“Mono ke buyaka banzila yonso ya luvunu.”​—NK. 119:128.

1, 2. (a) Ntangu nge kesosa lusadisu sambu na kukwenda na kisika mosi buna, inki lukebisu nge lenda sepela ti yo, mpi sambu na nki? (b) Yehowa kepesaka balukebisu ya nki mutindu na bantu yina kesadilaka yandi, mpi sambu na nki?

 YINDULA dyambu yai: Nge kezola kusala nzyetelo kisika mosi buna, kansi nge kele na mfunu ya lusadisu sambu nge mezaba ve nzila. Nge kele ti nduku mosi ya mezaba nzila ya kukwenda kuna mpi sambu nge ketudilaka yandi ntima, nge melomba yandi lusadisu. Ntangu yandi kezabisa nge nzila yina nge fwete landa, yandi lenda tuba nde: “Keba na nzila yina kelanda. Kidimbu yina kele ya mbi. Bantu mingi melandaka yo mpi mevilaka nzila.” Keti nge tamonisa ve ntonda na lukebisu na yandi mpi tatudila yo ve dikebi? Kiteso mosi, beto kesala nzyetelo, mpi nzyetelo yango kenata na luzingu ya mvula na mvula. Yehowa kele nduku na beto mpi yandi kepesaka beto lutwadisu yina beto kele na yo mfunu sambu na kukuma kisika yina beto kekwenda​—luzingu ya mvula na mvula. Kansi, yandi kekebisaka beto mpi sambu na bigonsa yina lenda pusa beto na kukwenda na nzila ya mbi.​—Kul. 5:32; Yez. 30:21.

² Na disolo yai mpi yina talanda, beto tatubila mwa bigonsa yina Nduku na beto, Yehowa Nzambi kekebisa beto. Bika beto vila ve nde, Yehowa kepesaka beto balukebisu yai sambu yandi ketudilaka beto dikebi mpi kezolaka beto. Yandi kezolaka nde, beto kuma kisika yina beto kekwenda. Yo kepesaka yandi mpasi na kumona bantu kebwa na bigonsa yina mpi kevila nzila. (Ezek. 33:11) Na disolo yai, beto tatubila bigonsa tatu. Kigonsa ya ntete kekatukaka na bantu yina kele na nzyunga na beto, kansi kigonsa ya zole kekatukaka na beto mosi. Kigonsa ya tatu kele nkutu ya kyeleka ve; ata mpidina yo kele ya kuluta mbi. Beto fwete zaba bigonsa yai mpi mutindu yina Tata na beto ya zulu kelongaka beto sambu na kutelamina yo. Na ngolo ya mpeve, muyimbi mosi ya bankunga kuzabisaka Yehowa nde: “Mono ke buyaka banzila yonso ya luvunu.” (Nk. 119:128) Keti nge kekudiwaka mpi mutindu yina? Bika beto tadila mutindu beto lenda kumisa ngolo mawi ya mutindu yina mpi kusala mambu na kuwakana ti yo.

“Kulanda Ve Bantu Mingi”

3. (a) Sambu na nki yo lenda vanda kigonsa na kulanda bantu yankaka yina ketambula nzila mosi ti beto, ntangu beto kezaba ve nzila ya kulanda? (b) Inki kele munsiku ya mfunu yina beto kemona na Kubasika 23:2?

³ Ntangu nge kesala nzyetelo mosi ya nda, nki nge tasala kana nge kezaba dyaka ve nzila ya kulanda? Nge lenda bwa na mpukumuna ya kulanda bantu yankaka, mingi-mingi kana nge kemona nde bantu mingi kelanda nzila yina mosi. Kulanda nzila ya mutindu yai kele mpenza kigonsa. Nkutu, mbala yankaka bantu yango kekwenda ve kisika yina nge kwenda, to bo mpi mevila nzila. Na kuwakana ti dyambu yai, beto tadila munsiku yina ketubila nsiku mosi ya Nzambi kupesaka na Bantu ya Izraele. Nzambi kukebisaka bazuzi to bantu yina vandaka bambangi na mambu yina bo vandaka kusambisa, na kigonsa ya ‘kulanda bantu mingi.’ (Tanga Kubasika 23:2.) Ntembe kele ve nde, sambu na bantu ya kukonda kukuka yo kele ve mpasi na kubwa na bupusi ya bantu mingi, mpi kuzenga mambu kukonda lunungu. Kansi, keti munsiku ya kebuyisa kulanda bantu mingi ketadila kaka kusambisa mambu? Ve.

4, 5. Inki ntangu Yozue mpi Kalebi kuvandaka na kigonsa ya kulanda bantu mingi, mpi nki kusadisaka bo na kutelamina yo?

⁴ Ya kyeleka, beto yonso lenda bwa na bupusi ya ‘kulanda bantu mingi’ na mambu mingi yina beto kekutanaka ti yo na luzingu. Mambu yango lenda basika na kintulumukina, mpi yo lenda vanda mpasi mpenza sambu na kutelamina yo. Mu mbandu, yindula mambu yina kukuminaka Yozue mpi Kalebi. Bantu yai zole kuvandaka na kati  ya mineki 12 yina kwendaka kutala Ntoto ya Lusilu. Ntangu bo vutukaka, bantu kumi kupesaka rapore ya mbi mpi ya kulembisa. Nkutu, bo tubaka nde bantu yankaka ya nsi yina kuvandaka bantu ya nda-nda yina kukatukaka na Banefilime, bana yina bawanzyo ya bankolami kubutaka ti bankento na ntoto. (Kuy. 6:4) Dyambu yai kuvandaka luvunu mpenza. Banefilime yonso kufwaka na Mvula ya Ngolo ya bilumbu ya Noa tuka bankama ya bamvula, mpi bo yambulaka ve ata mwana mosi. Kansi, bantu yai ya lukwikilu ya fyoti lendaka kukwikila ata na mambu yina ya luvunu. Kukonda kusukinina, rapore ya mbi ya baneki 10 kupesaka bantu ya Izraele boma ya ngolo. Na nima ya ntangu fyoti, bantu mingi yantikaka kundima nde yo tavanda kigonsa na kulanda lutwadisu ya Yehowa ya kukota na Ntoto ya Lusilu. Yozue mpi Kalebi kusalaka inki na ntwala ya dyambu yai ya mpasi?​—Kut. 13:25-33.

⁵ Yozue mpi Kalebi kulandaka ve bantu mingi. Ata bantu ya Izraele buyaka kuwa mambu yina kuvandaka ya kyeleka, babakala yina zole kuwaka ve boma na kuzabisa bo kyeleka mpi kukangamaka na yo​—ata ntangu bo zolaka kufwa bo na matadi! Inki kupesaka bo kikesa? Ntembe kele ve nde, yo vandaka mingi-mingi sambu na lukwikilu na bo na Yehowa. Muntu yina kevandaka ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa, kekwikilaka mambu yina Yehowa Nzambi ketubaka, kansi ve mambu ya luvunu yina bantu ketubaka. Na nima, ntangu Yozue ti Kalebi kutubilaka lukwikilu na bo na Yehowa, bo tubaka nde yandi kelungisaka ntangu yonso balusilu na yandi. (Tanga Yozue 14:6, 8; 23:2, 14.) Yozue mpi Kalebi kukangamaka na Nzambi na bo ya kwikama, mpi bo zolaka ve kusala ata dyambu mosi yina lendaka kupesa yandi mpasi kaka sambu na kulanda bantu mingi. Yo yina, bo vandaka kaka ngolo, mpi bo kele mbandu ya mbote sambu na beto bubu yai.​—Kut. 14:1-10.

6. Inki mambu lenda pusa beto na kulanda bantu mingi?

⁶ Keti bantangu yankaka, nge kebwaka na bupusi ya kulanda bantu mingi? Bubu yai, bantu yina mekabwanaka ti Yehowa mpi ya kezitisaka ve bansiku na yandi ya bikalulu ya mbote kele mingi. Na yina metala bansaka ya kulutisila ntangu, mbala mingi bantu yango kesyamisaka bangindu ya luvunu. Bo lenda tuba nde pite, mubulu, mpi bisalu ya bampeve ya mbi yina bo kesongisaka na televizio, mpi na bansaka ya ordinatere kele mbi ve. (2 Tim. 3:1-5) Ntangu nge mpi dibuta na nge keponaka bansaka ya kulutisila ntangu, keti beno kebikaka nde kansansa ya mbi ya bantu yankaka kuvanda ti bupusi na balukanu na beno mpi kutwadisa kansansa na beno? Keti kusala mpidina, tatendula ve nde nge kelanda bantu mingi?

7, 8. (a) Inki mutindu beto kelongaka ‘mayele na beto ya kuyindula,’ mpi sambu na nki kusala mpidina kele mbote kuluta kulanda lisiti mosi ya bansiku? (b) Sambu na nki nge kesepelaka na mbandu ya mbote ya batoko mingi ya Bakristu?

⁷ Yehowa mepesaka beto dikabu mosi ya kitoko ya kesadisaka beto na kubaka balukanu ​—‘mayele na beto ya kuyindula.’ Kansi, beto fwete longa mayele yango ‘na kusadilaka yo.’ (Baeb. 5:14, NW) Kulanda bantu mingi talonga ve mayele na beto; mpi yo talongama ve kana beto kevingila nde bantu yankaka kuzabisa beto mambu yina beto fwete sala. Yo yina, mu mbandu, Bambangi ya Yehowa kevandaka ve ti lisiti ya bafilme yina bo fwete tala ve, mikanda yina bo fwete tanga ve mpi basite ya Internet yina bo fwete sadila ve. Sambu mambu ya nsi-ntoto yai kesobaka mbala na mbala, kuvanda ti lisiti ya mutindu yina tavanda mfunu ve. (1 Kor. 7:31) Nkutu, yo takanga beto nzila ya kusadila makuki yina Yehowa mepesaka beto ya kutadila mbote-mbote minsiku ya Biblia, kusamba sambu na kulomba yandi lusadisu mpi na nima kubaka balukanu ya kewakana ti minsiku yango.​—Ef. 5:10.

⁸ Ya kyeleka, ntangu beto kebakaka balukanu yina kewakanaka ti minsiku ya Biblia, bantangu yankaka bantu kesepelaka na beto ve. Mu mbandu, na nzo-nkanda batoko ya Bakristu lenda kutana ti bupusi ya bantu mingi, yina kepusaka bo na kutala mambu yina bo ketalaka mpi na kusala mambu yina bo kesalaka. (1 Pie. 4:4) Kansi, yo kesepedisaka beto na kumona Bakristu ya batoko mpi ya bambuta kemonisa lukwikilu bonso ya Yozue mpi Kalebi, na kubuyaka kulanda bantu mingi.

Kulanda Ve ‘Ntima na Nge mpi Meso na Nge’

9. (a) Ntangu beto kesala nzyetelo, sambu na nki yo lenda vanda kigonsa na kulanda nzila yina ntima na beto kezola? (b) Sambu na nki nsiku yina kele na Kutanga 15:37-39, kuvandaka mfunu sambu na bantu ya Nzambi na Izraele?

⁹ Kigonsa ya zole yina beto tatubila kekatukaka na beto mosi. Beto lenda bakisa yo na mbandu yai: Nge kesala nzyetelo sambu na kukwenda kisika mosi buna, mpi nge kele ti karti sambu yo sadisa nge. Inki tasalama kana nge buya kusadila karti yina, mpi kulanda nzila yonso yina ntima na nge kepusa nge na kulanda? Yo kele pwelele nde kana nge landa ntima na nge, nge takuma ve na kisika yina nge kekwenda. Na dyambu yango, beto tadila nsiku yankaka yina Yehowa kupesaka na bantu ya Izraele. Bubu yai, bantu mingi lenda bakisa ve kikuma yina nsiku yina vandaka kulomba bo na kutula malenda mpi nsinga ya bule na bilele na bo. (Tanga Kutanga 15:37-39.) Kansi, keti nge kebakisa mfunu ya nsiku yina? Kulemfukila nsiku yina kusadisaka bantu ya Nzambi na kuvanda ya kukabwana mpi ya kuswaswana ti makanda yonso ya mimpani ya kuvandaka na nzyunga na bo. Kusala mpidina kuvandaka mfunu kana bo zolaka nde Yehowa kulanda kusepela ti bo. (Levi 18:24, 25) Kansi, nsiku yango kumonisaka mpi kigonsa yina kekatukaka na beto mosi, yina lenda vidisa beto nzila ya kukuma kisika yina beto kekwenda​—luzingu ya mvula na mvula. Inki mutindu?

10. Inki mutindu Yehowa kumonisaka nde yandi kezabaka bantu mbote-mbote?

¹⁰ Ntangu Yehowa kupesaka bantu na yandi nsiku yina, yandi zabisaka bo kikuma na yo na bangogo yai: “Beno ta landa diaka ve mambu ya ntima na beno ti meso na beno ke songa beno.” Yehowa kutubaka mpidina sambu yandi mezaba bantu mbote-mbote. Yandi kezabaka mbote nde ntima na beto, kimuntu na beto ya kati, kesepelaka na mambu yina meso na beto kemonaka. Yo yina, Biblia kekebisa beto nde: “Nani lenda zaba ntima ya muntu? Yo me fulukaka na luvunu; yo ke na maladi mingi, mpila ya kubelula yo kele ve.” (Yer. 17:9) Yo yina, keti nge memona ntangu yai kikuma yina yo fwanaka nde Yehowa kukebisa bantu ya Izraele na kulanda ve meso na bo mpi ntima na bo? Yandi zabaka mbote nde, kana bantu ya Izraele kutala makanda ya mimpani yina kuvandaka na nzyunga na bo, bo lendaka kusepela na mambu yina bo vandaka kutala. Bo lendaka kubwa na mpukumuna ya kukuma bonso mimpani yina, mpi na nima kuyantika kuyindula mpi kusala mambu bonso bo.​—Bing. 13:20.

11. Na nki mutindu meso na beto lenda pusa beto na kusepela ti bima yina beto kemona?

¹¹ Bubu yai, yo kele mpasi ve sambu nde ntima na beto ya luvunu kusepela na mambu yina meso na beto kemonaka. Beto kezinga na nsi-ntoto yina kepusaka beto na kulanda bampusa ya kinsuni kukonda mpasi. Yo yina, inki mutindu beto lenda sadila munsiku yina kele na Kutanga 15:39? Tadila dyambu yai: Kana bantu yina kele na nzyunga na nge na nzo-nkanda, na kisika ya kisalu, to na bwala yina nge kezingaka, kelwata bilele na mutindu yina kepusa bankaka na kukuna bangindu ya  mbi, keti yo tavanda ti bupusi na zulu na nge? Keti nge tabwa na mpukumuna ya kulanda ‘ntima mpi meso na nge’ mpi kusepela na mambu yina nge kemona? Na nima, keti nge tabwa na mpukumuna ya kufyotuna minsiku na nge ya bikalulu ya mbote mpi kuyantika kulwata bonso bo?​—Roma 12:1, 2.

12, 13. (a) Inki beto fwete sala kana meso na beto kesosa kutala mambu yina yo fwete tala ve? (b) Inki lenda pusa beto na kubuya kukuma mpukumuna sambu na bankaka?

¹² Yo kele mfunu nde beto kuna kikalulu ya kudiyala. Kana meso na beto kesosa kutala mambu yina yo fwete tala ve, bika beto yibuka lukanu ya ngolo yina Yobi muntu ya kwikama kubakaka mpi kuwakana yina yandi salaka ti meso na yandi​—ya kutala ve nkento yankaka ti mpusa ya kuta bizumba ti yandi. (Yobi 31:1) Ntotila Davidi mpi kubakaka lukanu ya mutindu mosi, na kutubaka nde: ‘Mono tandimaka ve kutala mambu ya mpamba-mpamba.’ (Nk. 101:3) Mambu yonso yina lenda bebisa kansansa na beto ya bunkete mpi bangwisana na beto ti Yehowa, kele ‘mambu ya mpamba-mpamba’ sambu na beto. Yo ketadila mpi mambu yonso yina lenda sepedisa meso na beto mpi kupusa ntima na beto na kusala mambu ya mbi.

¹³ Kansi, beto tazola ve kukuma na mutindu mosi buna ‘mambu ya mpamba-mpamba’ sambu na bankaka, na kupukumunaka bo na kutala mambu yina tapusa bo na kuvanda ti bampusa ya mbi. Yo yina, beto kelandaka na dikebi yonso ndongisila ya Biblia ya kulwata na mutindu ya mbote mpi ya kukonda mindondo. (1 Tim. 2:9) Kana beto kezola kulwata kukonda mindondo, beto fwete yindulaka kaka ve na mambu yina kesepedisaka beto. Beto fwete tula dikebi na kansansa mpi na mawi ya bantu yankaka, mpi beto fwete sosa ntete mambote na bo na kisika ya kusosa kudisepedisa. (Roma 15:1, 2) Dibundu ya Bukristu mefulukaka ti batoko mingi yina kepesaka mbandu ya mbote na dyambu yai. Beto kesepelaka mingi sambu bo kebuyaka ‘kulanda ntima mpi meso na bo,’ kansi bo keponaka kusepedisa Yehowa na mambu yonso yina bo kesalaka​—ata na kulwata na bo!

Kulanda Ve Mambu ya “Luvunu”

14. Inki lukebisu Samuele kupesaka ya metala kulanda mambu ya “luvunu”?

¹⁴ Yindula ntangu yai nde ntangu nge kesala nzyetelo, nge mekuma na ntoto ya zelo na zelo. Inki tasalama, kana nge bikisa nzila ya mbote sambu na kulanda kizuzi mosi yina nge kemona na ntama? Kana nge landa yo, nge lenda vila nzila mpi kufwa na ntoto ya zelo na zelo. Yehowa kezabaka mbote-mbote kigonsa yina. Beto tadila mbandu mosi. Bantu ya Izraele vandaka kuzola kukuma bonso makanda yina kuvandaka na nzyunga na bo, ya kuvandaka ti bantotila ya bantu. Mpusa yina kuvandaka disumu ya nene, sambu yo monisaka nde bo zolaka dyaka ve nde Yehowa kuvanda Ntotila na bo. Ata Yehowa kupesaka bo nzila na kuvanda ti ntotila ya muntu,  yandi songaka profete Samuele na kukebisa bo na kigonsa ya kulanda mambu ya “luvunu.”​—Tanga 1 Samuele 12:21.

15. Na nki mutindu bantu ya Izraele kulandaka mambu ya luvunu?

¹⁵ Keti bantu ya Izraele kuyindulaka nde ntotila ya muntu zolaka kuvanda muntu ya mbote mpi yina bo lendaka kutudila ntima kuluta Yehowa? Kana yo vandaka mpidina, bo vandaka mpenza kulanda dyambu ya luvunu! Mpi bo vandaka na kigonsa ya kulanda bangindu yankaka ya luvunu ya kekatukaka na Satana. Mu mbandu, bantotila ya bantu zolaka kunata bo kukonda mpasi na kusambila biteki. Bantu yina kesambilaka biteki keyindulaka nde bo lenda tula ntima na banzambi yina mesalamaka na mabaya to matadi sambu bo lenda mona yo mpi kusimba yo, na kisika ya kutula ntima na Yehowa Nzambi yina kemonikaka ve, ya kugangaka bima yonso. Kansi mutindu ntumwa Polo kumonisaka yo, biteki kele ‘bima ya kieleka ve.’ (1 Kor. 8:4) Biteki lenda mona ve, lenda wa ve, mpi yo lenda sala ata kima mosi ve. Nge lenda mona yo mpi kusimba yo, kansi kana nge kesambila yo, na kutuba ya kyeleka, nge kelanda dyambu ya luvunu yina tanata nge kaka na kigonsa.​—Nk. 115:4-8.

16. (a) Bubu yai, nki mutindu Satana kepusaka bantu na kulanda mambu ya luvunu? (b) Sambu na nki beto lenda tuba nde bima ya kinsuni kele mambu ya luvunu, kana beto fwanisa yo ti Yehowa Nzambi?

¹⁶ Tii bubu yai, Satana kelanda kupusa bantu na kulanda mambu ya luvunu. Mu mbandu, yandi kepusaka bantu mingi na kuyindula nde kana bo kele ti bima mingi ya kinsuni, bo tavanda na kyese mpi lutaninu. Bo lenda yindula nde, mbongo, kimvwama, mpi kisalu ya mbote tanatila bo mambote. Kansi, bima ya kinsuni kepesaka nki lutaninu ntangu bo kebelaka, ntangu mambu ya mbongo kekumaka mpasi, to ntangu bisumbula ya lugangu kesalamaka? Inki lutaninu bima ya kinsuni kepesaka ntangu bo kemonaka nde luzingu na bo mekonda lukanu, lutwadisu, mpi bamvutu ya mfunu? Inki lutaninu bima ya kinsuni kepesaka bo na ntwala ya lufwa? Kana beto ketula ntima na bima ya kinsuni, beto talemba nitu. Bima ya kinsuni kepesaka beto ve lutaninu; yo kele mambu ya luvunu. Bima ya kinsuni lenda pesa beto ve kyese ya kyeleka, mpi yo lenda tanina beto ve na maladi mpi na lufwa. (Bing. 23:4, 5) Kansi, Yehowa Nzambi na beto kele muntu ya kyeleka! Beto lenda vanda na lutaninu ya kyeleka, kaka kana beto kele ti bangwisana ya mbote ti yandi. Yai kele mpenza lusakumunu! Bika beto yambula yandi ve ata fyoti sambu na kulanda mambu ya luvunu.

17. Inki kele lukanu na nge sambu na bigonsa yina beto metubila?

¹⁷ Keti beto kesepela ve mutindu Yehowa kele Nduku mpi Ntwadisi na beto, na nzyetelo yina kenataka na luzingu? Kana beto kelanda kutula dikebi na balukebisu na yandi ya zola sambu na kutelamina bigonsa yina tatu​—bantu mingi, ntima na beto mosi, mpi mambu ya luvunu​—beto takuma na kisika yina beto kekwenda, luzingu ya mvula na mvula. Na disolo ya kelanda, beto tatubila balukebisu tatu yina Yehowa kemonisa beto sambu na kusadisa beto na kumenga mpi kubuya banzila ya luvunu yina kevidisaka bantu mingi.​—Nk. 119:128.

Inki Nge Keyindula?

Inki mutindu nge lenda sadila minsiku yina kele na baverse yai ya melanda?

• Kubasika 23:2

• Kutanga 15:37-39

• 1 Samuele 12:21

• Nkunga 119:128

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 11]

Keti nge kebwaka na bupusi ya kulanda bantu mingi?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 13]

Sambu na nki yo kele kigonsa na kulanda ntima na nge?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 14]

Keti nge kelandaka mambu yonso ya luvunu?