Mbala mingi, yo ke vandaka mpasi sambu nde mabuta ya lundi (dibuta yina bo me vukisa bana ti nkwelani na yandi) kuvanda na bangwisana ya mbote ti bantu yina kele na nganda ya dibuta na bo. * Yo lenda lomba nde bibuti ya lundi kusolula ti bibuti ya mwana mu mbandu sambu na kukwenda kutala yandi, kupesa yandi disipline, mpi lusadisu ya me tala mbongo. Yo lenda vanda mpi mpasi sambu nde banduku ti bampangi kuyikana ti bantu ya mpa ya dibuta. Beto tadila mutindu bandongisila ya Biblia lenda sadisa dibuta na beno ya lundi na kununga bampasi yina.

Judith, mama mosi ya lundi na Namibie ke tuba nde: “Mama ya bana na mono ya lundi zabisaka bo nde mono kele kaka nkento ya mpa ya tata na bo mpi mwana yonso yina mono ta bubu ta vanda ve mpangi na bo. Bangogo na yandi pesaka mono mpasi sambu mono vandaka kuzola bana yina ya lundi bonso bana na mono.”

 Bantu ya mayele ke ndimaka nde, bangwisana ti kibuti ya nkaka ya mwana lenda vanda kigonsa mpi kisina ya kukabwana ya dibuta ya lundi. Mbala mingi, yo ke vandaka mpasi sambu nde mama ya mwana mpi mama ya lundi kuvanda na bangwisana ya mbote. Inki lenda sadisa bo?

Nsapi sambu na kununga: Tula bansiku ya bukati-kati. Kana nge me buyisa kibuti ya nkaka ya mwana na kukota na mambu ya mwana na yandi, mwana lenda niokwama na mawi. * Bibuti ya mwana, bayina butaka yandi kele mfunu mingi na luzingu na yandi. (Bingana 23:22, 25) Kansi, kana nge ke bika nde nkwelani na nge ya ntama kudikotisa mingi na mambu ya dibuta na nge, nge lenda pesa nkwelani na nge ya mpa makasi to nkutu mpasi. Sala bikesa na kutula bansiku ya bukati-kati sambu na kutanina makwela na nge, ntangu beno ke sadisana ti kibuti yina ya nkaka na mpila ya kufwana.

BANDONGISILA SAMBU NA BIBUTI

• Kana nge ke solula ti nkwelani na nge ya ntama, tula dikebi kaka na bana na beno kansi ve na mambu ya nkaka. Mu mbandu, nge lenda yula yandi na mayele yonso kana mpila kele ya kutula manaka mosi, sambu na ngunga ya kusolulaka ti bana na telefone na kilumbu. Mbala mingi, kusala mpidina ke vandaka mbote kuluta kusolula na telefone na ntangu mosi buna to na mpimpa.

• Kana nge kele ve ti nswa ya kuzinga ti bana na nge, ziku nge lenda binga bo na telefone, kusonikila bo mikanda, bansangu (sms), to na Internet sambu na kuzaba mutindu mambu ke kwendila. (Kulonga 6:6, 7) Nkutu bantu ya nkaka ke solulaka na nzila ya video (vidéoconférence). Yo lenda sadisa nge na kuzaba bampusa ti bampasi na bo mpi kupesa bo bandongisila ya mbote, yina lenda sadisa bo mingi kuluta mutindu nge ke yindula.

BANDONGISILA SAMBU NA BAMAMA YA LUNDI

• “Kuditula na kisika” ya mama ya bana yina mpi monisa pwelele nde nge ke sosa ve kubaka kisika na yandi. (1 Piere 3:8) Mbala na mbala, zabisaka yandi mutindu bana kele, mpi tubilaka mambu ya mbote. (Bingana 16:24) Lombaka yandi bandongisila mpi pesaka yandi mersi ntangu yandi me pesa nge yo.

• Na meso ya mama na bo, kumonisila bo ve zola ya mingi. Beverly, mama mosi ya lundi na États-Unis ke tuba nde: “Bana ya fioti ya bakala na mono vandaka kuzola kubinga mono Mama. Beto wakanaka ti bo nde, bo ta salaka yo na nzo kansi ve ntangu beto kele ti mama na bo Jane, to ti dibuta na yandi. Jane ti mono kumaka kuwakana mbote na nima ya diambu yai. Nkutu, beto kumaka kusala kumosi sambu na kusadisa bana na bansaka mpi na banzietelo ya nzo-nkanda.”

BANDONGISILA SAMBU NA KUSADISA BIBUTI YA BANA NA KUWAKANA TI BIBUTI YA LUNDI

• Kutuba ve ata fioti mambu ya mbi sambu na bibuti na yandi kana kibuti yango kele ve pana to sambu na bibuti na yandi ya lundi. Yo ke vandaka pete na kubwa na mutambu yina, kansi yo ke pesaka bana mpasi mingi na ntima. Mpi nge ke zaba ve inki mutindu to inki ntangu bana ta vutukila mambu yina nge ke tuba. (Longi 10:20) Kana mwana me tuba nde kibuti na yandi to kibuti ya lundi me tuba mambu ya mbi sambu na nge, tula dikebi na mawi ya mwana. Nge lenda zabisa yandi nde: “Yo me pesa mono mpi mpasi  mutindu nge waka yo. Yandi kele ti makasi sambu na mono, mpi bantangu ya nkaka kana bantu kele ti makasi, bo ke tubaka mambu yina kele ve mbote.”

• Sala bikesa sambu na kutula bansiku ya siki-siki mpi kupesa disipline na ndambu yonso zole. Kana mpila kele ve, tendula kikuma yango kukonda kuvwenza kibuti ya nkaka. Beto tadila mbandu yai me landa:

  Mama ya lundi: Tim, tanda sume na nge sambu yo kauka.

  Tim: Na nzo ya mama na beto, beto ke bikaka yo kaka na ntoto mpi yandi muntu ke tandaka yo.

  Mama ya lundi (ti makasi yonso): Yandi ke longa nge na kuvanda molo.

  Keti mvutu yai kele ya mbote?

  Mama ya lundi (na mawete yonso): Ee mambu ve. Awa, beto mosi ke tandaka yo.

• Kupesa ve bana bisalu ya nkaka na ntangu yina bo ta lutisa ti kibuti ya nkaka. (Matayo 7:12) Kana nge lenda soba ve kisalu yango, lomba nswa na kibuti yina ya nkaka na ntwala ya kuzabisa bana kisalu yina nge ke zola kupesa bo.

Mukanda mosi (Step Wars) ke tubila mama mosi yina vandaka kubokuta sambu bakala na yandi ke kotilaka bana na yandi ya bambuta ya nkento na yandi ya ntama, mpi ke buya kundima nde bana yina ke sadilaka mama na bo ya mpa mambu ya mbi. Nkento yango ke tuba nde: “Mono ke waka makasi ngolo.” Inki nge lenda sala sambu nde bangwisana na nge ti bana ya lundi ya bambuta kubebisa ve makwela na nge?

Nsapi sambu na kununga: Kuditula na kisika na bo. Biblia ke tuba nde: “Bika nde konso muntu kulanda na kusosa, mambote na yandi mosi ve, kansi ya muntu ya nkaka.” (1 Bakorinto 10:24) Meka kubakisa mawi ya bantu ya nkaka. Bana ya lundi ya bambuta lenda wa boma ya kuvidisa zola ya bibuti na bo. To bo lenda mona nde kana bo yamba mbote mama to tata na bo ya mpa, bo ta monisa nde bo kele ve ya kwikama na dibuta na bo ya ntete. Diaka, bibuti mpi lenda kudiyangisa nde kana bo ke tubila bana na bo mambu ya mbi, yo lenda pusa bo na kubuya bibuti na bo.

Na kisika ya kusosa kusala kinduku ya kingolo-ngolo ti bana na nge ya lundi, bika nde bangwisana yina kuyela yo mosi. Mbala mingi, yo ke vandaka mbote ve na kupusa muntu na ngolo na kumonisila nge zola ya kieleka. (Kitoko 8:4) Yo yina, vanda ti mabanza ya bukati-kati na yina me tala kuvanda na bangwisana ya mbote ti bana na nge ya lundi.

Kutuba ve mambu yonso yina me kwisila nge na mabanza to na ntima, ata kana bo ke niokula nge. (Bingana 29:11) Kana nge ke mona nde nge ke kuka ve kuyala munoko na nge, samba bonso Ntotila Davidi: ‘Yehowa, keba munoko na mono; tula santinele na kielo ya bikobo na mono!’—Nkunga 141:3.

Kana nge me ndima kuzinga na nzo yina bana ya lundi yelaka, ziku nge ta yituka na kumona zola na bo ya ngolo sambu na nzo yina. Kumeka ve kusoba mambu yonso ya nzo yango, mingi-mingi basuku na bo ya ntama. Mbala ya nkaka nge lenda yindula mpi na yina me tala kukwenda kuzinga na nzo ya mpa.

Marion, mama mosi ya lundi na Canada ke tuba nde: “Mbala mingi, bibuti na mono vandaka kupesa bakado kaka na mwana na mono kansi ve na bana ya bakala na mono. Beto vandaka kusala yonso sambu na kusumbila bo mpi bakado, kansi bantangu ya nkaka beto vandaka ve ti mbongo ya kufwana.”

Nsapi sambu na kununga: Tula dibuta na nge ya mpa na kisika ya ntete. Zabisa bampangi na nge mpi banduku na nge mambu yina nge ti nkwelani na nge me wakana sambu na dibuta na beno ya mpa. (1 Timoteo 5:8) Ata nge lenda vingila ve nde banduku mpi bampangi na nge yonso kuzola dibuta na nge ya mpa, nge lenda lomba bo na kumonisa luzitu mpi mawete. Zabisa bo mpasi yina bana ta wa na ntima kana bo ke mona nde bo ke tudila bo ve dikebi mpi ke sadila bo ve mambu na zola yonso.

Sala bikesa sambu na kupesa bibuti ya nkwelani na nge ya ntama dibaku ya kuvanda ti kisika na luzingu ya bana na beno. Susan, mama mosi na Angleterre tubaka nde: “Mono kwelaka diaka bangonda 18 na nima ya lufwa ya bakala na mono, mpi bibuti na yandi vandaka kuzola ve bakala na mono ya mpa. Mambu kumaka kukwendila mbote ntangu beto kotisaka bo na dibuta na beto, mu mbandu kupusa bana na kubinga bo na telefone, mpi kupesa bo mersi sambu na lusadisu na bo.”

Bangwisana na nge ti bantu ya nganda ya dibuta na nge lenda nata mpasi na dibuta na nge ya mpa. Ata mpidina, sadila bandongisila ya Masonuku mpi dibuta na nge lenda baka lusakumunu yai ya Biblia ke sila: “Na mayele nzo ta tungama, mpi na luswasukusu yo ta telama ngolo.”​—Bingana 24:3.