu ya basoda ya Grande-Bretagne na kukwenda kutala mpi mutindu Bambangi ya Yehowa ke yidikaka mambu. Yo yina na 1955, Faulkner ti nkento na yandi kwendaka na lukutakanu yina salamaka na Twickenham, na Angleterre. Ntu-diambu na yo vandaka, “Le Royaume Triomphant.” Yandi tubaka nde, yandi monaka zola na kisika yina bo vandaka kukabula madia.

Na nsungi ya bamvula mingi, bampangi ya luzolo ya mbote vandaka kulamba madia sambu na bantu yina vandaka kukwisa na balukutakanu ya nene. Kansi, kisalu yai ya nene vandaka kulomba nde bampangi mingi kupesa maboko. Yo vandaka kubaka bo ntangu mingi mpi bo vandaka kulanda kaka kitini ya lukutakanu, bantangu ya nkaka bo vandaka ve kulanda lukutakanu ya mvimba. Na nsuka ya bamvu 1970 na bisika mingi, na balukutakanu ya nene bo vandaka kulamba diaka ve madia mingi mutindu bo vandaka kusala yo na ntwala. Na 1995, bo zabisaka bampangi na kunata madia yina bo ta dia na balukutakanu ya nene. Ngidika yai me salaka nde bampangi yina vandaka kulamba mpi kukabula madia kuzwa dibaku ya kulanda balukutakanu mpi kusolula ti bampangi ya nkaka. *

Yehowa ke sepelaka mingi na bampangi yina ke salaka ngolo sambu na kusadisa bampangi na bo Bakristu! Bampangi ya nkaka lenda kudiyangisa sambu ngidika ya kukabula madia yina vandaka kupesa bo kiese ke vandaka diaka ve na balukutakanu ya nene. Kansi, kieleka kele nde: Beto kele kaka ti mabaku mingi ya kumonisila bampangi zola na balukutakanu na beto.—Yoa. 13:34, 35.