1, 2. (a) Sambu na nki Ana vandaka ve na kiese ntangu yandi ke yidika nzietelo? (b) Inki beto lenda longuka na mbandu ya Ana?

ANA tulaka mabanza na yandi yonso na kuyidika nzietelo, mpi yandi vandaka kusala bikesa sambu na kuyindula ve bampasi na yandi. Yo kele ntangu mosi ya mbote mpenza! Konso mvula bakala na yandi Elkana vandaka ti kikalulu ya kusala nzietelo sambu na kunata dibuta na yandi ya mvimba na kukwenda kusambila Yehowa na nzo ya ntenta ya Silo. Yehowa vandaka kuzola nde balukutakanu yina kuvanda ya kiese. (Tanga Kulonga 16:15.) Mpi ntembe kele ve nde, tuka buleke na yandi Ana vandaka kusepela na bankinsi yina. Kansi na bamvula yina landaka na nima mambu sobaka.

² Yandi kwelanaka ti Elkana, bakala yina vandaka kuzola yandi mingi. Kansi Elkana vandaka mpi ti nkento ya nkaka. Zina na yandi Penina, mpi yo ke monana nde lukanu ya Penina vandaka ya kuniokula luzingu ya Ana. Penina vandaka kusala yonso nde bankinsi yina ya konso mvula kuvanda bantangu ya mpasi sambu na Ana. Na nki mutindu? Kansi nki mutindu lukwikilu ya Ana na Yehowa sadisaka yandi na kununga mpasi yina vandaka kumonana bonso nde yo ta mana ve? Kana nge ke kutana ti bampasi yina ke katula nge kiese na luzingu, disolo ya Ana lenda sadisa nge.

3, 4. Ana kutanaka ti nki bampasi zole, mpi sambu na nki yo vandaka mpasi mpenza?

³ Biblia ke tubila bampasi zole yina Ana kutanaka ti yo na luzingu na yandi. Yandi lendaka kukanga ntima na mpasi ya ntete kansi ya zole ve. Diambu ya ntete, yandi vandaka na makwela ya kimbanda, mpi mbanda na yandi vandaka kumenga yandi ngolo. Ya zole, yandi vandaka mukobo. Kukonda kubuta ke vandaka diambu ya mpasi sambu na nkento yonso yina ke zolaka bana. Kansi na bilumbu ya Ana mpi na kutadila binkulu ya ntangu yina, kukonda kubuta vandaka kisina ya mpasi ya ngolo. Konso dibuta vandaka na mfunu ya bana sambu na kutanina zina na bo. Kukonda kubuta vandaka bonso ndola mpi diambu mosi ya nsoni.

⁴ Ana lendaka kukangila diambu yina ntima kana Penina vandaka ve. Makwela ya kimbanda ke vandaka ve ya kiese. Mbala mingi yo ke basisaka kukonda kuwakana, kuswana mpi yo ke pesaka mpasi na ntima.  Makwela ya kimbanda me swaswana mpenza ti makwela yina Nzambi yantikisaka na kilanga ya Edeni, disongidila nkento mosi sambu na bakala mosi. (Kuy. 2:24) Yo yina, Biblia ke monisa bampasi yina makwela ya kimbanda ke basisaka mpi mambu yina yo ke tuba sambu na dibuta ya Elkana ke ndimisa yo.

5. Sambu na nki Penina vandaka kuzola kuniokula Ana, mpi nki mutindu yandi vandaka kusala yo?

⁵ Elkana vandaka kuzola Ana mingi. Na kutadila binkulu ya Bayuda, yo ke monana nde Elkana kwelaka ntete Ana mpi na nima ya bamvula mingi yandi kwelaka Penina. Yo vanda mpidina to ve, Penina vandaka kuwila Ana kimpala ya ngolo, mpi yandi vandaka kusosa mutindu ya kuniokula yandi. Na kuswaswana ti Ana, Penina vandaka kubuta. Yandi vandaka kulandisa bana, mpi yandi kumaka kudimona mfunu mingi kuluta. Na kisika ya kuwila Ana mawa mpi kupesa yandi kikesa sambu na kukonda kubuta na yandi, Penina vandaka kuyika yandi mpasi ya mingi. Biblia ke tuba nde, Penina vandaka kupesa Ana mpasi sambu na “kuseka yandi.” (1 Sam. 1:6) Penina vandaka kusala yo na luzolo yonso. Yandi vandaka kusosa kaka kuniokula Ana, mpi yandi nungaka.

6, 7. (a) Ata Elkana salaka bikesa sambu na kulembika ntima ya Ana, ziku sambu na nki Ana zabisaka yandi ve mambu yonso? (b) Keti kukonda kubuta ya Ana monisaka nde Yehowa vandaka kundima yandi ve? Tendula. (Tala noti na nsi ya lutiti.)

⁶ Yo ke monana nde, dibaku ya mbote yina Penina vandaka kuvingila sambu na kuniokula Ana vandaka nsungi yina bo vandaka kusala nzietelo konso mvula sambu na kukwenda na Silo. Sambu Penina vandaka ti bana mingi, Elkana vandaka kupesa “konso mwana na yandi” bitini ya kimenga yina bo ta pesa makabu na Yehowa. Kansi sambu Ana vandaka ve ti mwana, Elkana vandaka kupesa yandi kitini mosi ya kimenga sambu na dikabu na yandi mosi. Penina vandaka kusadila Ana lulendo mpi kuyibusa yandi ntangu yonso nde yandi ke butaka ve, yo yina Ana vandaka kudila ngolo mpi kubuya kudia. Elkana bakisaka nde Ana, nkento na yandi yina yandi vandaka kuzola mingi vandaka na mawa mpi kudia ve, yo yina Elkana mekaka kulembika ntima na yandi. Yandi yulaka yandi nde: ‘Ana, sambu na nki nge ke dila? Sambu na nki nge ke dia ve? Sambu na nki ntima na nge kele na mawa? Keti mono me luta ve bana kumi ya babakala na mfunu?’—1 Sam. 1:4-8.

⁷ Elkana bakisaka nde Ana vandaka na mawa sambu yandi vandaka kubuta ve. Mpi ntembe kele ve nde, Ana sepelaka mingi na kuwa bangogo yina ya mawete mpi ya zola. * Kansi Elkana tubilaka ve mayele ya mbi ya Penina mpi Biblia ke tuba ve  nde Ana zabisaka Elkana mambu yango. Mbala ya nkaka Ana monaka nde kuzabisa bakala na yandi mambu yina Penina vandaka kusala, zolaka kaka kuyika mpasi na yandi. Keti Elkana zolaka mpenza kusoba mambu? Keti ziku yo zolaka ve kupusa Penina na kuvweza diaka Ana ngolo, mpi kusala nde bana na yandi ti bansadi na yandi kusala mutindu mosi? Ana zolaka kudiwa mpenza bonso nzenza na nzo na yandi mosi.

8. Ntangu bo me sadila nge mambu ya mbi to ya kukonda lunungu, sambu na nki kuzaba nde Yehowa kele Nzambi ya lunungu ke lembika ntima na nge?

⁸ Yo vanda Elkana zabaka mambu yina Penina vandaka kusala to ve, Yehowa Nzambi vandaka kumona mambu yonso. Ndinga na yandi ke monisa nde Yehowa ke monaka mambu yonso, mpidina yo ke pesa lukebisu na muntu yonso yina ke monaka kiese ya kuwila bankaka kimpala mpi kumenga bo ata na mambu ya fioti. Na ndambu ya nkaka, bantu yina ke sala mbi ve mpi kele bantu ya ngemba bonso Ana, lenda baka ndembikilu na kuzaba nde Nzambi ya lunungu ke yidikaka mambu na ntangu mpi na mutindu yina me fwana sambu na yandi. (Tanga Kulonga 32:4.) Ziku, Ana mpi zabaka yo, sambu yandi sambaka Yehowa sambu na kusosa lusadisu.

9. Inki dilongi beto lenda baka na mutindu Ana ndimaka kusala nzietelo tii na Silo, ata yandi zabaka mambu yina mbanda na yandi zolaka kusala?

⁹ Na suka-suka, bantu yonso ya dibuta vandaka kusala bisalu ya mutindu na mutindu. Bo yonso vandaka kudibongisa sambu na nzietelo, ata mpi bana-fioti. Dibuta yai ya nene fwete sala nzietelo ya bakilometre kuluta 30 na banzila ya bangumba ya insi ya Efrayimi tii na Silo. * Nzietelo yina ta baka bo kilumbu mosi to bilumbu zole na makulu. Ana zabaka mambu yina mbanda na yandi ta sala. Ata mpidina, yandi bikalaka ve na nzo. Na mutindu yina, yandi kele mbandu ya mbote sambu na bansadi ya Nzambi ya bubu yai. Yo ke mayele ve na kubika nde, nkadilu ya mbi ya bantu ya nkaka kukanga beto nzila ya kusambila Nzambi. Kana beto sala mpidina, beto ta konda kubaka balusakumunu yina lenda pesa beto kikesa ya kukanga-ntima.

10, 11. (a) Sambu na nki Ana kwendaka mbala mosi na nzo ya ntenta? (b) Inki mutindu Ana zabisaka Tata na yandi ya zulu na kisambu mambu yina vandaka na ntima na yandi?

¹⁰ Na nima ya kusala nzietelo yai ya nda na banzila ya mupepe mpi ya bangumba, dibuta yai ya nene me kuma pene-pene ya Silo. Mbanza yango ke monana na ntwala na bo, na zulu ya mwa ngumba mosi yina kele na kati ya bangumba ya nkaka ya nda. Ntangu bo ke finama, ntembe kele ve nde Ana ke yindula mambu mingi yina yandi ta zabisa Yehowa na kisambu. Ntangu bo me kuma na Silo dibuta ya mvimba me vanda sambu na kudia kumosi. Kukonda kusukinina Ana me yambula bo mpi me kwenda na nzo ya ntenta ya Yehowa. Eli, nganga-nzambi ya nene kele pana me vanda pene-pene ya kielo. Kansi, Ana me mona yandi ve sambu dikebi na yandi yonso kele na kisambu na yandi. Yandi  zabaka nde kele ti muntu yina ta wa yandi na nzo ya ntenta. Ata bantu ya nkaka vandaka ve kubakisa mpasi na yandi, Tata na yandi ya zulu lendaka kubakisa yo. Mawa ti mpasi me fuluka na ntima na yandi mpi yandi me yantika kudila.

¹¹ Sambu yandi ke dila, nitu na yandi ya mvimba ke tekita mpi yandi sambaka Yehowa na ntima na yandi ya mvimba. Bikobo ya Ana ke nikana ntangu yandi ke sosa bangogo ya kutuba sambu na kubasisa mpasi na yandi. Yandi sambaka ntangu ya nda mpi zabisaka Tata na yandi mambu yonso ya kele na ntima na yandi. Kansi Ana sukaka kaka ve na kulomba Nzambi na kulungisa mpusa na yandi ya kubuta mwana. Ana vandaka kaka ve na mpusa ya kubaka lusakumunu ya Nzambi, kansi yandi vandaka mpi na mpusa ya kupesa Nzambi kima yina yandi lendaka kupesa yandi. Yo yina, yandi salaka lusilu mosi mpi tubaka nde kana yandi buta mwana-bakala, yandi ta pesa Yehowa mwana yina na kusadila yandi luzingu na yandi ya mvimba.—1 Sam. 1:9-11.

12. Mutindu mbandu ya Ana ke monisa yo, nki beto fwete vila ve na yina me tala kisambu?

¹² Na mutindu yina, Ana bikaka mbandu ya mbote sambu na bansadi yonso ya Nzambi na yina me tala kisambu. Na ntima na yandi ya mbote, Yehowa ke lombaka bansadi na yandi na kusambila yandi na ntima ya mvimba, kukonda baketi-keti mpi kuzabisa yandi basusi na bo yonso kaka bonso mwana yina ke tudilaka tata na yandi ya zola ntima ke salaka. (Tanga Nkunga 62:9; 1 Batesalonika 5:17.) Na yina me tala kusamba Yehowa, ntumwa Piere sonikaka na ngolo ya mpeve bangogo yai ya ke pesa kikesa: ‘Beno losila yandi basusi na beno yonso, sambu yandi ke kudibanzaka sambu na beno.’—1 Pie. 5:7.

13, 14. (a) Eli tubaka nki diambu ya mbi sambu na Ana, mpi sambu na nki? (b) Inki mutindu mvutu yina Ana pesaka Eli ke monisa nde yandi kele mbandu ya mbote ya lukwikilu?

¹³ Kansi, bantu ya kukonda kukuka ke bakisaka ve bantu ya nkaka mpi bo ke kuditulaka ve na kisika na bo, mutindu Yehowa ke salaka yo. Ntangu Ana ke dila mpi ke samba, yandi me susumuka ntangu yandi me wa ndinga mosi. Yo kele Eli, nganga-nzambi ya nene yina vandaka kutala yandi. Eli me songa yandi nde: ‘Tii nki ntangu nge ta landa kulauka malafu? Katula malafu na nge awa!’ Eli monaka mutindu bikobo ya Ana vandaka kunikana, mansanga vandaka kubasika yandi mpi monaka nde yandi vandaka na mawa. Na kisika ya kuyula Ana diambu yina vandaka kukwendila ve, Eli nwaninaka na kutuba nde Ana me lauka malafu.—1 Sam. 1:12-14.

¹⁴ Mambu yina lwadisaka mpenza ntima ya Ana na ntangu yina ya mpasi sambu yo katukaka na muntu yina vandaka ti kiyeka ya lukumu! Ata mpidina, yandi me bika mbandu ya mbote ya lukwikilu na diambu yai. Yandi bikaka ve nde kukonda kukuka ya Eli kukanga yandi nzila ya kusambila Yehowa. Yandi pesaka Eli mvutu na luzitu yonso mpi zabisaka yandi bampasi na yandi. Ntangu Eli bakisaka nde yandi vandaka na foti, ziku ti ndinga ya kukita Eli songaka yandi nde: “Kwenda mbote. Nzambi ya Israele kupesa nge kima ya nge me lomba yandi.”—1 Sam. 1:15-17.

15, 16. (a) Ana kudiwaka nki mutindu na nima ya kusamba Yehowa na ntima ya mvimba na nzo ya ntenta? (b) Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Ana ntangu beto ke niokwama?

 ¹⁵ Ana kudiwaka nki mutindu na nima ya kusamba Yehowa na ntima ya mvimba na nzo na yandi ya ntenta? Biblia ke tuba nde: ‘Yandi kwendaka. Yandi yantikaka kudia, mpi yandi vandaka diaka ve na mawa.’ (1 Sam. 1:18) Mbalula mosi (The Jerusalem Bible) ke balula verse yina mutindu yai: “Ilungi na yandi vandaka diaka ve ti mawa.” Ana bakaka kikesa. Na bangogo ya nkaka, yandi tululaka kilo ya bampasi na yandi na mapeka ya muntu mosi yina vandaka ngolo mingi kuluta yandi, Tata na yandi ya zulu. (Tanga Nkunga 55:23.) Keti yo kele ti diambu mosi yina ke vandaka kizitu mingi sambu na Yehowa? Yo kele ve, yo me vandaka ntete ve, mpi yo ta vanda ve ata fioti!

¹⁶ Ntangu beto ke mona nde bampasi ke lembisa beto nitu mpi yo kele kilo sambu na beto, to mawa me fuluka na ntima na beto, yo ta vanda mbote na kulanda mbandu ya Ana mpi kusamba Yehowa na ntima ya mvimba sambu Biblia ke tuba nde: ‘Yandi ke ndimaka bisambu ya bantu.’ (Nk. 65:3) Kana beto sala mpidina ti lukwikilu, beto mpi lenda mona nde “ngemba ya Nzambi yina me luta mambu yonso” ta yinga na kisika ya bampasi na beto.—Bafi. 4:6, 7.

17, 18. (a) Inki ke monisa nde Elkana ndimaka lusilu ya Ana? (b) Penina lendaka diaka ve kusala nki sambu na Ana?

¹⁷ Na suka ya kilumbu yina landaka, Ana mpi Elkana vutukaka na nzo ya ntenta. Mbala ya nkaka, yandi zabisaka Elkana diambu yina yandi lombaka na Nzambi mpi lusilu yina yandi salaka, sambu Nsiku ya Moize vandaka kulomba nde bakala vandaka ti nswa ya kubuya lusilu yina nkento na yandi me sala kukonda kulomba bakala na yandi nswa. (Kut. 30:10-15) Kansi bakala yai ya kwikama salaka ve mpidina. Nkutu, yandi ti Ana sambaka Yehowa kumosi na nzo ya ntenta na ntwala ya kuvutuka na nzo.

¹⁸ Inki ntangu Penina bakisaka mpenza nde kuvweza na yandi vandaka diaka ve kuyangisa Ana? Biblia ke tubila yo ve, kansi bangogo ‘yandi vandaka diaka ve na mawa’ ke monisa nde, yantika ntangu yina Ana kumaka na ngemba mpenza. Yo vanda mpidina to ve, Penina sukininaka ve na kubakisa nde kuvweza na yandi vandaka diaka ve kuniokula luzingu ya Ana. Mpi Biblia ke tubila diaka ve zina na yandi.

19. Ana bakaka nki lusakumunu mpi nki mutindu yandi monisaka nde yandi vilaka ve kisina ya lusakumunu yina?

¹⁹ Na nima ya bangonda, ngemba yina Ana vandaka ti yo kumaka kiese ya mingi. Yandi bakaka divumu! Ata yandi fulukaka na kiese, yandi vilaka ve kisina ya lusakumunu yina. Ntangu mwana yina ya bakala butukaka, yandi pesaka yandi zina Samuele yina ke tendula “zina ya Nzambi” mpi yo ke monisa kubinga zina ya Nzambi mutindu Ana salaka. Na mvula yina, Ana kwendaka ve ti Elkana mpi dibuta na yandi na Silo. Yandi bikalaka na nzo ti mwana na nsungi ya bamvula tatu tii ntangu mwana manisaka kunwa mabele. Na nima, yandi kudibongisaka sambu na kilumbu yina yandi fwete kabwana ti mwana na yandi yina yandi vandaka kuzola mingi.

20. Inki mutindu Ana mpi Elkana lungisaka lusilu yina bo salaka na Yehowa?

 ²⁰ Kukabwana ti mwana na yandi vandaka ve diambu ya pete. Ya kieleka, Ana zabaka nde bo ta tanina Samuele mbote-mbote na Silo, mbala ya nkaka na bankento yina vandaka kusala na nzo ya ntenta. Ata mpidina, yandi vandaka mpenza mwana-fioti. Inki mama ke zolaka kukabwana ti mwana na yandi? Kansi Ana ti Elkana nataka mwana na bo na ntima zole ve kansi na luzolo yonso. Bo pesaka bimenga na nzo ya Nzambi, mpi bo songisaka Samuele na Eli, mpi yibusaka yandi lusilu yina Ana salaka bamvula tatu me luta.

21. Inki mutindu kisambu yina Ana salaka na Yehowa monisaka nde, yandi vandaka ti lukwikilu ya ngolo? (Tala mpi lupangu “ Bisambu Zole ya Mfunu.”)

²¹ Na nima, Ana salaka kisambu mosi yina Nzambi monaka nde yo fwanaka na kukotisa yo na Ndinga na yandi ya kupemama. Ntangu nge ke tanga bangogo na yandi yina kele na 1 Samuele 2:1-10, nge ta mona nde yandi vandaka ti lukwikilu ya ngolo. Yandi pesaka Yehowa lukumu na mutindu yandi sadilaka mbote ngolo na yandi sambu na kukulumusa bantu ya lulendo, kusakumuna bantu yina ke niokwama, mpi kutula nsuka na lufwa to ata nkutu kugulusa muntu na lufwa. Yandi kumisaka Tata na yandi sambu na busantu na yandi, lunungu na yandi mpi kwikama na yandi. Ti bikuma ya mbote, yandi tubaka nde: “Ditadi mosi ve kele bonso Nzambi na beto.” (NW) Yo me fwana mpenza na kutula ntima ya mvimba na Yehowa yina ke sobaka ve mpi yandi kele kisika ya lutaninu sambu na bantu yonso yina ke niokwama mpi ya ke sosa lusadisu na yandi.

22, 23. (a) Sambu na nki beto lenda ndima nde, ntangu Samuele vandaka kuyela yandi zabaka nde bibuti na yandi vandaka kuzola yandi? (b) Inki mutindu Yehowa sakumunaka diaka Ana?

²² Leke Samuele vandaka ti dibaku ya mbote mpenza ya kuvanda ti mama yina vandaka ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa. Ata yandi vandaka ve kisika mosi ti mama na yandi ntangu yandi vandaka kuyela, Samuele vandaka kudiwa ve yandi mosi. Konso mvula, Ana vandaka kukwenda na Silo mpi kunatila Samuele kazaka ya kukonda maboko sambu  na kisalu na yandi na nzo ya ntenta. Kitini mosi-mosi ya kazaka yina yandi vandaka kutunga, vandaka kumonisa zola mpi dikebi na yandi sambu na mwana na yandi. (Tanga 1 Samuele 2:19.) Beto lenda meka kumona na mabanza mutindu Ana ke lwatisa mwana na yandi kazaka yina ya mpa, ke yidika yandi yo, mpi ke tala Samuele na kiese yonso ntangu yandi ke zabisa yandi bangogo ya kitoko mpi ya ke pesa kikesa. Yo vandaka mpenza lusakumunu sambu na Samuele na kuvanda ti mama ya mutindu yai mpi ntangu Samuele yelaka yandi vandaka lusakumunu sambu na bibuti na yandi mpi bantu yonso ya Izraele.

²³ Yehowa vilaka Ana ve. Yandi sakumunaka Ana mpi pesaka yandi bana mingi; mpi na nima Ana butilaka Elkana bana tanu. (1 Sam. 2:21) Mbala ya nkaka lusakumunu ya nene yina Ana bakaka kele bangwisana na yandi ya mbote ti Yehowa, Tata na yandi mpi bangwisana yango landaka kaka kukuma ngolo na nima ya bamvula. Bika nde yo vanda mpi mutindu mosi sambu na nge ntangu nge ke landa mbandu ya lukwikilu ya Ana.