Lemfukila Nzambi mpi Baka Mambote ya Balusilu Yina Yandi Pesaka

“Sambu [Nzambi] lendaka ve kudia ndefi na zina ya muntu mosi ya kuluta nene, yandi diaka ndefi na zina na yandi mosi.”​—BAEB. 6:13.

TALA KANA NGE LENDA PESA MVUTU:

Sambu na nki beto lenda ndima nde balusilu ya Nzambi talungana mpenza?

Inki lusilu Nzambi salaka ntangu Adami ti Eva salaka disumu?

Inki mutindu beto kebaka balusakumunu na lusilu yina Nzambi pesaka na Abrahami?

1. Inki mutindu balusilu ya Yehowa meswaswana ti ya bantu ya kukonda kukuka?

YEHOWA kele “Nzambi ya kieleka.” (Nk. 31:6) Beto lenda tudila ve bantu ya kukonda kukuka ntima ntangu yonso, kansi “Nzambi lenda kusa ve ata fioti.” (Baeb. 6:18; tanga Kutanga 23:19.) Mambu yina yandi kesilaka sambu na mambote ya bantu kelunganaka ntangu yonso. Mu mbandu, mambu yonso yina Nzambi tubaka nde yandi tasala na luyantiku ya konso nsungi ya lugangu, ‘salamaka mpidina.’ Yo yina, na nsuka ya kilumbu ya sambanu ya lugangu, ‘Nzambi talaka mambu yonso yina yandi salaka mpi yo vandaka mbote mpenza.’​—Kuy. 1:6, 7, 30, 31.

2. Kilumbu ya kupema ya Nzambi kele nki, mpi sambu na nki yandi ‘kumisaka yo santu’?

² Ntangu Yehowa Nzambi manisaka kutala bima yonso yina yandi gangaka, yandi yantikisaka kilumbu ya nsambwadi—yo kele ve kilumbu ya bangunga 24, kansi nsungi mosi ya nda yina yandi pemaka sambu na kusala bima yankaka awa na ntoto. (Kuy. 2:2) Kilumbu ya kupema ya Nzambi memanaka ntete ve. (Baeb. 4:9, 10) Biblia ketubilaka ve na sikisiki ntangu yina kilumbu yango yantikaka. Yo yantikaka ntangu fyoti na nima ya kuganga Eva, nkento ya Adami, kiteso ya bamvula 6 000 meluta. Beto kevingila Luyalu ya Yezu Kristu ya Bamvula Funda, yina talungisa lukanu ya Nzambi ya kukumisa ntoto paladisu ya mefuluka ti bantu ya kukuka. (Kuy. 1:27, 28; Kus. 20:6) Keti nge kendima nde nge tavanda ti luzingu ya kyese ya mutindu yina? Ee, nge lenda! Sambu ‘Nzambi sakumunaka kilumbu ya nsambwadi mpi kumisaka yo santu.’ Yo monisaka nde, ata bampasi ya nki mutindu zolaka kubasika, lukanu ya Nzambi zolaka kulungana na nsuka ya kilumbu na yandi ya kupema.​—Kuy. 2:3.

3. (a) Na nima ya kuyantika ya kilumbu ya kupema ya Nzambi, nki dyambu salamaka? (b) Inki mutindu Yehowa monisaka mutindu yandi tamanisa kukolama yina?

³ Kansi, ntangu fyoti na nima ya kuyantika ya  kilumbu ya kupema ya Nzambi, dyambu mosi ya mbi salamaka. Satana, yina vandaka wanzio na zulu pusaka bankaka na kusambila yandi na kisika ya kusambila Nzambi. Yandi taka luvunu mpi kusaka Eva na kubuya kulemfukila Yehowa. (1 Tim. 2:14) Na nima, Eva pusaka bakala na yandi na kukolama na Nzambi. (Kuy. 3:1-6) Kukolama yai vandaka diambu mosi ya mbi mpenza ya mesalamaka ntete ve. Yehowa monaka ve nde yo vandaka mfunu na kudia ndefi sambu na kundimisa nde lukanu na yandi talungana kaka. Kansi, na nsadisa ya bangogo yina bantu zolaka kubakisa na ntangu yina yandi metulaka, Nzambi monisaka kaka mutindu kukolama tasuka: “Mono tatula kimbeni na kati na nge [Satana] ti nkento mpi na kati ya nkuna na nge ti nkuna na yandi. Yandi [Nkuna ya lusilu] tatatika nge na ntu, ebuna nge tatatika yandi na kisingini.”​—Kuy. 3:15, NW; Kus. 12:9.

KUDIA NDEFI​—KIMA MOSI YA MFUNU NA NSIKU

4, 5. Inki kima mosi ya mfunu na nsiku Abrahami vandaka kusadila?

⁴ Na luyantiku ya disolo ya luzingu ya bantu, yo vandaka mfunu mpenza ve nde Nzambi kupesa Adami mpi Eva nswa ya kudia ndefi sambu na kumonisa bukyeleka ya dyambu mosi buna. Yo vandaka mpi mfunu ve sambu na bantu ya kukuka yina vandaka kuzola Nzambi mpi kulanda mbandu na yandi sambu ntangu yonso bo vandaka kutuba kyeleka mpi kutudilana ntima. Kansi, mambu sobaka ntangu disumu mpi kukonda kukuka kotaka na kati ya bantu. Na nima, ntangu luvunu mwanganaka na kati ya bantu, yo kumaka mfunu na kudia ndefi sambu na kumonisa bukyeleka ya mambu ya mfunu.

⁵ Kudia ndefi vandaka kima ya nsiku yina Abrahami sadilaka na mutindu ya mbote na kiteso ya mabaku tatu. (Kuy. 21:22-24; 24:2-4, 9) Mu mbandu, yandi diaka ndefi ntangu yandi katukaka kununga ntotila ya Elami ti bantu na yandi. Ntotila ya Salemi mpi ya Sodome kwisaka kukutana ti Abrahami. Melkizedeki, ntotila ya Salemi vandaka mpi ‘nganga-nzambi ya Nzambi ya Kuluta-Kuzanguka.’ Yandi sakumunaka Abrahami mpi pesaka Nzambi lukumu na mutindu yandi sadisaka Abrahami na kununga bambeni na yandi. (Kuy. 14:17-20) Na nima, ntangu Ntotila ya Sodome zolaka kupesa Abrahami lufutu sambu yandi gulusaka bantu na yandi na maboko ya bambeni, Abrahami diaka ndefi nde: ‘Mono me tombula diboko na mono mpi me dia ndefi nde, na meso ya Mfumu Nzambi, Nzambi ya kuluta Kuzanguka, yina salaka bima yonso, mono ta baka ata kima na nge ve, to nsinga ya kutungila lele to nsinga ya sandale. Mbaimbai nge ta tuba nde: “O Abrami me kuma mvwama sambu na bima na mono.”’​—Kuy. 14:21-23.

YEHOWA PESAKA ABRAHAMI BALUSILU

6. (a) Inki mbandu Abrahami bikilaka beto? (b) Inki mambote beto tabaka kana beto landa mbandu ya bulemfu ya Abrahami?

⁶ Sambu na mambote ya bantu ya kukonda kukuka, Yehowa Nzambi diaka mpi ndefi ntangu yandi sadilaka bangogo bonso: “Mfumu Nzambi ke tuba nde: ‘Ya kieleka, mutindu mono kele Nzambi ya moyo.’” (Ezek. 17:16) Biblia ketubilaka bambala kuluta 40 yina Yehowa Nzambi diaka ndefi. Ziku, mosi ya dibaku yina beto mezaba mbote-mbote kele na bangwisana na yandi ti Abrahami. Na nsungi ya bamvula mingi, Yehowa pesaka Abrahami balusilu mingi ya vandaka kutadila kuwakana yina yandi salaka ti Abrahami. Na nzila ya balusilu mpi bangwakana yina, Abrahami bakisaka nde Nkuna ya lusilu tabasika na dikanda na yandi, na nzila ya mwana na yandi Izaki. (Kuy. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Na nima, Yehowa tulaka Abrahami na kumekama mosi ya ngolo, na mutindu yandi zabisaka yandi na kutambika mwana na yandi ya zola bonso kimenga. Kukonda kusukinina, Abrahami lemfukaka mpi vandaka ya  kuyilama na kupesa Izaki kimenga ntangu wanzio ya Nzambi buyisaka yandi na kusala yo. Na nima dyaka, Nzambi diaka ndefi nde: “‘Mono ke zenga na zina na mono mosi nde mono ta sakumuna nge sambu nge me buya ve na kupesa mono mwana na nge mosi kaka yina nge ke na yandi. Mono ta pesa nge mpi dikanda ya bantu mingi. Bana na nge ta vanda mingi-mingi bonso bambwetete na zulu to bonso bambuma ya zelo na lweka ya masa. Nkuna na nge ta bedisaka bambeni na bo. Na nzila ya nkuna na nge, bantu ya makanda yonso ya ntoto tabaka lusakumunu, sambu nge lemfukilaka mono.’”​—Kuy. 22:1-3, 9-12, 15-18.

7, 8. (a) Sambu na nki Nzambi silaka Abrahami? (b) Inki mutindu “mameme ya nkaka” ya Kristu tabaka mambote ya lusilu yina Nzambi silaka Abrahami?

⁷ Sambu na nki Nzambi diaka ndefi na Abrahami nde balusilu na yandi talungana? Yo vandaka sambu na kusyamisa bantu yina kesala kitini ya zole ya “nkuna,” bayina tayala ti Kristu mpi na kusadisa bo na kukumisa lukwikilu na bo ngolo. (Tanga Baebreo 6:13-18; Bag. 3:29) Mutindu ntumwa Polo tendulaka yo, Yehowa “diaka ndefi, na mpila nde, na nzila ya mambu zole ya ke sobaka ve [lusilu na yandi mpi ndefi yina yandi diaka], yina sambu na yo Nzambi lenda kusa ve ata fioti, beto . . . kubaka nsiamisa ya ngolo ya kusimba ngolo kivuvu yina bo me tulaka na ntwala na beto.”

⁸ Kaka bapakulami ve kebaka mambote ya lusilu yina Nzambi silaka Abrahami. Na nzila ya “nkuna” ya Abrahami, Yehowa diaka ndefi nde “bantu ya makanda yonso ya ntoto tabaka lusakumunu.” (Kuy. 22:18, NW). Lusakumunu yina ketadila mpi “mameme ya nkaka” ya kelemfukilaka Kristu yina metulaka na ntwala na bo kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na paladisu awa na ntoto. (Yoa. 10:16) Ata kivuvu na nge kele ya kuzinga na zulu to na ntoto, ‘simba ngolo’ kivuvu yango na kulandaka kulemfukila Nzambi.​—Tanga Baebreo 6:11, 12.

BANDEFI YANKAKA YA NZAMBI

9. Inki lusilu Nzambi salaka ntangu batekolo ya Abrahami vandaka na kimpika na Ezipte?

⁹ Bamvu-nkama mingi na nima, Yehowa diaka ndefi yankaka sambu na kundimisa nde yandi talungisa lusilu yina yandi pesaka Abrahami ntangu yandi tindaka Moize na kukwenda kusolula ti batekolo ya Abrahami, yina vandaka na kimpika na Ezipte. (Kub. 6:6-8) Sambu na kutubila dibaku yango, Nzambi tubaka nde: ‘Na kilumbu yina mono solaka Israele, mono zengaka nde mono ta basisa bo na Ezipte mpi ta nata bo na ntoto mosi ya mbote ya kele ti bima mingi ya kudia, ya mono solaka sambu na bo.’​—Ezek. 20:5, 6.

10. Inki lusilu Nzambi silaka bantu ya Izraele na nima ya kubasisa bo na Ezipte?

 ¹⁰ Na nima ya kubasika ya bantu ya Izraele na Ezipte, Yehowa diaka ndefi yankaka nde: “Kana beno lemfuka mpenza na ndinga na mono mpi kana beno lunda mpenza kuwakana na mono, ebuna, ntembe kele ve nde, beno takuma kima na mono mosi kibeni na kati ya bantu yankaka yonso, sambu ntoto ya mvimba kele ya mono. Mpi beno, beno takuma sambu na mono kimfumu ya banganga-nzambi mpi kikanda mosi ya santu.” (Kub. 19:5, 6, NW) Nzambi pesaka bantu ya Izraele dibaku mosi ya kitoko mpenza! Kana bantu ya dikanda yango lemfukilaka Yehowa, yandi lendaka kusadila bo sambu na kukuma kimfumu ya banganga-nzambi sambu na mambote ya bantu yonso. Na nima, ntangu yandi monisaka diambu yina yandi salaka sambu na dikanda ya Izraele na dibaku yina, Yehowa tubaka nde: ‘Mono zengaka nde mono ta wakana na nge.’​—Ezek. 16:8.

11. Bantu ya Izraele salaka nki ntangu Nzambi lombaka bo na kusala kuwakana ti yandi bonso dikanda yina yandi ponaka?

¹¹ Na ntangu yina, Yehowa pusaka ve bantu ya Izraele na kingolo-ngolo na kudia ndefi nde bo talemfukila yandi mpi na kundima kusala bangwisana ya sipesiali ti yandi. Kansi, bo tubaka na luzolo na bo mosi nde: “Beto ta sala mambu yonso mutindu Mfumu Nzambi me tuba.” (Kub. 19:8) Bilumbu tatu na nima, Yehowa Nzambi zabisaka bantu ya Izraele mambu yina yandi zolaka nde bo sala mutindu bo kumaka dikanda yina yandi solaka. Ya ntete, yandi pesaka bo Bansiku Kumi, mpi na nima Moize zabisaka bo bansiku yankaka yina kele na Kubasika 20:22 tii 23:33. Bantu ya Izraele salaka nki na nima ya kuwa mambu yina yonso? “Bantu yonso tubaka mbala mosi nde: ‘Beto ta sala mambu yonso ya Mfumu Nzambi me tuba.’” (Kub. 24:3) Na nima, Moize sonikaka bansiku yango na “mukanda ya kuwakana” mpi tangaka yo na ndinga ya ngolo na mpila nde bantu yonso kuwa yo dyaka. Na nima, sambu na mbala ya tatu bantu ya Izraele diaka ndefi nde: ‘Mambu yonso ya Mfumu Nzambi me tuba, beto ta sala yo mpi ta landa bansiku na yandi.’​—Kub. 24:4, 7, 8.

12. Yehowa salaka nki kuwakana ti bantu ya Izraele, mpi bo salaka nki na nima ya kusila Nzambi?

¹² Kukonda kusukinina, Yehowa yantikaka kulungisa mambu yina yandi silaka na kuwakana yina yandi salaka ti bantu ya Izraele; yandi bakaka bangidika sambu na nzo ya tenta ya lusambu mpi kinganga-nzambi yina vandaka kusadisa bantu ya masumu na kusala bangwisana ti yandi. Kansi, bantu ya Izraele vilaka nswalu lusilu yina bo silaka mpi ‘mbala mingi bo vandaka kupesa Muntu ya Santu ya Izraele mpasi mingi.’ (Nk. 78:41) Mu mbandu, ntangu Moize sukininaka sambu yandi vandaka kubaka bantuma na Ngumba ya Sinai, bantu ya Izraele kumaka ntima zulu-zulu mpi bo yantikaka kuvidisa lukwikilu na bo na Nzambi sambu bo yindulaka nde Moize yambulaka bo. Yo yina, bo salaka kiteki ya mwana-ngombe ya wolo mpi songaka bantu nde: “Yai nzambi na beto yina basisaka beto na nsi ya Ezipte!” (Kub. 32:1, 4) Na nima bo salaka diambu yina bo bingaka ‘nkinsi sambu na Mfumu Nzambi’ mpi bo fukamaka na ntwala ya kiteki yina mpi yantikaka kupesa bimenga. Ntangu Yehowa monaka diambu yango, yandi zabisaka Moize nde: “Bo me bikisa nswalu nzila ya mono songaka bo na kulanda.” (Kub. 32:5, 6, 8) Diambu ya mawa kele nde, tuka ntangu yina bantu ya Izraele kumaka ti kikalulu ya kusila Nzambi kansi bo vandaka ve kulungisa balusilu yango.​—Kut. 30:2.

BANDEFI ZOLE YANKAKA

13. Inki lusilu Nzambi silaka Ntotila Davidi, mpi nki mutindu yo kele na kuwakana ti Nkuna ya lusilu?

¹³ Ntangu Ntotila Davidi vandaka kuyala, Yehowa pesaka balusilu zole sambu na mambote ya bantu yonso yina kelemfukilaka yandi. Ya ntete, yandi silaka Davidi nde kiti na yandi ya kimfumu tavanda ya kimakulu.  (Nk. 89:36, 37; 132:11, 12) Yo ketendula nde Nkuna ya lusilu tabingama ‘Mwana ya Davidi.’ (Mat. 1:1; 21:9) Na kudikulumusa yonso, Davidi bingaka muntu yina takuma mutekolo na yandi nde “Mfumu” sambu Kristu tavanda ti kiyeka na zulu na yandi.​—Mat. 22:42-44.

14. Inki lusilu Yehowa silaka na yina metala Nkuna ya lusilu, mpi nki mutindu beto lenda bakila yo mambote?

¹⁴ Ya zole, Yehowa pesaka Davidi ngolo ya kuzabisa na ntwala nde Ntotila yina mosi kaka tavanda mpi Nganga-Nzambi ya Nene sambu na bantu. Na Izraele, muntu lendaka ve kuvanda ntotila mpi nganga-nzambi. Banganga-nzambi vandaka kubasika na dikanda ya Levi, mpi bantotila na dikanda ya Yuda. Kansi sambu na Ntotila yina tabasika na dikanda na yandi, Davidi bikulaka nde: ‘Nzambi tubilaka Mfumu na mono nde: “Kwisa kuvanda awa na diboko na mono ya kibakala tii kuna mono ta tula bambeni na nge na nsi ya makulu na nge.” Mfumu Nzambi me zengaka imene, yandi ta balula ngindu na yandi diaka ve. Yandi tubaka nde: “Nge ta vanda nganga-Nzambi tii kuna ndonga mosi ti nganga-Nzambi Melkizedeki.”’ (Nk. 110:1, 4) Na kulungana ti mbikudulu yai, Yezu Kristu, Nkuna ya lusilu keyala tuka na zulu. Dyaka, yandi kesala bonso Nganga-Nzambi ya Nene na mutindu yandi kesadisa bantu yina kebalula ntima na kukuma diaka na bangwisana ya mbote ti Nzambi.​—Tanga Baebreo 7:21, 25, 26.

IZRAELE YA MPA YA NZAMBI

15, 16. (a) Inki kele ba Izraele zole yina Biblia ketubilaka, mpi nki Izraele kebaka balusakumunu ya Nzambi bubu yai? (b) Inki ntuma Yezu pesaka balongoki na yandi na yina metala kudia ndefi?

¹⁵ Sambu bo buyaka Yezu Kristu, dikanda ya Izraele vidisaka dibaku ya kitoko yina bo vandaka ti yo na ntwala ya Nzambi mpi kivuvu ya kukuma ‘kimfumu ya banganga-nzambi.’ Mutindu Yezu zabisaka bantwadisi ya dibundu ya Bayuda: “Bo ta katula Kimfumu ya Nzambi na maboko na beno mpi bo ta pesa yo na dikanda mosi yina ta buta bambuma na yo.” (Mat. 21:43) Dikanda yina ya mpa butukaka na Pantekoti ya mvu 33 T.B. ntangu Nzambi tyamunaka mpeve na yandi na zulu balongoki 120 yina vukanaka na Yeruzalemi. Dikanda yai kumaka “Izraele ya Nzambi” mpi ntama mingi ve mafunda ya bantu yina katukaka na makanda yonso kumaka mpi bantu ya dikanda yai ya mpa.—Bag. 6:16.

¹⁶ Na kuswaswana ti Izraele ya kinsuni, dikanda yai ya mpa ya Nzambi landaka kubuta bambuma ya mbote na mutindu bo vandaka kulemfukila Nzambi ntangu yonso. Mosi ya bantuma yina bantu ya Izraele ya Nzambi kelemfukilaka ketadila kudia ndefi sambu na kusala lusilu. Ntangu Yezu vandaka awa na ntoto, bantu vandaka kudia ndefi na mutindu ya mbi sambu bo vandaka kusadila yo na mambu ya kukonda mfunu. (Mat. 23:16-22) Yezu longaka balongoki na yandi nde: “Beno dia ndefi ve ata fioti . . . Bika nde ngogo na beno ‘ee’ kutendula kaka ee, ‘ve’ na beno, ve, sambu mambu yina beno ke yika na zulu na yo ke katuka na muntu ya mbi.”​—Mat. 5:34, 37.

17. Inki bangyufula beto tatadila na disolo yina kelanda?

¹⁷ Keti yo ketendula nde yo kele ntangu yonso mbi na kudia ndefi? Diambu ya kuluta mfunu, kubika nde ‘ee’ na beto kuvanda kaka ee ketendula nki? Beto tabaka bamvutu ya bangyufula yai na disolo yina kelanda. Ntangu beto kelanda kuyindulula Ndinga ya Nzambi, bika nde yo pusa beto na kulanda kulemfukila Yehowa. Na nima, yandi tamona kyese ya kusakumuna beto kimakulu kaka mutindu yandi pesaka balusilu ya kitoko.

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 27]

Balusilu ya Yehowa kelunganaka ntangu yonso

[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Kubika fyoti Abrahami tamona kulungana ya balusilu ya Yehowa