Mpeve santu kele ngolo yina Nzambi ke sadilaka bisalu. (Mika 3:8; Luka 1:35) Nzambi ke tindaka mpeve santu na yandi disongidila, yandi ke sadilaka yo na konso kisika yina yandi me zola sambu na kulungisa luzolo na yandi.—Nkunga 104:30; 139:7.

 Ngogo “mpeve” ya bo me balulaka na Biblia me katuka na ngogo ya Kiebreo ruʹach mpi ya Kigreki pneuʹma. Mbala mingi bangogo yai ke tubilaka ngolo yina Nzambi ke sadilaka bisalu to mpeve santu. (Kuyantika 1:2) Kansi Biblia ke sadilaka mpi bangogo yai na mutindu ya nkaka:

•   Mpema.—Habakuki 2:19; Kusonga 13:15.

•   Mupepe.—Kuyantika 8:1; Yoane 3:8.

•   Ngolo ya ke salaka nde bigangwa ya ke zingaka na ntoto kuzinga.—Yobi 34:14, 15.

•   Kimuntu ya kati to kikalulu ya muntu.—Kutanga 14:24.

•   Nzambi mpi bigangwa ya kimpeve, disongidila bawanzio.—1 Bantotila 22:21; Yoane 4:24.

 Mambu yai yonso ya beto me tubila ke monisa kima mosi ya ke monanaka ve na meso kansi ya bantu lenda bakisa. Yo yina, ata mpeve ya Nzambi ke monanaka ve “kaka mutindu mupepe mpi ke monanaka ve, bantu ke bakisaka bisalu na yo mpi yo kele ngolo mingi.”—An Expository Dictionary of New Testament Words, by W. E. Vine.

 Diaka, Biblia ke sadilaka bangogo “maboko” to “misapi” ya Nzambi sambu na kutubila mpeve santu. (Bankunga 8:3; 19:1; Luka 11:20; fwanisa ti Matayo 12:28.) Kaka mutindu muntu ya ke salaka bisalu ya maboko ke sadilaka maboko mpi misapi na yandi sambu na kusala kisalu na yandi, Yehowa sadilaka mpeve santu na yandi sambu na:

•   Kusala zulu ti ntoto.—Nkunga 33:6; Yezaya 66:1, 2.

•   Kusadisa bantu na kusonika Biblia.—2 Piere 1:20, 21.

•   Kusadisa bansadi na yandi ya ntangu ya ntama na kusala bimangu (miracles) mpi na kulonga ti kikesa.—Luka 4:18; Bisalu 1:8; 1 Bakorinto 12:4-11.

•   Kusadisa bantu yina ke lemfukilaka yandi na kumonisa bikalulu ya mbote.—Bagalatia 5:22, 23.

Mpeve santu kele ve muntu

 Mutindu Biblia ke sadilaka bangogo “maboko,” “misapi” to “mpema” sambu na kutubila mpeve santu ke monisa nde mpeve santu kele ve muntu. (Kubasika 15:8, 10) Maboko ya muntu yina ke salaka bisalu ya maboko lenda sala ve yo mosi kansi yo ke salaka na kuwakana ti mabanza mpi nitu na yandi. Mutindu mosi, mpeve santu ya Nzambi ke salaka kana Nzambi ke twadisa yo. (Luka 11:13) Bantangu ya nkaka Biblia ke fwanisaka mpeve santu ti masa mpi yo ke tubilaka yo nzila mosi ti mambu bonso lukwikilu mpi nzayilu. Mambu yai yonso ke monisa nde mpeve santu kele ve muntu.—Yezaya 44:3; Bisalu 6:5; 2 Bakorinto 6:6.

 Na Biblia zina ya Nzambi kele Yehowa mpi ya Mwana na yandi kele Yezu Kristu kansi ata kisika mosi ve Biblia ke tubaka nde mpeve santu kele ti zina. (Yezaya 42:8; Luka 1:31) Ntangu bo vandaka kufwa Etiene, yandi monaka zulu na mbona-meso mosi ya kuyituka. Mpi na mbona-meso yina, yandi monaka bantu zole mpamba kansi ve tatu. Biblia ke tuba nde: “Etiene vandaka ya kufuluka na mpeve santu; yandi talaka na zulu mpi yandi monaka nkembo ya Nzambi mpi Yezu me telama na diboko ya kitata ya Nzambi.” (Bisalu 7:55) Mpeve santu ya Nzambi, disongidila ngolo yina Nzambi ke sadilaka bisalu, sadisaka Etiene na kumona mbona-meso yina.

 Ngindu ya luvunu: “Mpeve santu kele muntu yina kele na kati ya butatu-busantu mutindu 1 Yoane 5:7, 8 ya mbalula ya Crampon ke monisa yo.

 Kieleka: Mbalula ya Crampon ke yika na 1 Yoane 5:7, 8 bangogo yai: “Na zulu kele ti Tata, Ndinga mpi Mpeve Santu mpi bo yonso tatu kele muntu mosi. Mpi bo yonso tatu ke taka kimbangi awa na ntoto.” Kansi bantu yina ke longukaka mambu ya Biblia bakisaka nde ntumwa Yoane ve muntu sonikaka bangogo yai mpi nde yo kele ve na Biblia. Bruce Metzger, Longi mosi ya nene, sonikaka nde: “Bangogo yai kele ya luvunu mpi nde bo fwete bika yo ve ata fioti na Kuwakana ya Mpa (Nouveau Testament).”—A Textual Commentary on the Greek New Testament.

 Ngindu ya luvunu: Biblia ke tubilaka mpeve santu bonso muntu. Yo ke monisaka nde mpeve santu kele muntu.

 Kieleka: Bantangu ya nkaka, Biblia ke tubilaka mpeve santu bonso muntu kansi yo ke monisaka ve nde mpeve santu kele muntu. Nkutu Biblia ke tubilaka mpi mayele, lufwa mpi disumu bonso muntu. (Bingana 1:20; Baroma 5:17, 21) Mu mbandu, Biblia ke tubaka nde mayele kele ti “bisalu” mpi “bana.” Yo ke tubaka diaka nde disumu ke pukumunaka, ke fwaka mpi ke pusaka bantu na kuyuma ntima.—Matayo 11:19; Luka 7:35; Baroma 7:8, 11.

 Mutindu mosi ntangu ntumwa Yoane tubilaka Yezu, yandi tubilaka mpi mpeve santu bonso muntu, disongidila “nsadisi” (paraclet) yina ta pesa banzikisa ya ke ndimisa, yina ta twadisa, ta tuba, ta wa, ta zabisa, ta pesa nkembo mpi ta baka. Yandi sadilaka ngogo “yandi” sambu na kutubila “nsadisi” yai. (Yoane 16:7-15) Diambu ya kuluta mfunu, na baverse ya nkaka ntangu Yoane ke tubila mpeve santu, yandi ke tubila yo bonso kima kansi ve bonso muntu mutindu yandi me sadila ngogo pneuʹma mpi ngogo “yo.”—Yoane 14:16, 17.

 Ngindu ya luvunu: Kubaka mbotika na zina ya mpeve santu ke monisa nde mpeve santu kele muntu.

 Kieleka: Bantangu ya nkaka, Biblia ke sadilaka ngogo “zina” sambu na kutubila ngolo to kiyeka. (Kulonga 18:5, 19-22; Estere 8:10) Mutindu mosi ntangu bo ke sadilaka bangogo “mono ke kanga nge na zina ya nsiku,” yo ke tendulaka ve nde nsiku kele muntu. Yo yina, muntu yina me baka mbotika “na zina ya ” mpeve santu ke monisaka nde yandi ke ndima ngolo ya mpeve santu mpi nde Nzambi ke sadilaka yo sambu na kulungisa luzolo na yandi.—Matayo 28:19.

 Ngindu ya luvunu: Bantumwa ya Yezu mpi balongoki na yandi ya ntete vandaka kundima nde mpeve santu kele muntu.

 Kieleka: Biblia mpi istware ke tubaka ve mambu yai. Mukanda mosi (Encyclopædia Britannica) ke tuba nde: “Ngindu ya kutuba nde mpeve santu kele mpi nzambi . . . basikaka na lukutakanu mosi ya dibundu ya bo salaka na mbanza Constantinople (concile de Constantinople) na mvu 381.” Yo salamaka bamvula 250 na nima ya lufwa ya ntumwa ya nsuka.