TIMOTEO yambulaka bwala na bo. Yandi yantikaka kusala nzietelo mpi tulaka meso na yandi na kisika bo vandaka kukwenda. Banduku na yandi vandaka na ntwala ntangu bo vandaka kuluta na bilanga yina Timoteo zabaka mbote. Malembe-malembe, Listre, mbanza yina vandaka na zulu ya ngumba mosi ya fioti na muwanda yantikaka kubikala ntama. Timoteo mwetaka ntangu yandi vandaka kuyindula mama na yandi ti nkaka na yandi ya nkento. Mama ya Timoteo mpi nkaka na yandi vandaka na kiese mingi, kansi bo vandaka kubumba mansanga na bo ntangu bo vandaka kutala mutindu Timoteo ke kwenda. Keti yo lombaka nde Timoteo kubaluka sambu na kupesa bo mbote ya nsuka?

Ntumwa Polo vandaka kutala Timoteo mbala na mbala mpi kumweta sambu na kupesa yandi kikesa. Yandi zabaka nde Timoteo fwete sala ngolo sambu na kununga kikalulu na yandi ya kuwa nsoni, kansi yandi vandaka na kiese ya kumona kikesa ya leke yai. Timoteo vandaka leke, ziku yandi vandaka pene-pene ya kulungisa bamvula 20 to vandaka me lungisa yo dezia. Yandi vandaka kuzola mpi kuzitisa Polo mingi. Ntangu yai, Timoteo vandaka kukwenda ti Polo, muntu ya kwikama mpi ya kikesa, na nzietelo mosi ya nda ntama ti bwala na bo. Yo lombaka nde bo sala nzietelo na makulu ti na maswa mpi kukutana ti bigonsa mingi na nzila. Timoteo vandaka kuzaba mpenza ve kana yandi ta vutuka diaka na bwala na bo.

Inki pusaka leke yai na kupona luzingu ya mutindu yai? Inki mambote muntu lenda baka kana yandi ke sala bibansa ya mutindu yai? Inki mutindu lukwikilu ya Timoteo lenda vanda ti bupusi na lukwikilu na beto?

Beto vutuka fioti bamvula zole to tatu na nima mpi beto sala bonso nde Listre vandaka bwala ya ba Timoteo, sambu yo ke monana mutindu yina. Listre vandaka mbanza mosi ya fioti mpi ya pima. Yo vandaka na muwanda mosi ya vandaka ti masa mingi. Ziku bantu ya Listre vandaka kubakisa Kigreki, kansi bo vandaka kutuba kaka ndinga na bo ya Likaonia. Kilumbu mosi, mavwanga kotaka na mbanza yai. Bamisionere zole disongidila ntumwa Polo ti nduku na yandi Barnabasi katukaka na Ikoniumi, mbanza mosi ya pene-pene, mpi kwisaka na Listre. Ntangu bo vandaka kulonga, Polo monaka kikata mosi ke monisa lukwikilu ya kieleka. Yo yina, Polo salaka kimangu mpi belulaka muntu yango!—Bisalu 14:5-10.

Yo ke monana nde bantu mingi na Listre vandaka kukwikila na bankenda ya bwala na bo yina vandaka kumonisa nde na ntangu ya ntama, banzambi vandaka kulwata banitu ya bantu mpi kukwisa na ntoto. Yo yina, bantu tubaka nde Polo vandaka Ermesi mpi Barnabasi Zeusi. Bakristu yai zole ya kudikulumusa kangaka bantu nzila sambu bantu yango kupesa bo ve bimenga.—Bisalu 14:11-18.

Kansi, bantu fioti mpamba na Listre vandaka kumona ve bantu yai bonso banzambi. Sambu na bo, yo vandaka diambu mosi ya kieleka mpi ya kuyituka. Mu mbandu, Enise, Muyuda yina vandaka nkento ya Mugreki * mosi ya mumpani, ti mama na yandi Loisi widikilaka Polo ti Barnabasi na dikebi mpi na kiese yonso. Konso Muyuda ya kwikama vandaka ti mpusa ya kuwa nsangu yai: Mesia kwisaka mpi lungisaka bambikudulu mingi ya bo sonikaka na Masonuku sambu na yandi!

Yindula mutindu viziti ya Polo sadisaka Timoteo. Bo longaka Timoteo na kuzola masonama ya santu ya Masonuku ya Kiebreo “yantika bumwana.” (2 Timoteo 3:15) Bonso mama na yandi ti nkaka na yandi ya  nkento, yandi bakisaka nde Polo ti Barnabasi tubaka mambu ya kieleka sambu na Mesia. Yindula kikata yina Polo belulaka. Yo fwete vanda nde banda bumwana, Timoteo vandaka kumona kikata yai mbala mingi na babala-bala ya Listre. Ntangu yai, Timoteo monaka kikata yango me yantika kutambula! Yo ke yitukisa ve na kumona mutindu Enise, Loisi mpi Timoteo kumaka Bakristu. Bubu yai, ba-nkaka ti bibuti lenda baka dilongi na mbandu ya Loisi ti ya Enise. Keti beno lenda vanda bambandu ya mbote sambu na baleke?

Yo fwete vanda nde bantu yina kumaka Bakristu na Listre vandaka na kiese ya kuzaba kivuvu yina balongoki ya Kristu vandaka na yo. Bo bakisaka mpi nde sambu na kuvanda longoki, yo lombaka kusala bibansa. Bayuda yina katukaka na Ikoniumi ti na Antioshe kwisaka na Listre, ebuna bo pusaka bantu na kutelamina Polo ti Barnabasi. Ntangu fioti na nima, bantu ya mubulu landaka Polo mpi taka yandi matadi. Bo bulaka yandi mingi, yo yina yandi bwaka na ntoto. Bo bendaka yandi na nganda ya mbanza mpi yambulaka yandi. Bo vandaka kuyindula nde Polo me fwa.—Bisalu 14:19.

Balongoki ya Listre kwendaka kisika bo yambulaka Polo mpi bo ziungaka yandi. Yo fwete vanda nde bo vandaka na kiese ntangu bo monaka Polo me nikana, me telama, mpi me vutuka na Listre na kikesa yonso! Na kilumbu yina landaka, yandi ti Barnabasi katukaka na mbanza yina mpi kwendaka na Derbe sambu na kulanda kusala kisalu na bo ya kusamuna. Kuna, bo kumisaka bantu balongoki. Na nima, bo vutukaka na Listre na kikesa yonso ata yo vandaka kigonsa. Sambu na nki? Biblia ke zabisa beto nde: “Bo vandaka kupesa balongoki kikesa, bo vandaka kusiamisa bo na kubikala na lukwikilu.” Yindula mutindu Timoteo vandaka kuyituka ntangu yandi waka Polo ti Barnabasi ke longa Bakristu nde bo fwete niokwama sambu na kubaka dikabu na bilumbu ya ke kwisa. Bo tubaka nde: “Beto fwete kota na Kimfumu ya Nzambi na nzila ya bampasi mingi.”—Bisalu 14:20-22.

Timoteo monaka mutindu mambu yai lunganaka na luzingu ya Polo. Yandi monaka mutindu Polo vandaka kukanga ntima na bampasi sambu na kuzabisa bantu nsangu ya mbote. Timoteo zabaka nde kana yandi landa mbandu ya Polo, bantu ya Listre ta menga yandi, mpi nde tata na yandi lenda menga yandi. Kansi, yandi bikaka ve nde mambu ya mutindu yai kukanga yandi nzila ya kusadila Nzambi. Bubu yai, baleke mingi kele bonso Timoteo. Bo ke sosaka na mayele yonso banduku yina ke vandaka ti lukwikilu ya ngolo, banduku yina lenda pesa bo kikesa mpi ngolo. Bo ke bikaka ve nde mbangika kukanga bo nzila ya kusadila Nzambi ya kieleka!

Mutindu beto tubilaka yo na zulu, ziku Polo kwisaka diaka na mbanza yina bamvula zole to tatu na nima. Yindula mutindu dibuta ya ba Timoteo vandaka na kiese ntangu Polo kwisaka ti Silasi na mbala yai. Ntembe kele ve nde Polo mpi vandaka na kiese. Yandi monaka mbuma yina basikaka na bankeni ya kieleka ya yandi kunaka na Listre. Loisi ti mwana na yandi ya nkento, Enise, kumaka Bakristu yina vandaka ti ‘lukwikilu ya kukonda luvunu,’ lukwikilu yina Polo vandaka kusepela ti yo mingi. (2 Timoteo 1:5) Ebuna Timoteo?

Bo zabisaka Polo nde Timoteo vandaka kuyela mbote na kimpeve banda yandi kwendaka kutala bo na mbala ya ntete. Bampangi ya Listre ti ya Ikoniumi “vandaka kutuba mambu ya mbote” sambu na Timoteo. Ikoniumi vandaka na kitamina ya bakilometre 32 na nordi-esti. (Bisalu 16:2) Inki yandi salaka sambu bantu kutuba mambu ya mbote sambu na yandi?

“Masonama ya santu” yina mama ya Timoteo mpi nkaka na yandi ya nkento longaka yandi “yantika bumwana” vandaka mpi ti bandongisila ya mbote mpi ya mfunu sambu na baleke. (2 Timoteo 3:15) Mu mbandu, ndongisila mosi yo yai: “Yo yina, yibuka Ngangi na nge ya Nene na bilumbu ya kileke na nge.” (Longi 12:1) Timoteo bakisaka bangogo yai mbote-mbote ntangu yandi kumaka Mukristu. Yandi monaka nde mutindu ya kuluta mbote ya kuyibuka Ngangi na yandi ya Nene vandaka ya kuzabisa bantu nsangu ya mbote ya me tala Kristu, Mwana ya Nzambi. Malembe-malembe, Timoteo nungaka kikalulu na yandi ya kuwa nsoni yina vandaka kukanga yandi nzila ya kusala mambu mpi yandi kumaka kuzabisa nsangu ya mbote ya me tala Yezu Kristu na kikesa yonso.

Bampangi yina vandaka kutwadisa mabundu monaka mutindu Timoteo vandaka kuyela na kimpeve. Ntembe kele ve nde bo vandaka kusepela na mutindu leke yai vandaka kupesa bantu ya nziunga na yandi kikesa. Kansi, kima ya kuluta mfunu kele nde Yehowa monaka Timoteo. Nzambi sadilaka mpeve na yandi sambu bantu kubikula mambu sambu na Timoteo. Ziku, bambikudulu yango vandaka kutubila kisalu yina yandi fwete sala na mabundu mingi. Na ntangu Polo kwendaka kutala bo, yandi monaka nde Timoteo lenda sadisa yandi na banzietelo ya kimisionere. Bampangi ya Listre ndimaka nde Polo kukwenda ti Timoteo. Bo tulaka leke yai maboko, kidimbu yina vandaka kumonisa nde bo me pesa yandi mukumba mosi ya nene ya kusadila Yehowa Nzambi.—1 Timoteo 1:18; 4:14.

Yo lenda vanda nde Timoteo waka boma sambu na mukumba mpi sambu na kisalu ya nene ya bo pesaka yandi. Kansi, yandi yilamaka sambu na kusala nzietelo. * Inki tata ya Timoteo, yina vandaka ve Mukristu, salaka ntangu yandi waka nde mwana na yandi ke yantika kusala banzietelo sambu na kusala kisalu ya kimisionere? Ziku, yandi vandaka kuyindula mambu ya nkaka sambu na mwana na yandi. Ebuna mama ya Timoteo ti nkaka na yandi ya nkento? Keti bo vandaka na kiese, mpi ke bumba basusi na bo sambu na leke yai? Bantu yonso lenda vanda ti mawi ya mutindu yai.

Diambu ya kieleka kele nde Timoteo kwendaka ti bo. Bonso beto me mona yo na luyantiku ya disolo yai, Timoteo yantikaka kusala banzietelo ti ntumwa Polo kilumbu yina na suka. Ntangu yandi vandaka kukwenda, Listre vandaka kubikala ntama. Konso ntangu yina yandi vandaka kuniata matadi ya fioti-fioti mpi matiti ti basandale na yandi, yo vandaka kukatula yandi na bwala na bo mpi kunata yandi kisika yina yandi zabaka ve. Na nima ya kutambula mingi kilumbu ya mvimba, babakala yai tatu kumaka na Ikoniumi. Ebuna Timoteo yantikaka kutala mutindu Polo ti Silasi vandaka kupesa bantuma ya mpa yina katukaka na nto-kimvuka ya vandaka na Yeruzalemi mpi mutindu bo vandaka kutunga lukwikilu ya Bakristu na Ikoniumi. (Bisalu 16:4, 5) Kansi, yai vandaka kaka luyantiku.

Na nima ya kutala mabundu ya Galatia, bamisionere yai bikisaka banzila ya nene ya kuyidika mbote ya bantu ya Roma mpi tambulaka na banseke ya nene ya Frizia sambu na kukwenda na ndambu ya nordi, mpi diaka na ndambu ya westi. Bo landaka lutwadisu ya mpeve santu ya Nzambi. Bo kwendaka na Troasi, bo kotaka na maswa, mpi kwendaka na Masedonia. (Bisalu 16:6-12) Na ntangu yina, Polo monaka nde yandi lenda sadila Timoteo. Yo yina, Polo bikisaka Timoteo ti Silasi na Berea. (Bisalu 17:14) Nkutu, yandi tindaka leke yai yandi mosi na Tesalonika. Kuna, Timoteo landaka mbandu na bo mpi tungaka lukwikilu ya Bakristu ya kwikama.—1 Batesalonika 3:1-3.

Na nima, Polo sonikaka sambu na Timoteo nde: “Mono kele ve ti muntu ya nkaka yina kele ti nkadilu bonso ya yandi; yandi ke kudibanzaka na masonga yonso  sambu na mambu na beno.” (Bafilipi 2:20) Lukumu yina bo vandaka kupesa Timoteo vandaka ve ya mpamba. Timoteo bakaka lukumu yai sambu yandi vandaka kusala kisalu ngolo mpi yandi vandaka kusala bisalu yina bantu vandaka kumona mpamba. Diaka, yandi vandaka ya kwikama mpi vandaka kukanga ntima na mambu ya mpasi. Yai kele mbandu ya mbote kibeni sambu na baleke bubu yai! Kuvila ve nde nge lenda sala mpi mambu sambu bantu kutuba mambu ya mbote sambu na nge. Leke, kana nge ke tula Yehowa Nzambi na kisika ya ntete na luzingu na nge mpi ke sadila bantu ya nkaka mambu na ntima ya mbote mpi na luzitu, nge kele ti dibaku ya mbote ya lenda sala nde bantu ya nkaka kutuba mambu ya mbote sambu na nge.

Na nsungi ya bamvula kiteso ya 14, Timoteo salaka kisalu ntangu mingi ti nduku na yandi ntumwa Polo. Na nsungi yai, yandi kutanaka ti mambu mingi ya mpasi mpi mambu mingi ya mbote. (2 Bakorinto 11:24-27) Nkutu, bo tulaka Timoteo na boloko sambu na lukwikilu na yandi. (Baebreo 13:23) Bonso Polo, yandi vandaka ti zola ya ngolo sambu na bampangi ya babakala ti ya bankento mpi vandaka kudibanza sambu na bo. Yo yina, Polo sonikilaka yandi nde: “Mono ke yibuka mansanga na nge.” (2 Timoteo 1:4) Bonso Polo, yo ke monana nde Timoteo vandaka ‘kudila ti bantu yina ke dila’ mpi vandaka kuditula na kisika na bo sambu yandi pesa bo kikesa mbote-mbote. (Baroma 12:15) Bika konso muntu na kati na beto kulanda mbandu na yandi!

Yo ke yitukisa ve na kumona nde Timoteo kumaka nkengi mosi ya mbote. Polo pesaka yandi mukumba ya kukwenda kutala mabundu sambu na kupesa bampangi ngolo ti kikesa, mpi ya kutula babakala ya me fwana bankuluntu mpi bansadi ya kisalu na mabundu.—1 Timoteo 5:22.

Polo vandaka kuzola Timoteo mingi, yo yina yandi vandaka kupesa yandi bandongisila mingi ya mbote mutindu tata ke pesaka mwana na yandi. Yandi longisilaka Timoteo na kuyedisa bikalulu na yandi ya kimpeve mpi na kulanda kuyela, disongidila na kukwenda na ntwala. (1 Timoteo 4:15, 16) Yandi siamisaka Timoteo na kubika ve nde kileke na yandi, ziku kikalulu na yandi ya kuwa nsoni, kukanga yandi nzila ya kukotila mambu ya mbote. (1 Timoteo 1:3; 4:6, 7, 11, 12) Nkutu, Polo songaka yandi mambu yina yandi fwete sala sambu na kunwana ti maladi yina vandaka kuyangisa yandi mbala na mbala, ziku maladi ya estoma.—1 Timoteo 5:23.

Polo zabaka nde luzingu na yandi me kuma na nsuka. Yo kele pwelele nde bantu vandaka kuvingila yandi sambu na kufwa yandi. Yo yina, yandi tindilaka Timoteo mukanda na yandi ya kupemama ya nsuka. Mukanda yango kele ti bangogo yai ya ke simba ntima: “Sala ngolo kibeni na kukwisa nswalu awa na mono.” (2 Timoteo 4:9) Polo zolaka Timoteo mingi; yandi bingaka Timoteo nde “mwana na mono ya mono ke zolaka mingi.” (1 Bakorinto 4:17) Yo ke yitukisa ve na kumona nde ntangu luzingu na yandi kumaka na nsuka, yandi zolaka nde nduku na yandi kuvanda pene-pene na yandi! Konso muntu na kati na beto lenda kudiyula nde: ‘Ntangu bantu ke kutanaka ti bampasi, keti bo ke sosaka mono sambu mono pesa bo kikesa?’

Keti Timoteo kwendaka kukutana ti Polo na ntwala nde bo fwa Polo? Beto ke zaba ve. Kansi, beto me zaba nde yandi salaka ngolo kibeni sambu na kupesa Polo ti bampangi mingi kikesa. Yandi salaka mambu ya vandaka kuwakana ti ntendula ya zina na yandi Timoteo, disongidila “Muntu Yina Ke Pesaka Nzambi Lukumu.” Yandi me bikaka mbandu mosi ya mbote ya lukwikilu yina baleke to bambuta fwete landa.