Jesu arĩ hakuhĩ kũrĩkia ũtungata wake, na no arathiĩ na mbere kũhũthĩra ngerekano kumbũrania andĩki-Watho na athĩnjĩri-Ngai arĩa anene. Nĩkĩo marenda kũmũũraga. (Luka 20:19) No Jesu ndegũtiga kũmoimbũrania. Akaheana ngerekano ĩngĩ akoiga:

“Ũthamaki wa igũrũ no ũhaananio na mũthamaki wahaarĩirie iruga rĩa ũhiki wa mũrũwe. Na agĩtũma ngombo ciake igeete arĩa meetĩirũo ũhiki, no andũ acio meetĩtwo matiendaga gũthiĩ.” (Mathayo 22:​2, 3) Jesu ambĩrĩria ngerekano ĩyo na kũgweta “Ũthamaki wa igũrũ.” Kwoguo no mũhaka “mũthamaki” ũcio akorũo nĩ Jehova Ngai. Ĩ nake mũriũ wa mũthamaki na acio metĩtwo iruga-inĩ rĩa ũhiki? Ti ũndũ mũritũ gũkũũrana atĩ mũriũ ũcio wa mũthamaki nĩ Mũrũ wa Jehova, o ũcio ũramahe ngerekano ĩyo, na kũmenya atĩ acio metĩtwo nĩ arĩa magaakorũo hamwe nake Ũthamaki-inĩ wa igũrũ.

Nĩa maarĩ a mbere gwĩtwo? Hihi nĩa Jesu na atũmwo ake makoretwo makĩhunjĩria ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki? Nĩ Ayahudi. (Mathayo 10:​6, 7; 15:24) Rũrĩrĩ rũu rwetĩkĩrire kĩrĩkanĩro kĩa Watho mwaka wa 1513 mbere ya Kristo, nĩ ũndũ ũcio Ayahudi magĩkorũo marĩ a mbere gũtuĩka “rũciaro rũa athĩnjĩri-Ngai.” (Thama 19:​5-8) No hihi meetirũo ‘iruga-inĩ rĩa ũhiki’ rĩ? Maambĩrĩirie gwĩtwo mwaka wa 29, tondũ hĩndĩ ĩyo nĩrĩo Jesu aambĩrĩirie kũhunjia ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa igũrũ.

Hihi Aisiraeli aingĩ maaiyũkirie atĩa rĩĩtana rĩu? O ta ũrĩa Jesu oigire, “matiendaga gũthiĩ.” Atongoria aingĩ a ndini o hamwe na andũ arĩa angĩ matiamwamũkĩrire arĩ we Mesia na Mũthamaki ũrĩa ũthurĩtwo nĩ Ngai.

No Jesu akonania atĩ Ayahudi nĩ mangĩkagĩa na mweke ũngĩ, akoiga: “Ningĩ [mũthamaki] agĩtũma ngombo ingĩ agĩciĩra, ‘Thiĩi mwĩre arĩa metĩtwo ũũ: “Nĩ haarĩirie iruga, ngathĩnja ndegwa na nyamũ ciakwa iria noru, na maũndũ mothe nĩ mahaarĩrie. Ũkai iruga-inĩ rĩa ũhiki.”’ No andũ acio meetĩtwo makĩaga gũtindanĩra, ũmwe agĩthiĩ mũgũnda-inĩ wake, na ũngĩ agĩthiĩ biacara-inĩ  yake; nao arĩa angĩ makĩnyita ngombo icio ciake magĩcihũũra na magĩciũraga.” (Mathayo 22:4-6) Ũndũ ũcio ũronania ũrĩa kũngĩkahanĩka rĩrĩa kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩngĩkambĩrĩria. Hĩndĩ ĩyo, Ayahudi no maarĩ na mweke wa kũingĩra Ũthamaki-inĩ, no aingĩ ao makĩrega rĩĩtana rĩu, o na makĩnyarira ‘ngombo cia mũthamaki.’​—Atũmwo 4:​13-18; 7:​54, 58.

Ũndũ ũcio warĩ na moimĩrĩro marĩkũ harĩ rũrĩrĩ rũu? Jesu akoiga: “Mũthamaki akĩrakara, agĩtũma mbũtũ yake, ĩkĩũraga oragani acio na ĩgĩcina itũũra rĩao.” (Mathayo 22:7) Maũndũ macio maakorire Ayahudi mwaka wa 70 rĩrĩa Aroma maanangire “itũũra rĩao” rĩa Jerusalemu.

Hihi acio marega rĩĩtana rĩa mũthamaki, nĩ kuuga atĩ gũtirĩ andũ angĩ mangĩetirũo? Tiguo kũringana na ngerekano ya Jesu, tondũ arathiĩ na mbere akoiga: “[Mũthamaki ũcio] agĩcoka akĩra ngombo ciake atĩrĩ, ‘Iruga rĩa ũhiki nĩ rĩhaarĩrie, no arĩa maretĩirũo matiragĩrĩire. Kwoguo thiĩi barabara-inĩ iria nene, mwĩte mũndũ ũrĩa wothe mũkuona oke iruga-inĩ rĩa ũhiki.’ Nĩ ũndũ ũcio, ngombo icio igĩthiĩ barabara-inĩ igĩta andũ arĩa othe cioonire, oru na ega; na nyũmba ĩrĩa yekagĩrũo ũhiki ĩkĩiyũra ageni metha-inĩ.”​—Mathayo 22:​8-10.

Nĩkĩo thutha-inĩ mũtũmwo Petero aambĩrĩirie gũteithia andũ a Ndũrĩrĩ gũtuĩka Akristiano, arĩa mataaciarĩtwo marĩ Ayahudi kana makagarũra wĩtĩkio magatuĩka Ayahudi. Mwaka-inĩ wa 36, mũnene ũmwe wa thigari wa Roma wetagwo Korinelio na famĩlĩ yake nĩ maamũkĩrire roho mũtheru, makĩgĩa na mweke wa gũkorũo Ũthamaki-inĩ wa igũrũ ũrĩa Jesu aagwetete.​—Atũmwo 10:​1, 34-48.

Jesu akonania atĩ ti othe arĩa mokĩte iruga-inĩ magaakorũo marĩ etĩkĩrĩku harĩ “mũthamaki.” Akoiga: “Rĩrĩa mũthamaki aatonyire kũrora ageni, akĩona mũndũ ũteehumbĩte nguo ĩrĩa yagĩrĩire ya ũhiki. Nĩ ũndũ ũcio akĩmũũria, ‘Mũndũ ũyũ, ũtonyire gũkũ atĩa ũtehumbĩte nguo ĩrĩa yagĩrĩire ya ũhiki?’ Nake agĩkira ki. Mũthamaki agĩcoka akĩra ngombo ciake atĩrĩ, ‘Muohei moko na magũrũ na mũmũikie nja nduma-inĩ. Kũu nĩkuo agaacayagĩra na akahagarania magego.’ Nĩ gũkorũo arĩa metĩtwo nĩ aingĩ, no arĩa mathuurĩtwo nĩ anini.”​—Mathayo 22:​11-14.

No kũhoteke atongoria a ndini arĩa marathikĩrĩria Jesu matirataũkĩrũo nĩ maũndũ marĩa aroiga kana ũrĩa mekũmahutia. O na kũrĩ ũguo, makarakara na makehotora o na makĩria kũmũũraga tondũ nĩ aramaconorithia.